-
گر بپوشی تو سلاح رستمان ** رفت جانت چون نباشی مرد آن
- Rüstemlerin silâhını bile kuşansan ehli olmadıktan sonra canından olursun.
-
جان سپر کن تیغ بگذار ای پسر ** هر که بیسر بود از این شه برد سر 3170
- Oğul, kılıcı bırak da can siperini ele al. Bu padişahtan ancak başsız olan başını kurtarır.
-
آن سلاحت حیله و مکر تو است ** هم ز تو زایید و هم جان تو خست
- Senin silâhın; hilen, düzenindir. Hem senden doğar hem canına kast eder.
-
چون نکردی هیچ سودی زین حیل ** ترک حیلت کن که پیش آید دول
- Bu hilelerden mademki bir fayda elde edemedin, hileyi bırak da devletlere kavuşasın.
-
چون که یک لحظه نخوردی بر ز فن ** ترک فن گو میطلب رب المنن
- Mademki hileden bir meyve elde edip yiyemedin, bırak hileyi, Allah’ı ara!
-
چون مبارک نیست بر تو این علوم ** خویشتن گولی کن و بگذر ز شوم
- Bu bilgiler, sana mademki kutlu değil, kendini ahmak yerine koy, şom şeyi terk et!
-
چون ملایک گو که لا علم لنا ** یا الهی غیر ما علمتنا 3175
- Melekler gibi “Allah’ım, bizim bilgimiz, ancak senin bildirdiğin bilgidir, başka bir şey bilmiyoruz” de!
-
قصهی اعرابی و ریگ در جوال کردن و ملامت کردن آن فیلسوف او را
- Bedevinin çuvala kum doldurması ve filozofun onu kınaması
-
یک عرابی بار کرده اشتری ** دو جوال زفت از دانه پری
- Bir bedevi, devesine iki dolu çuval yüklemiş, birisi onu lâfa tuttu.
-
او نشسته بر سر هر دو جوال ** یک حدیث انداز کرد او را سؤال
- Vatanından sorup konuşturdu ve o suallerle bir hayli inciler deldi.
-
از وطن پرسید و آوردش به گفت ** و اندر آن پرسش بسی درها بسفت
- EKSIK
-
بعد از آن گفتش که این هر دو جوال ** چیست آگنده بگو مصدوق حال
- Sonra dedi ki: “O iki çuvalda ne dolu? Doğruca söyle!”
-
گفت اندر یک جوالم گندم است ** در دگر ریگی نه قوت مردم است 3180
- Bedevi “ Bir tanesinde buğday var. Öbürü kum, yiyecek bir şey değil! ” dedi.
-
گفت تو چون بار کردی این رمال ** گفت تا تنها نماند آن جوال
- Adam “Neden bu kumu doldurdun” diye sordu. Bedevi cevap verdi: “O çuval boş kalmasın diye”.
-
گفت نیم گندم آن تنگ را ** در دگر ریز از پی فرهنگ را
- Adam; “Akıllılık edip buğdayın yarısını bu çuvala, yarısını da öbür çuvala koy.
-
تا سبک گردد جوال و هم شتر ** گفت شاباش ای حکیم اهل و حر
- Bu suretle hem çuvallar hafifler, hem devenin yükü “ dedi. Bedevi bu fikri pek beğenip “ Ey akıllı ve hür hakîm,
-
این چنین فکر دقیق و رای خوب ** تو چنین عریان پیاده در لغوب
- Böyle bir ince fikir, böyle bir güzel rey sahibi olduğun halde neden böyle çırçıplaksın, yaya yürüyor, yoruluyorsun?”
-
رحمتش آمد بر حکیم و عزم کرد ** کش بر اشتر بر نشاند نیک مرد 3185
- Dedi. O iyi kalpli bedevi, hakîme acıdı, onu deveye bindirmek istedi. Tekrar
-
باز گفتش ای حکیم خوش سخن ** شمهای از حال خود هم شرح کن
- “Ey güzel sözlü hakîm, birazcık halinden bahset.
-
این چنین عقل و کفایت که تراست ** تو وزیری یا شهی بر گوی راست
- Böyle bir akılla, böyle bir kifayetle sen ya vezirsin, ya padişah. Doğru söyle!” dedi.
-
گفت این هر دو نیم از عامهام ** بنگر اندر حال و اندر جامهام
- Hakîm dedi ki: “İkisi de değilim, halktan bir adamım. Halime, elbiseme baksana!”
-
گفت اشتر چند داری چند گاو ** گفت نه این و نه آن ما را مکاو
- Bedevi “Kaç deven, kaç öküzün var?” diye sordu. Hakîm cevap verdi: “Uzun etme. Ne ona malikim, ne buna!”
-
گفت رختت چیست باری در دکان ** گفت ما را کو دکان و کو مکان 3190
- Bedevi, “Peki, bari dükkânındaki mal ne, onu söyle!” dedi. Hakîm dedi ki “Benim dükkânım nerede, yerim yurdum nerede?
-
گفت پس از نقد پرسم نقد چند ** که تویی تنها رو و محبوب پند
- Bedevi, öyleyse paranı sorayım: sen yapayalnız gidiyorsun, hoş nasihatlerde bulunuyorsun, ne kadar paran var?
-
کیمیای مس عالم با تو است ** عقل و دانش را گهر تو بر تو است
- Âlemdeki bakırları altın yapacak kimya senin elinde, akıl ve bilgi incilerin tümen, tümen dedi!” dedi.
-
گفت و الله نیست یا وجه العرب ** در همه ملکم وجوه قوت شب
- Hakîm, “Ey Arabın iftiharı, vallahi para şöyle dursun, bir gecelik yiyecek alacak mangırım bile yok.
