لا تخافوا از خدا نشنیدهای ** پس چه خود را ایمن و خوش دیدهای
Allahtan “Emin olmayın” sözünü duymadın mı? Peki, o halde neden müsterih ve emin oluyorsun?
سالها ابلیس نیکو نام زیست ** گشت رسوا بین که او را نام چیست 3040
İblis, yıllarca iyi adla anılarak yaşadığı halde nihayet bak, nasıl rüsvay oldu, adı ne oldu?
در جهان معروف بد علیای او ** گشت معروفی بعکس ای وای او
Yüceliği âlemde tanınmıştı; aksiyle tanındı, yazık!
تا نه ای ایمن تو معروفی مجو ** رو بشو از خوف پس بنمای رو
Emin değilsen, tanınmayı isteme. Yürü, yüzünü korkuyla yıka da sonra göster.
تا نروید ریش تو ای خوب من ** بر دگر ساده ز نخ طعنه مزن
Güzelim, sakalın çıkmıyorsa başka sakalsızları kınama.
این نگر که مبتلا شد جان او ** در چهی افتاد تا شد پند تو
Şu işe bak: Şeytan, belâlara düştü de sana ibret oldu.
تو نیفتادی که باشی پند او ** زهر او نوشید تو خور قند او 3045
Sen belâya uğrayıp ona ibret olmadın o zehri içti, sen şerbetini iç (ibret almana bak!).
قصد کردن غزان به کشتن یک مردی تا آن دگر بترسد
Oğuzların, birini korkutmak için başka birini öldürmeye kalkışmaları
آن غزان ترک خونریز آمدند ** بهر یغما بر دهی ناگه زدند
Kan dökücü Oğuz Türkleri, malları yağma etmek üzere bir köye girdiler.
دو کس از اعیان آن ده یافتند ** در هلاک آن یکی بشتافتند
O köyün eşrafından iki kişi yakalayıp birini öldürmeye niyet ettiler.
دست بستندش که قربانش کنند ** گفت ای شاهان و ارکان بلند
Öldürmek üzere elini bağladıkları zaman dedi ki: “Padişahlar, yüce erler.
در چه مرگم چرا میافگنید ** از چه آخر تشنهی خون منید
Niye benim kanıma kastediyorsunuz. Neden benim kanıma susadınız?
چیست حکمت چه غرض در کشتنم ** چون چنین درویشم و عریان تنم 3050
Öldürülmemde ki maksat, garaz ne? Görüyorsunuz ya, gördüğünüz gibi yoksulum, çırçıplak bir adamım”
گفت تا هیبت بر این یارت زند ** تا بترسد او و زر پیدا کند
Oğuzların biri “ Arkadaşın korksun, ürksün de altınları çıkarsın diye öldürüyoruz” dedi.
گفت آخر او ز من مسکینتر است ** گفت قاصد کرده است او را زر است
Adam “O benden yoksul” deyince Oğuz, “Haber verdiler onun altını var” dedi.
گفت چون وهم است ما هر دو یکایم ** در مقام احتمال و در شکایم
Adam dedi ki: “Mademki bizim ikimizden bir şey umuyorsunuz,
خود و را بکشید اول ای شهان ** تا بترسم من دهم زر را نشان
Evvelâ onu öldürün de ben korkayım, altınların yerini göstereyim!”
پس کرمهای الهی بین که ما ** آمدیم آخر زمان در انتها 3055
Şimdi sen de Allah’ın keremine bak ki biz âhir zamanda geldik.
آخرین قرنها پیش از قرون ** در حدیث است آخرون السابقون
Zamanlardan sonuncusu, ilk devirlerden daha üstündür. Hadiste “ Ahirûnes Sâbikun” denmektedir.
تا هلاک قوم نوح و قوم هود ** عارض رحمت به جان ما نمود
Merhamet sahibi Allah, Nûh ve Hûd kavimlerinin helâkini bize gösterdi;
کشت ایشان را که ما ترسیم از او ** ور خود این بر عکس کردی وای تو
Biz korkalım, ibret alalım diye onları kahretti. Ya aksi olsaydı vay haline!
بیان حال خود پرستان و ناشکران در نعمت وجود انبیا و اولیا علیهم السلام
Kendisine tapanların (peygamber ve velilerin Aleyhimüsselâm) varlıkları nimetken buna şükretmeyenlerin hali
هر ک از ایشان گفت از عیب و گناه ** وز دل چون سنگ وز جان سیاه
Peygamberlerden hangisi, suça, ayıba dair bir şey söylediyse taş gibi katı gönül’e, kapkara cana,
و ز سبک داری فرمانهای او ** و ز فراغت از غم فردای او 3060
Allah fermanlarına ehemmiyet vermemeye, yarın ki ahret gününü düşünmeyip rahatça keyfine bakmaya,
و ز هوس و ز عشق این دنیای دون ** چون زنان مر نفس را بودن زبون
Bu aşağılık dünyaya heves etmeye, bu aşağılık dünyaya âşık, karılar gibi nefse zebun olmaya,
و آن فرار از نکتههای ناصحان ** و آن رمیدن از لقای صالحان
Nasihat edenlerden kaçmaya, temiz kişilerle buluşmaktan çekinmeye,
با دل و با اهل دل بیگانگی ** با شهان تزویر و روبهشانگی
Gönül’e, gönül ehline karşı yabancı durmaya, padişahlara hile düzmeye, onlara karşı tilkilik yapmaya kalkışmaya,
سیر چشمان را گدا پنداشتن ** از حسدشان خفیه دشمن داشتن
Gözü tok kişileri yoksul sanmaya, onlara haset edip gizlice düşman olmaya dair söyledi.
