English    Türkçe    فارسی   

2
3264-3313

  • عقل موسی چون شود در غیب بند ** عقل موشی خود کی است ای ارجمند
  • Musa’nın aklı bile gayp işlerine ermezse, ey ulu kişi, bir farenin aklı nedir ki bu işlere ersin!

  • علم تقلیدی بود بهر فروخت ** چون بیابد مشتری خوش بر فروخت‏ 3265
  • Taklit bilgisi, satış içindir, bu bilgi sahibi, müşteri buldu mu, bilgisini güzelce satar.

  • مشتری علم تحقیقی حق است ** دایما بازار او با رونق است‏
  • Fakat hakikat bilgisine müşteri, Allah’tır. Bu bilgi sahibinin pazarı daima işler, daima parlar.

  • لب ببسته مست در بیع و شری ** مشتری بی‏حد که الله اشتری‏
  • Alışveriş ederken mest bir halde ağzını yumup oturur. Fakat müşterisi Allah’tır.

  • درس آدم را فرشته مشتری ** محرم درسش نه دیو است و پری‏
  • Âdemin dersine melek müşteridir, o derse dev ve peri mahrem değildir.

  • آدم أنبئهم بأسما درس گو ** شرح کن اسرار حق را مو به مو
  • Âdem, senin dersin her şeyin adını haber vermektir. Haydi, Allah sırlarını kıldan kıla anlat.

  • آن چنان کس را که کوته بین بود ** در تلون غرق و بی‏تمکین بود 3270
  • Kısa görüşlü, daima halden hale giren, renkten renge boyanan ve temkini bulunmayan,

  • موش گفتم ز انکه در خاک است جاش ** خاک باشد موش را جای معاش‏
  • Kişiye fare dedim, çünkü yeri, yurdu topraktır. Farenin de geçim yeri topraktan ibarettir.

  • راهها داند ولی در زیر خاک ** هر طرف او خاک را کرده ست چاک‏
  • Yolları, izleri bilmez değil, bilir ama yer altındakileri bilir. O, her yanda toprağı delmiş, delik deşik etmiştir.

  • نفس موشی نیست الا لقمه رند ** قدر حاجت موش را عقلی دهند
  • Fare gibi nefis, ancak lokma ufalar. Allah fareye de miktarınca akıl vermiştir.

  • ز انکه بی‏حاجت خداوند عزیز ** می‏نبخشد هیچ کس را هیچ چیز
  • Çünkü yüce Allah, hiç kimseye, ihtiyacından artık bir şey vermez.

  • گر نبودی حاجت عالم زمین ** نافریدی هیچ رب العالمین‏ 3275
  • Eğer âlemin yeryüzüne ihtiyacı olmasaydı âlemlerin Rabbi, yeri yaratmazdı.

  • وین زمین مضطرب محتاج کوه ** گر نبودی نافریدی پر شکوه‏
  • Bu titreyip duran yeryüzü, dağlara muhtaç olmasaydı Allah, o heybetli dağları halk etmezdi.

  • ور نبودی حاجت افلاک هم ** هفت گردون نافریدی از عدم‏
  • Göklere de ihtiyaç olmasaydı yedi kat göğü yoktan meydana getirmezdi.

  • آفتاب و ماه و این استارگان ** جز به حاجت کی پدید آمد عیان‏
  • Güneş, ay ve şu yıldızlar, ancak ihtiyaç yüzünden zuhura geldi.

  • پس کمند هستها حاجت بود ** قدر حاجت مرد را آلت دهد
  • Şu halde varlıkların kemendi, (yoklukları çekip varlık âlemine getiren) ihtiyaçtır. Allah’ın ihsanı, ihtiyaç miktarınca zahir olur.

  • پس بیفزا حاجت ای محتاج زود ** تا بجوشد در کرم دریای جود 3280
  • Yürü, çabuk ihtiyacını arttırır da Allah’ın kereminden cömertlik denizi coşsun.