-
پا برهنه تن برهنه میدوم ** هر که نانی میدهد آن جا روم
- Yalınayak, başıkabak koşup duruyorum. Kim, bir dilim ekmek verirse oraya gidiyorum.
-
مر مرا زین حکمت و فضل و هنر ** نیست حاصل جز خیال و درد سر 3195
- Bu kadar hikmet, fazilet ve hünerden ancak hayal ve baş ağrısı elde ettim” deyince;
-
پس عرب گفتش که شو دور از برم ** تا نبارد شومی تو بر سرم
- Arap dedi ki : “ Yürü, yanımdan uzaklaş, senin nuhusetin benim başıma da çökmesin.
-
دور بر آن حکمت شومت ز من ** نطق تو شرم است بر اهل زمن
- O şom hikmetini benden uzaklaştır. Sözün, zamane halkına şom.
-
یا تو آن سو رو من این سو میدوم ** ور ترا ره پیش من واپس روم
- Ya sen o yana git, ben bu yana gideyim. Yahut sen önden yürü, ben arkadan yürüyeyim.
-
یک جوالم گندم و دیگر ز ریگ ** به بود زین حیلههای مردهریگ
- Bir çuvalımda buğday, öbüründe kum olması, senin hikmetinden daha iyi be hayırsız!
-
احمقیام بس مبارک احمقی است ** که دلم با برگ و جانم متقی است 3200
- Benim ahmaklığım, çok mübarek bir ahmaklık. Gönlümde azığım var, canım perhizkâr!”
-
گر تو خواهی کت شقاوت کم شود ** جهد کن تا از تو حکمت کم شود
- Sen de şekavetin azalmasını istiyorsan çalış, sendeki hikmet azalsın.
-
حکمتی کز طبع زاید وز خیال ** حکمتی بیفیض نور ذو الجلال
- Tabiattan doğan, hayalden meydana gelen hikmet, Allah nurunun feyzinden nasipsiz bir hikmettir.
-
حکمت دنیا فزاید ظن و شک ** حکمت دینی برد فوق فلک
- Dünya hikmeti, zannı, şüpheyi artırır, din hikmetiyse insanı feleğin üstüne çıkarır.
-
زوبعان زیرک آخر زمان ** بر فزوده خویش بر پیشینیان
- Âhir zamanın âdi ukalâsı, kendilerini evvelce gelenlerden üstün görürler.
-
حیله آموزان جگرها سوخته ** فعلها و مکرها آموخته 3205
- Hileler öğrenip ciğerler yakmışlar, hileler, düzenler bellemişlerdir.
-
صبر و ایثار و سخای نفس و جود ** باد داده کان بود اکسیر سود
- Asıl sermaye iksiri olan sabrı, ihsanı, cömertliğiyle vermişlerdir.
-
فکر آن باشد که بگشاید رهی ** راه آن باشد که پیش آید شهی
- Fikir ona derler ki bir yol açsın, yol ona derler ki önüne bir padişah çıkagelsin.
-
شاه آن باشد که از خود شه بود ** نه به مخزنها و لشکر شه شود
- Padişah ona derler ki kendiliğinden padişah olsun; hazinelerle, askerlerle değil.
-
تا بماند شاهی او سرمدی ** همچو عز ملک دین احمدی
- Zira kendiliğinden padişah olursa padişahlığı, Ahmet’in pâk dininin yüceliği gibi ebedîdir.
-
کرامات ابراهیم ادهم بر لب دریا
- Allah rahmet etsin, İbrahim Ethem’in deniz kıyısında gösterdiği keramet
-
هم ز ابراهیم ادهم آمده ست ** کاو ز راهی بر لب دریا نشست 3210
- İbrahim Ethem’den rivayet edilmiştir: Bir yerde deniz kıyısında oturmuş,
-
دلق خود میدوخت آن سلطان جان ** یک امیری آمد آن جا ناگهان
- O can sultanı, hırkasını dikmeğe koyulmuştu. Ansızın oraya bir emir geldi.
-
آن امیر از بندگان شیخ بود ** شیخ را بشناخت سجده کرد زود
- O emir, Şeyh’in kullarındandı. Şeyh’i tanıyıp hemen secde etti.
-
خیره شد در شیخ و اندر دلق او ** شکل دیگر گشته خلق و خلق او
- Şeyh’in hırka dikmekte olduğunu görüp şaşırdı. Şekli de değişmişti, huyu da!
-
کاو رها کرد آن چنان ملک شگرف ** بر گزید آن فقر بس باریک حرف
- Emîr, kendi kendisine “ Öyle bir ulu sultanlığı terk etti de şu yoksulluğu ihtiyar etti. Bu ne acayip iş!
-
ترک کرد او ملک هفت اقلیم را ** میزند بر دلق سوزن چون گدا 3215
- Yedi iklim padişahlığını kaybetsin de yoksullar gibi kendi hırkasını diksin” diyordu.
-
شخ واقف گشت از اندیشهاش ** شیخ چون شیر است و دلها بیشهاش
- Şeyh, onun düşüncesini anladı. Şeyh aslana benzer, gönülleri ormana.
-
چون رجا و خوف در دلها روان ** نیست مخفی بر وی اسرار جهان
- Şeyh, ümit ve korku gibi gönüllere girer, yürür. Cihan esrarı ona gizli değildir.
-
دل نگه دارید ای بیحاصلان ** در حضور حضرت صاحب دلان
- Ey sermayesizler, gönül sahiplerinin huzurunda gönüllerinizi koruyun!