-
بر دلت زنگار بر زنگارها ** جمع شد تا کور شد ز اسرارها
- Gönlünde is üstünde is, kurum üstünde kurum. Bu is ve kurum bir derecede ki nihayet gönlün, bütün sırlara karşı kör olmuş.
-
گر زند آن دود بر دیگ نوی ** آن اثر بنماید ار باشد جوی
- Eğer o is, kurum, yeni bir kazana ursa bir arpa tanesi kadar küçük bile olsa eseri görünür.
-
ز انکه هر چیزی به ضد پیدا شود ** بر سپیدی آن سیه رسوا شود
- Çünkü her şey, zıddı ile meydana çıkar. Bembeyaz kazanın beyazlığı ütünde o kara is berbat bir şekilde kendini gösterir.
-
چون سیه شد دیگ پس تاثیر دود ** بعد از این بروی که بیند زود زود
- Fakat dumanın tesiriyle kazan karardı mı artık onun üstünde isi, kurumu kim görür a inatçı?
-
مرد آهنگر که او زنگی بود ** دود را با روش هم رنگی بود 3375
- Demirci zenci olursa yüzü, dumanla isle aynı renktedir.
-
مرد رومی کاو کند آهنگری ** رویش ابلق گردد از دود آوری
- Fakat beyaz adam demirciliğe kalkışırsa yüzü yer, yer kararır, kızarır.
-
پس بداند زود تاثیر گناه ** تا بنالد زود گوید ای اله
- Bu takdirde de günahın tesirini derhal anlar da ağlayıp sızlamaya başlar ve “ Aman Yarabbi” demeye koyulur.
-
چون کند اصرار و بد پیشه کند ** خاک اندر چشم اندیشه کند
- Fakat bir adam, günahta ısrar eder, kötülüğü kendine sanat edinir, düşünce gözüne toprak saçarsa,
-
توبه نندیشد دگر شیرین شود ** بر دلش آن جرم تا بیدین شود
- Artık tövbe etmeyi bile aklına getirmez; o suç gönlüne tatlı gelir; böyle böyle nihayet dinsiz olur gider.
-
آن پشیمانی و یا رب رفت از او ** شست بر آیینه زنگ پنج تو 3380
- O pişman oluş, o “Yarabbi” deyiş ondan zail olur, gönül aynasının yüzünü beş kat pas örter.
-
آهنش را زنگها خوردن گرفت ** گوهرش را زنگ کم کردن گرفت
- Paslar, demirini yemeye gevherini yok etmeye başlar.
-
چون نویسی کاغذ اسپید بر ** آن نبشته خوانده آید در نظر
- Beyaz bir kâğıda yazı yazarsan o yazı, kâğıda bakar bakmaz okunur.
-
چون نویسی بر سر بنوشته خط ** فهم ناید خواندنش گردد غلط
- Yazılı kâğıda bir yazı yazarsan okunur ama iyi anlaşılmaz, insan yanılabilir.
-
کان سیاهی بر سیاهی اوفتاد ** هر دو خط شد کور و معنیی نداد
- Çünkü o karalanmış kâğıt üstüne kara yazı yazıldı mı her iki yazı da körleşir, hiçbir manası kalmaz.
-
ور سوم باره نویسی بر سرش ** پس سیه کردی چو جان کافرش 3385
- O kâğıda üçüncü defa bir şey yazarsan kâfirlerin canı gibi tamamıyla kapkara olur.
-
پس چه چاره جز پناه چارهگر ** ناامیدی مس و اکسیرش نظر
- Şu halde her şeye çare bulan Allah’a sığınmaktan başka ne çare var? Bakırın ümitsizliğine iksir, ancak onun nazarıdır.
-
ناامیدیها به پیش او نهید ** تا ز درد بیدوا بیرون جهید
- Ümitsizlikleri ona arz edin de devasız derdinizden kurtuluverin!”
-
چون شعیب این نکتهها با او بگفت ** ز آن دم جان در دل او گل شکفت
- Şuayb ona bu nükteleri söyleyince Şuayb’ın nefesleri yüzünden adamın gönlünde güller açıldı.
-
جان او بشنید وحی آسمان ** گفت اگر بگرفت ما را کو نشان
- Canı, gökyüzünden gelen vahiy sesini duydu. Dedi ki. “ Eğer bizi cezalandırdıysa nişanesi nerede?”
-
گفت یا رب دفع من میگوید او ** آن گرفتن را نشان میجوید او 3390
- Şuayb “Yarabbi, beni kabul etmiyor. Bu muhazeye, bu cezaya nişane aramakta” dedi.
-
گفت ستارم نگویم رازهاش ** جز یکی رمز از برای ابتلاش
- Allah “Ben ayıpları örtücüyüm, sırlarını söylemem. Ancak iptilâsına dair şu tek remzi söyleyeyim:
-
یک نشان آن که میگیرم و را ** آن که طاعت دارد از صوم و دعا
- Onu cezalandırdığımın bir nişanesi şu: Oruç tutmak da dua etmekte.
-
و ز نماز و از زکات و غیر آن ** لیک یک ذره ندارد ذوق جان
- Namaz kılmakta, zekât vermekte, başka ibadetlerde bulunmakta. Fakat ruhu bir zerre bile zevk duymuyor.
-
میکند طاعات و افعال سنی ** لیک یک ذره ندارد چاشنی
- Ne güzel ibadetler ediyor, ne hoş işlerde bulunuyor. Fakat bir parçacık bile tat yok.
-
طاعتش نغز است و معنی نغز نی ** جوزها بسیار و در وی مغز نی 3395
- İbadeti kışırdan ibaret, iç, yok. Cevizler çok ama içleri boş!