گر پذیرد چیز تو گویی گداست ** ور نه گویی زرق و مکر است و دغاست 3065
Onlardan biri verdiğin bir şeyi kabul ederse yoksul dersin, kabul etmezse riyakâr ve mürai!
گر در آمیزد تو گویی طامع است ** ور نه گویی در تکبر مولع است
İnsanlara karışırsa tamahkâr dersin. Karışmaz, çekingen davranırsa kibirli!
یا منافقوار عذر آری که من ** ماندهام در نفقهی فرزند و زن
Yahut da münafıklar gibi “Çoluğun, çocuğun nafakasını kazanmaya uğraşıyorum,
نه مرا پروای سر خاریدن است ** نه مرا پروای دین ورزیدن است
Ne başımı kaşımaya vaktim var, ne din kaydına düşüp ibadet etmeğe!
ای فلان ما را به همت یاد دار ** تا شویم از اولیا پایان کار
Lûtfet, bizi himmetle bir an da sonunda biz de velilerden olalım” diye mazeret serdedersin.
این سخن نه هم ز درد و سوز گفت ** خوابناکی هرزه گفت و باز خفت 3070
Fakat bu sözde, dertten, aşktan değildir. Âdeta uyuyan bir adamın bir aralık uyanıp sayıklayarak tekrar uykuya dalmasına benzer.
هیچ چاره نیست از قوت عیال ** از بن دندان کنم کسب حلال
“Ayalimin rızkını kazanmaktan başka bir şey yapamıyorum. Ne çare? Dişimle, tırnağımla çalışıp çabalıyor, helâlinden kazanıyorum” dersin.
چه حلال ای گشته از اهل ضلال ** غیر خون تو نمیبینم حلال
Ey sapıklara karışan, ne helâli? Senin kanından başka helâl göremiyorum.
از خدا چارهستش و از لوت نه ** چارهش است از دین و از طاغوت نه
Çare Allah’tandır. Lokmandan değil, çare dindendir puttan değil!
ای که صبرت نیست از دنیای دون ** صبر چون داری ز نعم الماهدون
Ey aşağılık dünyaya bile sabredemeyen, bu yeryüzünü güzel bir tarzda döşeyen Allah’ya nasıl sabredebiliyorsun?
ای که صبرت نیست از ناز و نعیم ** صبر چون داری از الله کریم 3075
Ey naz ve nimete bile sabredemeyen, kerim Allah’a nasıl sabredebiliyorsun?
ای که صبرت نیست از پاک و پلید ** صبر چون داری از آن کاین آفرید
Ey temize, pise bile sabırsız, Yaratanına nasıl sabredebiliyorsun?
کو خلیلی که برون آمد ز غار ** گفت هذا رب هان کو کردگار
Nerede bir Halil ki mağaradan çıkıp ayı görünce “ Bu benim Rabbim” dedikten sonra battığını görünce kendisine gelip “ Nerede kâinatı yaratan Allah?” desin.
من نخواهم در دو عالم بنگریست ** تا نبینم این دو مجلس آن کیست
Ben, bu iki meclis sahibini görmedikçe iki âlemi de görmek istemem.
بیتماشای صفتهای خدا ** گر خورم نان در گلو ماند مرا
Allah sıfatlarını görmedikçe ekmek bile yesem boğazımda kalır.
چون گوارد لقمه بیدیدار او ** بیتماشای گل و گلزار او 3080
Onun yüzünü görmedikçe, onun gülünü, gül bahçesini temaşa etmedikçe lokma nasıl siner?
جز بر امید خدا زین آب خور ** کی خورد یک لحظه الا گاو و خر
Allah’ı ummadan bu suyu bir an bile kim içer? Ancak öküz ve eşek!
آن که کالانعام بد بل هم اضل ** گر چه پر مکر است آن گنده بغل
Hayvan gibi olanlar, hatta ondan da aşağı bir dereceye düşmüş bulunanlar, hileyle dolu olsa bile yine pis, murdar, kokmuş kişilerdir.
مکر او سر زیر و او سر زیر شد ** روزگاری برد و روزش دیر شد
Böyle kişinin hilesi de baş aşağı olmuştur, kendisi de. Zamanı geçip gitmiş, günü bir türlü gelmez olmuştur.
فکرگاهش کند شد عقلش خرف ** عمر شد چیزی ندارد چون الف
Düşüncesi körleşmiş, aklı bozulmuş ömrü hiçe gitmiştir. Elif gibi hiçbir şeyi yoktur!
آن چه میگوید در این اندیشهام ** آن هم از دستان آن نفس است هم 3085
“ Ben de bu düşüncedeyim” dese bile bu da o nefsin hilesinden, masalındandır.
و انچه میگوید غفور است و رحیم ** نیست آن جز حیلهی نفس لئیم
“Allah yargılayıcıdır, merhametlidir” demesi de aşağılık nefsin hilesinden başka bir şey değildir.
ای ز غم مرده که دست از نان تهی است ** چون غفور است و رحیم این ترس چیست
Ey elimde ekmeğim yok diye gamdan ölen, Allah yargılayıcı ve merhametliyse ya bu korku ne?
شکایت گفتن پیر مردی به طبیب از رنجوریها و جواب گفتن طبیب او را
İhtiyar bir adamın hastalıklardan doktora şikayeti, doktorun cevabı
گفت پیری مر طبیبی را که من ** در زحیرم از دماغ خویشتن
İhtiyarın biri, bir doktora “ Dimağım yorgun, aklım yerinde değil” dedi.