English    Türkçe    فارسی   

2
3659-3708

  • بود شیخی عالمی قطبی کریم ** اندر آن منزل که آیس شد ندیم‏
  • Meğerse o nedimin ye’se kapılıp geriye döndüğü memlekette kerem sahibi, kutuplardan âlim bir şeyh varmış.

  • گفت من نومید پیش او روم ** ز آستان او به راه اندر شوم‏ 3660
  • Nedim ümitsiz bir halde “Önce onun tekkesine gideyim de oradan yola düşeyim.

  • تا دعای او بود همراه من ** چون که نومیدم من از دل خواه من‏
  • İstediğimi bulamadım, ümidim kesildi. Bâri duası yoldaşım olsun” der;

  • رفت پیش شیخ با چشم پر آب ** اشک می‏بارید مانند سحاب‏
  • Gözleri yaşlı bulut gibi yaş döke, döke Şeyhin huzuruna varır.

  • گفت شیخا وقت رحم و رقت است ** ناامیدم وقت لطف این ساعت است‏
  • “Şeyhim, acımanın, esirgemenin tam zamanı. Ümidim kesildi... Lütfedecek an, bu an!” der.

  • گفت وا گو کز چه نومیدیستت ** چیست مطلوب تو رو با چیستت‏
  • Şeyh, “Ümitsizsen bile söyle. Matlûbun ne? Neye yüz tutun?” diye sorar.

  • گفت شاهنشاه کردم اختیار ** از برای جستن یک شاخسار 3665
  • Nedim, “Bir padişahım var, beni bir ağaç aramak üzere gönderdi.

  • که درختی هست نادر در جهات ** میوه‏ی او مایه‏ی آب حیات‏
  • Ama nasıl ağaç? Âlemde bulunmaz bir şey. Meyvesi, Âbıhayatın aslı.

  • سالها جستم ندیدم یک نشان ** جز که طنز و تسخر این سر خوشان‏
  • Yıllardır aradım bir nişanesini bile bulamadım, ancak bu sarhoşlar, benimle eğlendiler, beni alaya aldılar... İşte o kadar!” der.

  • شیخ خندید و بگفتش ای سلیم ** این درخت علم باشد در علیم‏
  • Şeyh gülümser de der ki: “Ey saf adam, bu ağaç, ilim sahibindeki ilimdir.

  • بس بلند و بس شگرف و بس بسیط ** آب حیوانی ز دریای محیط
  • Pek yüce, pek büyük ve etrafa yayılmış bir ağaçtır o! Hatta ağaç da ne demek her tarafı kaplayan deniz gibi Âbıhayattır!

  • تو به صورت رفته‏ای ای بی‏خبر ** ز آن ز شاخ معنیی بی‏بار و بر 3670
  • Sen surete kapılmış yolunu yitirmişsin. Manayı elden bıraktığın için onu bulamıyorsun.

  • گه درختش نام شد گه آفتاب ** گاه بحرش نام گشت و گه سحاب‏
  • Ona gâh ağaç derler, gâh güneş. Gâh deniz adını takarlar, gâh bulut!

  • آن یکی کش صد هزار آثار خاست ** کمترین آثار او عمر بقاست‏
  • Hulâsa o öyle şeydir ki yüz binlerce eseri var. En aşağılık hassası, sahibine ebedî bir hayat bağışlamasıdır.

  • گر چه فرد است او اثر دارد هزار ** این یکی را نام شاید بی‏شمار
  • Tektir ama binlerce eseri, nişanesi var. O bire sayısız adlar gerek.

  • آن یکی شخص ترا باشد پدر ** در حق شخصی دگر باشد پسر
  • Bir adam senin baban olur ama başka birisinin de oğludur.

  • در حق دیگر بود قهر و عدو ** در حق دیگر بود لطف و نکو 3675
  • Birisine düşmandır, onun hakkında kahırdan ibarettir... Diğer birine lütfeder, iyilikle bulunur, onca iyidir.

  • صد هزاران نام و او یک آدمی ** صاحب هر وصفش از وصفی عمی‏
  • Bir tek adam olduğu halde bak, yüz binlerce adı var. Bir vasfını bilen öbüründen âmadır, öbür vasfını bilmeyebilir.

  • هر که جوید نام اگر صاحب ثقه است ** همچو تو نومید و اندر تفرقه است‏
  • Kim, bu ad doğru ad diye isme yapışır. Onu arasa senin gibi ümitsizliğe düşer, perişan olur.

  • تو چه بر چفسی بر این نام درخت ** تا بمانی تلخ کام و شور بخت‏
  • Niye bu ağacın adına yapışırsın da dili, damağı acı, talihsiz bir hale düşersin?

  • در گذر از نام و بنگر در صفات ** تا صفاتت ره نماید سوی ذات‏
  • Addan geç, sıfatına bak da sıfatlar, seni zata ulaştırsın.

  • اختلاف خلق از نام اوفتاد ** چون به معنی رفت آرام اوفتاد 3680
  • Halkın ihtilâfı addan meydana gelir. Fakat manaya ulaşınca rahatlaşırlar.

  • منازعت چهار کس جهت انگور که هر یکی به نام دیگر فهم کرده بود آن را
  • Birbirlerinin dediğini anlamayan dört kişinin üzüm için kavgaya tutuşmaları

  • چار کس را داد مردی یک درم ** آن یکی گفت این به انگوری دهم‏
  • Adamın biri, dört kişiye bir dirhem verdi, Adamlardan birisi “Ben bu parayı “engûr’a” vereceğim” dedi.

  • آن یکی دیگر عرب بد گفت لا ** من عنب خواهم نه انگور ای دغا
  • Öbürü Arap’tı, Lâ dedi, Ben “İnep” isterim herif, engûr istemem.”