  • این گدایان بر ره و هر مبتلا ** حاجت خود می‏نماید خلق را
  • Şu yol üstünde dilenen, şu dilenciliğe düşmüş olan yoksullar, halka ihtiyaçlarını arz ederler.

  • کوری و شلی و بیماری و درد ** تا از این حاجت بجنبد رحم مرد
  • Kör, sakat, hasta, illetli olduklarını gösterir, bu suretle halkın merhametini coşturmak isterler.

  • هیچ گوید نان دهید ای مردمان ** که مرا مال است و انبار است و خوان‏
  • “Ey halk, ekmek verin. Benim de ambarım var, benim de malım, benim de sofram var” derler mi hiç?

  • چشم ننهاده‏ست حق در کور موش ** ز انکه حاجت نیست چشمش بهر نوش‏
  • Köstebeğin yemek içmek için göze ihtiyacı yoktur. Onun için Allah onu gözsüz yarattı.

  • می‏تواند زیست بی‏چشم و بصر ** فارغ است از چشم او در خاک تر 3285
  • Köstebek, gözsüz de pekâlâ yaşayabilir. Ter-ü taze toprakta göze ne ihtiyacı var?

  • جز به دزدی او برون ناید ز خاک ** تا کند خالق از آن دزدیش پاک‏
  • Zaten ancak hırsızlık etmek için topraktan çıkar, başka bir iş için değil, Allah, onu bu hırsızlıktan arıtsa,

  • بعد از آن پر یابد و مرغی شود ** چون ملایک جانب گردون رود
  • O da kanatlanır, kuş olur; melekler gibi göklere uçup gider.

  • هر زمان در گلشن شکر خدا ** او بر آرد همچو بلبل صد نوا
  • Allah’ın gül bahçesinde her an bülbül gibi yüzlerce nağme çıkarır.

  • کای رهاننده مرا از وصف زشت ** ای کننده دوزخی را تو بهشت‏
  • “Ey beni çirkin sıfatlardan kurtaran, ey cehennemi cennet haline getiren,

  • در یکی پیهی نهی تو روشنی ** استخوانی را دهی سمع ای غنی‏ 3290
  • Bir yağ parçasına aydınlık bahşetmekte, bir kemiğe işitme kabiliyeti vermektesin ey gani Allah.

  • چه تعلق آن معانی را به جسم ** چه تعلق فهم اشیا را به اسم‏
  • Fakat o mananın cisimle ne alâkası var? Eşyanın adlarıyla, anlayışın ne münasebeti var?

  • لفظ چون وکرست و معنی طایر است ** جسم جوی و روح آب سایر است‏
  • Söz yuva gibidir, mana kuş gibi. Cisim ırmak gibidir, ruh akıp giden su gibi.

  • او روان است و تو گویی واقف است ** او دوان است و تو گویی عاکف است‏
  • O ırmak akıp gitmektedir, fakat sen ona duruyor dersin, o koşup gelmektedir, sen onu bir yere kımıldamıyor sanırsın.

  • گر نبینی سیر آب از خاکها ** چیست بر وی نو به نو خاشاکها
  • Eğer su, yerden yere gitmiyorsa, eğer su akıp durmuyorsa üstündeki yeniden, yeniye görünen çerçöp nedir ki?

  • هست خاشاک تو صورتهای فکر ** نو به نو در می‏رسد اشکال بکر 3295
  • Senin çerçöpün de fikrî suretlerindir. Aklına her an yeniden yeniye el dokunmamış düşünceler gelmektedir.

  • روی آب جوی فکر اندر روش ** نیست بی‏خاشاک محبوب و وحش‏
  • Düşünce ırmağın yüzü de güzel ve sevimsiz çerçöpten hali değil.

  • قشرها بر روی این آب روان ** از ثمار باغ غیبی شد دوان‏
  • Bu kadar suyun üstünde görünen kabuklar, gayp bağı meyvelerinin kabuklarıdır.