-
ذوق باید تا دهد طاعات بر ** مغز باید تا دهد دانه شجر
- İbadetlerin netice vermesi için zevk gerek, tohumun ağaç olması için iç gerek!
-
دانهی بیمغز کی گردد نهال ** صورت بیجان نباشد جز خیال
- İçsiz tohum, fidan olur mu? Cansız surette hayalden başka bir şey değil.
-
بقیهی قصهی طعنه زدن آن مرد بیگانه در شیخ
- O hale âşina olamayan müridin şeyhi kınaması hikâyesinin sonu
-
آن خبیث از شیخ میلایید ژاژ ** کژنگر باشد همیشه عقل کاژ
- O habis, şeyh hakkında hezeyanlarda bulunmaktaydı. Eğri bakan kişinin gözü daima eğri ve aykırı görür.
-
که منش دیدم میان مجلسی ** او ز تقوی عاری است و مفلسی
- “Ben, onu bir mecliste gördüm, takvası yok, bir müflisten ibaret.
-
ور که باور نیستت خیز امشبان ** تا ببینی فسق شیخت را عیان 3400
- İnanmıyorsan bu gece kalk da şeyhinin fıskını apaçık gör” dedi.
-
شب ببردش بر سر یک روزنی ** گفت بنگر فسق و عشرت کردنی
- Geceleyin o adamı bir pencere başına götürdü, dedi ki: “Fasikliğe bak, işreti gör”
-
بنگر آن سالوس روز و فسق شب ** روز همچون مصطفی شب بو لهب
- Gündüzün riyasiyle gecenin fıskını seyret. Gündüz Mustafa gibi, gece Ebuleheb gibi!
-
روز عبد الله او را گشته نام ** شب نعوذ بالله و در دست جام
- Gündüz adı Abdullah, gece elinde kadeh, nezübillâh!”
-
دید شیشه در کف آن پیر پر ** گفت شیخا مر ترا هم هست غر
- Pîrin elinde dolu bir kadeh vardı. Mürit bunu görünce “ Şeyhim, sen de mi aldatıcısın?
-
تو نمیگفتی که در جام شراب ** دیو میمیزد شتابان ناشتاب 3405
- Sen, “Şeytan, şarap kadehine hemencecik işeyiverir” demez miydin?” dedi.
-
گفت جامم را چنان پر کردهاند ** کاندر او اندر نگنجد یک سپند
- Şeyh dedi ki: “Benim kadehimi öyle doldurdular ki içine tek bir üzerlik tohumu bile sığmaz.
-
بنگر اینجا هیچ گنجد ذرهای ** این سخن را کژ شنیده غرهای
- Bir bak hele, Buraya bir zerre bile sığar mı? Sen sözü yanlış anlamışsın, aldanmışsın.
-
جام ظاهر خمر ظاهر نیست این ** دور دار این را ز شیخ غیب بین
- Bu zâhiri şarap, zâhiri kadeh değil ki. Onu, gaybı bilen şeyhten uzak bil.
-
جام می هستی شیخ است ای فلیو ** کاندر او اندر نگنجد بول دیو
- Be ahmak, şarap kadehi, şeyhin varlığıdır. Oraya Şeytan’ın sidiğine asla yol yok!
-
پر و مالامال از نور حق است ** جام تن بشکست نور مطلق است 3410
- O varlık, Allah nuruyla dolu, hem de dudağına kadar. Ten kadehi kırılmış, mutlak nur kalmıştır.
-
نور خورشید ار بیفتد بر حدث ** او همان نور است نپذیرد خبث
- Güneşin nuru, pislik üstüne düşmekle pislenmez ya, yine aynı nurdur”
-
شیخ گفت این خود نه جام است و نه می ** هین به زیر آن منکرا بنگر به وی
- Şeyh bu sözleri söyledikten sonra “Bu, ne kadehtir, nasıl şarap, bir gel de bak be hey münkir” dedi.
-
آمد و دید انگبین خاص بود ** کور شد آن دشمن کور و کبود
- Mürit gelip baktı, gördü ki halis bal. O manasız düşmansa kör oldu, bir şey göremedi.
-
گفت پیر آن دم مرید خویش را ** رو برای من بجو می ای کیا
- O zaman pîr müridine dedi ki: “ Yürü ey ulu mürit bana şarap bul,
-
که مرا رنجی است مضطر گشتهام ** من ز رنج از مخمصه بگذشتهام 3415
- Bir hastalığım var, şarap içmek zaruretindeyim. Hastalıktan ölüm haline geldim, hatta bu halden de ileri bir hale düştüm.
-
در ضرورت هست هر مردار پاک ** بر سر منکر ز لعنت باد خاک
- Zaruret vakti her pis, temiz sayılır. İnkâr edene lânet, başına toprak!
-
گرد خمخانه بر آمد آن مرید ** بهر شیخ از هر خمی او میچشید
- Mürit, meyhaneleri dönüp dolaşmaya, şeyh için her küpten şarap taşımaya başladı.
-
در همه خمخانهها او می ندید ** گشته بد پر از عسل خم نبید
- Fakat küplerin hiç birin de şarap bulamadı. Hurma şarabıyla dolu olan küpler, balla dolmuştu.
-
گفت ای رندان چه حال است این چه کار ** هیچ خمی در نمیبینم عقار
- “Rintler, bu ne hal, bu ne iş? Hiçbir küpte şarap bulamıyorum” dedi.
-
جمله رندان نزد آن شیخ آمدند ** چشم گریان دست بر سر میزدند 3420
- Bütün Rintler, ağlayıp ellerini başlarına vurarak Şeyhin yanına geldiler.