English    Türkçe    فارسی   

2
3193-3242

  • گفت و الله نیست یا وجه العرب ** در همه ملکم وجوه قوت شب‏
  • Hakîm, “Ey Arabın iftiharı, vallahi para şöyle dursun, bir gecelik yiyecek alacak mangırım bile yok.

  • پا برهنه تن برهنه می‏دوم ** هر که نانی می‏دهد آن جا روم‏
  • Yalınayak, başıkabak koşup duruyorum. Kim, bir dilim ekmek verirse oraya gidiyorum.

  • مر مرا زین حکمت و فضل و هنر ** نیست حاصل جز خیال و درد سر 3195
  • Bu kadar hikmet, fazilet ve hünerden ancak hayal ve baş ağrısı elde ettim” deyince;

  • پس عرب گفتش که شو دور از برم ** تا نبارد شومی تو بر سرم‏
  • Arap dedi ki : “ Yürü, yanımdan uzaklaş, senin nuhusetin benim başıma da çökmesin.

  • دور بر آن حکمت شومت ز من ** نطق تو شرم است بر اهل زمن‏
  • O şom hikmetini benden uzaklaştır. Sözün, zamane halkına şom.

  • یا تو آن سو رو من این سو می‏دوم ** ور ترا ره پیش من واپس روم‏
  • Ya sen o yana git, ben bu yana gideyim. Yahut sen önden yürü, ben arkadan yürüyeyim.

  • یک جوالم گندم و دیگر ز ریگ ** به بود زین حیله‏های مرده‏ریگ‏
  • Bir çuvalımda buğday, öbüründe kum olması, senin hikmetinden daha iyi be hayırsız!

  • احمقی‏ام بس مبارک احمقی است ** که دلم با برگ و جانم متقی است‏ 3200
  • Benim ahmaklığım, çok mübarek bir ahmaklık. Gönlümde azığım var, canım perhizkâr!”

  • گر تو خواهی کت شقاوت کم شود ** جهد کن تا از تو حکمت کم شود
  • Sen de şekavetin azalmasını istiyorsan çalış, sendeki hikmet azalsın.

  • حکمتی کز طبع زاید وز خیال ** حکمتی بی‏فیض نور ذو الجلال‏
  • Tabiattan doğan, hayalden meydana gelen hikmet, Allah nurunun feyzinden nasipsiz bir hikmettir.

  • حکمت دنیا فزاید ظن و شک ** حکمت دینی برد فوق فلک‏
  • Dünya hikmeti, zannı, şüpheyi artırır, din hikmetiyse insanı feleğin üstüne çıkarır.

  • زوبعان زیرک آخر زمان ** بر فزوده خویش بر پیشینیان‏
  • Âhir zamanın âdi ukalâsı, kendilerini evvelce gelenlerden üstün görürler.

  • حیله آموزان جگرها سوخته ** فعل‏ها و مکرها آموخته‏ 3205
  • Hileler öğrenip ciğerler yakmışlar, hileler, düzenler bellemişlerdir.

  • صبر و ایثار و سخای نفس و جود ** باد داده کان بود اکسیر سود
  • Asıl sermaye iksiri olan sabrı, ihsanı, cömertliğiyle vermişlerdir.

  • فکر آن باشد که بگشاید رهی ** راه آن باشد که پیش آید شهی‏
  • Fikir ona derler ki bir yol açsın, yol ona derler ki önüne bir padişah çıkagelsin.

  • شاه آن باشد که از خود شه بود ** نه به مخزنها و لشکر شه شود
  • Padişah ona derler ki kendiliğinden padişah olsun; hazinelerle, askerlerle değil.

  • تا بماند شاهی او سرمدی ** همچو عز ملک دین احمدی‏
  • Zira kendiliğinden padişah olursa padişahlığı, Ahmet’in pâk dininin yüceliği gibi ebedîdir.