  • آن یکی ترکی بدو گفت ای گزم ** من نمی‏خواهم عنب خواهم ازم‏
  • Üçüncü Türk’tü, “Bu para benim “ dedi, “Ben inep istemem, üzüm isterim.”

  • آن یکی رومی بگفت این قیل را ** ترک کن خواهیم استافیل را
  • Dördüncüde Rum’du, dedi ki: “Bırak bu lâfları, biz İstafil isteriz.”

  • در تنازع آن نفر جنگی شدند ** که ز سر نامها غافل بدند 3685
  • Derken savaşa başladılar. Çünkü adların sırrından gafildiler.

  • مشت بر هم می‏زدند از ابلهی ** پر بدند از جهل و از دانش تهی‏
  • Ahmaklıktan birbirlerini yumruklamaya koyuldular. Bilgisizlikle dolu, bilgiden boş adamlardı bunlar.

  • صاحب سری عزیزی صد زبان ** گر بدی آن جا بدادی صلح‏شان‏
  • Sır sahibi, yüzlerce dil bilir, kadri yüce birisi orada olsaydı, onları uzlaştırırdı.

  • پس بگفتی او که من زین یک درم ** آرزوی جمله‏تان را می‏خرم‏
  • Onlara “Ben bu bir dirhemle hepinizin isteğini yerine getiririm.

  • چون که بسپارید دل را بی‏دغل ** این درمتان می‏کند چندین عمل‏
  • Gönlünüzü gıllügışsız bana teslim edin. Bu bir dirheminiz, sizin istediğiniz şeylerin hepsini yapar.

  • یک درمتان می‏شود چار المراد ** چار دشمن می‏شود یک ز اتحاد 3690
  • Bir dirheminiz dört muradı da yerine getirir, dört düşman da uzlaşır, birliğe ulaşır, bir olur.

  • گفت هر یک تان دهد جنگ و فراق ** گفت من آرد شما را اتفاق‏
  • Sizin sözleriniz savaşa, nifaka sebep olur. Fakat benim sözüm, sizleri birleştirir.

  • پس شما خاموش باشید أنصتوا ** تا زبان تان من شوم در گفت‏وگو
  • Siz susun, dinleyin de konuşma hususunda diliniz ben olayım.

  • گر سخنتان می‏نماید یک نمط ** در اثر مایه‏ی نزاع است و سخط
  • Sizin sözünüz yüz türlüdür, eseriyse ancak savaş ve kızgınlıktan ibaret.

  • گرمی عاریتی ندهد اثر ** گرمی خاصیتی دارد هنر
  • İğreti hararetin tesiri yoktur. Fakat insanın kendisinden olan hararet müessirdir.

  • سرکه را گر گرم کردی ز آتش آن ** چون خوری سردی فزاید بی‏گمان‏ 3695
  • Sirkeyi ateşte ısıtsan da yiyince yine bürudeti arttırır.

  • ز انکه آن گرمی او دهلیزی است ** طبع اصلش سردی است و تیزی است‏
  • Çünkü o hararet, iğretidir. Asli tabiatında bürudet ve keskinlik vardır.

  • ور بود یخ بسته دوشاب ای پسر ** چون خوری گرمی فزاید در جگر
  • Oğul, pekmez buz tutsa da yine yiyince ciğerdeki harareti fazlalaştırır.

  • پس ریای شیخ به ز اخلاص ماست ** کز بصیرت باشد آن وین از عماست‏
  • Şu halde şeyhin riyası, bizim ihlâsımızdan daha yeğ. Çünkü o riya basiretten meydana gelmedir, bu ihlâs körlükten!

  • از حدیث شیخ جمعیت رسد ** تفرقه آرد دم اهل حسد
  • Şeyhin sözü, insana cemiyet-i hâtır verir, hasetçilerin nefesi ise tefrika.

  • چون سلیمان کز سوی حضرت بتاخت ** کاو زبان جمله مرغان را شناخت‏ 3700
  • Süleyman, Allah tecellisine uğrayınca bütün kuşların dillerini öğrenmiş oldu.

  • در زمان عدلش آهو با پلنگ ** انس بگرفت و برون آمد ز جنگ‏
  • Onun adalet devrinde ceylân, kaplanla uzlaşmış, savaşı bırakmıştı.

  • شد کبوتر ایمن از چنگال باز ** گوسفند از گرگ ناورد احتراز
  • Güvercin doğanın pençesinden emindi, koyun kurttan çekinmiyordu.

  • او میانجی شد میان دشمنان ** اتحادی شد میان پر زنان‏
  • Süleyman, düşmanlar arasında meyancılık etti, bütün kuşların arasında birlik husule geldi.

  • تو چو موری بهر دانه می‏دوی ** هین سلیمان جو چه می‏باشی غوی‏
  • Sen bir karıncaya benzersin, tane toplamak için koşup durmaktasın. Fakat behey azgın. Süleyman buracıkta, sen ne arıyorsun?

  • دانه جو را دانه‏اش دامی شود ** و آن سلیمان جوی را هر دو بود 3705
  • Tane arayana tane, tuzaktır. Fakat Süleyman arayan hem Süleyman’ı bulur, hem taneyi elde eder.

  • مرغ جانها را در این آخر زمان ** نیستشان از همدگر یک دم امان‏
  • Bu ahir zamanda kuşlara bir an bile birbirlerinden aman yoktur.

  • هم سلیمان هست اندر دور ما ** کاو دهد صلح و نماند جور ما
  • Devrimizde de Süleyman var, bizi sulha kavuşturur, zulmümüzü giderir.

  • قول إن من أمة را یاد گیر ** تا به إلا و خلا فیها نذیر
  • “Hiçbir ümmet yoktur ki aralarında bir korkutucu olmasın” ayetini oku.