  • قشرها را مغز اندر باغ جو ** ز انکه آب از باغ می‏آید به جو
  • Bu kabukların içini suda ara. Çünkü su ırmağa bağdan kaynamakta, bağdan gelmektedir.

  • گر نبینی رفتن آب حیات ** بنگر اندر جوی و این سیر نبات‏
  • Âbıhayatın akışını görmüyorsan ırmağın üstündeki dalların, yaprakların, çerçöpün akışına bak.

  • آب چون انبه‏تر آید در گذر ** زو کند قشر صور زوتر گذر 3300
  • Su, yeğin akarsa üstündeki kabuklar ve çerçöp de daha çabuk sürüklenip gider.

  • چون به غایت تیز شد این جو روان ** غم نپاید در ضمیر عارفان‏
  • Bu feyiz şiddetle zuhur etti mi gayri ariflerin gönüllerine gam gelmez, o gönüllerde elem eğleşmez olur.

  • چون به غایت ممتلی بود و شتاب ** پس نگنجید اندر او الا که آب‏
  • Nitekim ırmak da, dopdolu olur, pek hızlı akarsa üstünde çerçöp eğlenmez!

  • طعنه زدن بیگانه ای در شیخ و جواب گفتن مرید شیخ او را
  • Halden bigâne birisinin bir şeyhi kınaması ve müridin şeyhe cevap vermesi

  • آن یکی یک شیخ را تهمت نهاد ** کاو بد است و نیست بر راه رشاد
  • Birisi, şeyhin birini “Kötü adam, doğru yolda değil.

  • شارب خمر است و سالوس و خبیث ** مر مریدان را کجا باشد مغیث‏
  • Şarap içiyor, mürai ve pis herif. Böyle adam nereden müritlerin imdadına yetişecek?” diye kınadı.

  • آن یکی گفتش ادب را هوش دار ** خرد نبود این چنین ظن بر کبار 3305
  • Başka biri de ona dedi ki “Edebe riayet et. Büyükler hakkında böyle zanda bulunmak yaraşmaz.

  • دور از او و دور از آن اوصاف او ** که ز سیلی تیره گردد صاف او
  • Onun sâf seli, bulanıversin, bu ondan ve onun sıfatlarından ne kadar uzak!

  • این چنین بهتان منه بر اهل حق ** این خیال تست بر گردان ورق‏
  • Hak ehline böyle bühtanlarda bulunma. Bu, senin hayalinden ibaret, çevir yaprağı!

  • این نباشد ور بود ای مرغ خاک ** بحر قلزم را ز مرداری چه باک‏
  • Böyle bir şey olmaz ya, şayet olsa bile ey toprakta uçan kuş, bahrimuhite pislikten ne zarar!

  • نیست دون القلتین و حوض خرد ** کی تواند قطره‏ایش از کار برد
  • O, iki testiden az, yahut küçük bir havuz değil ki, bir katracık pislik onu nasıl bulandırır, nasıl kirletir.?

  • آتش ابراهیم را نبود زیان ** هر که نمرودی است گو می‏ترس از آن‏ 3310
  • Ateş, İbrahim’e bir ziyan veremedi. Kim Nemrutsa sen ona de: Kork ateşten!

  • نفس نمرود است و عقل و جان خلیل ** روح در عین است و نفس اندر دلیل‏
  • Nefis Nemrut’tur, akılla can da Halil. Ruh, işin tam içindedir. Kılavuza ihtiyaç yok, kılavuza muhtaç olan nefistir.

  • این دلیل راه رهرو را بود ** کاو به هر دم در بیابان گم شود
  • Kılavuz yolcuya, çöllerde her an kaybolana lâzımdır.

  • واصلان را نیست جز چشم و چراغ ** از دلیل و راهشان باشد فراغ‏
  • Menzile ulaşanlara gözden, ışıktan başka bir şey lâzım değil. Onlar kılavuzdan da kurtulmuşlardır, çölden de.