  • کرامات ابراهیم ادهم بر لب دریا
  • Allah rahmet etsin, İbrahim Ethem’in deniz kıyısında gösterdiği keramet

  • هم ز ابراهیم ادهم آمده ست ** کاو ز راهی بر لب دریا نشست‏ 3210
  • İbrahim Ethem’den rivayet edilmiştir: Bir yerde deniz kıyısında oturmuş,

  • دلق خود می‏دوخت آن سلطان جان ** یک امیری آمد آن جا ناگهان‏
  • O can sultanı, hırkasını dikmeğe koyulmuştu. Ansızın oraya bir emir geldi.

  • آن امیر از بندگان شیخ بود ** شیخ را بشناخت سجده کرد زود
  • O emir, Şeyh’in kullarındandı. Şeyh’i tanıyıp hemen secde etti.

  • خیره شد در شیخ و اندر دلق او ** شکل دیگر گشته خلق و خلق او
  • Şeyh’in hırka dikmekte olduğunu görüp şaşırdı. Şekli de değişmişti, huyu da!

  • کاو رها کرد آن چنان ملک شگرف ** بر گزید آن فقر بس باریک حرف‏
  • Emîr, kendi kendisine “ Öyle bir ulu sultanlığı terk etti de şu yoksulluğu ihtiyar etti. Bu ne acayip iş!

  • ترک کرد او ملک هفت اقلیم را ** می‏زند بر دلق سوزن چون گدا 3215
  • Yedi iklim padişahlığını kaybetsin de yoksullar gibi kendi hırkasını diksin” diyordu.

  • شخ واقف گشت از اندیشه‏اش ** شیخ چون شیر است و دلها بیشه‏اش‏
  • Şeyh, onun düşüncesini anladı. Şeyh aslana benzer, gönülleri ormana.

  • چون رجا و خوف در دلها روان ** نیست مخفی بر وی اسرار جهان‏
  • Şeyh, ümit ve korku gibi gönüllere girer, yürür. Cihan esrarı ona gizli değildir.

  • دل نگه دارید ای بی‏حاصلان ** در حضور حضرت صاحب دلان‏
  • Ey sermayesizler, gönül sahiplerinin huzurunda gönüllerinizi koruyun!

  • پیش اهل تن ادب بر ظاهر است ** که خدا ز ایشان نهان را ساتر است‏
  • Ten ehlinin yanında edep, zahiri muameleden ibarettir. Çünkü Allah, onlardan gizli şeyleri örtmüştür.

  • پیش اهل دل ادب بر باطن است ** ز انکه دلشان بر سرایر فاطن است‏ 3220
  • Fakat gönül ehillerinin yanında edep, bâtıni bir muameledir. Bâtına aittir. Zira onların gönülleri, gizli şeyleri anlar.

  • تو بعکسی پیش کوران بهر جاه ** با حضور آیی نشینی پایگاه‏
  • Sen ne aykırı iş yapıyorsun. Körlerin yanına bir makam kapmak hevesiyle gidiyor, huzur ile edebe riayet ederek ta kapı yanında oturuyor.

  • پیش بینایان کنی ترک ادب ** نار شهوت را از آن گشتی حطب‏
  • Gözlülerin yanındaysa edebi terk ediyorsun. Onun için şehvet ateşine odun oldun ya!

  • چون نداری فطنت و نور هدی ** بهر کوران روی را می‏زن جلا
  • Mademki anlayışın yok, hidayet nurundan mahrumsun, körler için yüzünü cilâla, süsle dur.

  • پیش بینایان حدث در روی مال ** ناز می‏کن با چنین گندیده حال‏
  • Gözlülerin huzurunda da yüzüne pislik sür; sonra da bu kokmuş halinle nazlan!

  • شیخ سوزن زود در دریا فگند ** خواست سوزن را به آواز بلند 3225
  • Şeyh, derhal iğnesini denize attı ve yüce sesle iğneyi istedi.

  • صد هزاران ماهی اللهیی ** سوزن زر در لب هر ماهیی‏
  • Yüz binlerce Allah balığı, her birinin ağzında birer altın iğne olduğu halde,

  • سر بر آوردند از دریای حق ** که بگیر ای شیخ سوزنهای حق‏
  • Ey şeyh Allah’ın iğnelerini al, diye Allah denizinden baş çıkardı.

  • رو بدو کرد و بگفتش ای امیر ** ملک دل به یا چنان ملک حقیر
  • İbrahim Ethem, yüzünü o emîre dönüp dedi ki; Ey emîr, gönül saltanatı mı iyi, öyle bayağı bir saltanat mı?

  • این نشان ظاهر است این هیچ نیست ** تا بباطن در روی بینی تو بیست‏
  • Bu zahiri bir işaretten ibaret, bir hiç bile değil. Bâtın âlemine varırsan bunun yirmi mislini görürsün.

  • سوی شهر از باغ شاخی آورند ** باغ و بستان را کجا آن جا برند 3230
  • Şehre bahçeden bir dal getirirler. Fakat bağı bostanı oraya nasıl götürsünler?

  • خاصه باغی کاین فلک یک برگ اوست ** بلکه این مغز است وین عالم چو پوست‏
  • Hele bu gökyüzü, ancak bir yaprağı olan bir bağ olursa, hatta o âlem bir içtir, hakikattir de şu cihan, onun kabuğuna benzer.

  • بر نمی‏داری سوی آن باغ گام ** بوی افزون جوی و کن دفع زکام‏
  • Sen, o bağa doğru adım atamıyorsun. Fazla koku kokla da nezleni gider!

  • تا که آن بو جاذب جانت شود ** تا که آن بو نور چشمانت شود
  • Bu suretle o koku, canını çeksin de gözlerinin nuru olsun.

  • گفت یوسف ابن یعقوب نبی ** بهر بو ألقوا علی وجه أبی‏
  • Yakup Peygamberin oğlu Yusuf, bu koku hakkında “ Gömleğimi alın, götürüp babamın yüzüne koyun” dedi.

  • بهر این بو گفت احمد در عظات ** دایما قرة عینی فی الصلاة 3235
  • Ahmet, bu koku için vaizlerinde daima “ Gözüm namazda ışıklanır” buyurdu.

  • پنج حس با همدگر پیوسته‏اند ** ز انکه این هر پنج از اصلی رسته‏اند
  • Beş duyguda birbirleriyle birleşmiştir. Çünkü beşi de bir asıldan meydana gelmedir.

  • قوت یک قوت باقی شود ** ما بقی را هر یکی ساقی شود
  • Bu beş duygudan biri kuvvetlense öbürleri de kuvvetlenir; birisi her birisine sâki olur.

  • دیدن دیده فزاید عشق را ** عشق در دیده فزاید صدق را
  • Gözün görüşü, söz söyleme kabiliyetini artırır. Gözdeki aşk da doğruluğu.

  • صدق بیداری هر حس می‏شود ** حسها را ذوق مونس می‏شود
  • Doğruluk, her duygunun uyanıklığıdır, bu suretle duygulara zevk, munis olur.

  • آغاز منور شدن عارف به نور غیب بین‏
  • Ârifin gaybı gören nurla nurlanması

  • چون یکی حس در روش بگشاد بند ** ما بقی حسها همه مبدل شوند 3240
  • Sülûkta bir duygu, bağını çözdü mü öbür duyguların hepsi birden değişir.

  • چون یکی حس غیر محسوسات دید ** گشت غیبی بر همه حسها پدید
  • Bir duygu, zahiri duygularla idrak edilemeyecek şeyleri duydu, gördü mü, gayba ait şeyler bütün duygulara aşikâr olur.

  • چون ز جو جست از گله یک گوسفند ** پس پیاپی جمله ز آن سو بر جهند
  • Sürüden bir koyun yürüyüp dereyi atlayınca öbür koyunlar da birer, birer o tarafa atlarlar.