English    Türkçe    فارسی   

2
468-517

  • گفت آن شیر ای مسیحا این شکار ** بود خالص از برای اعتبار
  • O aslan ,”Ey Mesih, bu avlanma ancak ibret içindi.

  • گر مرا روزی بدی اندر جهان ** خود چه کاراستی مرا با مردگان‏
  • Eğer benim dünyada rızkım olsaydı ölülerle ne işim vardı, nasıl olurdu da ölürdüm?

  • این سزای آن که یابد آب صاف ** همچو خر در جو بمیزد از گزاف‏ 470
  • Fakat berrak suyu bulup da eşek gibi içine işeyenin lâyığı budur.

  • گر بداند قیمت آن جوی خر ** او بجای پا نهد در جوی سر
  • Eşek o ırmağın kadrini bilse ayağını sokacağı yerde başını kaldırırdı.

  • او بیابد آن چنان پیغمبری ** میر آبی زندگانی پروری‏
  • Hayat veren bir suya sahip öyle bir peygamber bulur da,

  • چون نمیرد پیش او کز امر کن ** ای امیر آب ما را زنده کن‏
  • “Ey Âbıhayat sahibi, bizi, ol, emriyle dirilt.” Deyip nasıl ölmez?” dedi.

  • هین سگ نفس ترا زنده مخواه ** کاو عدوی جان تست از دیرگاه‏
  • Sen de kendine gel, köpek nefsini diriltmeyi isteme. Çünkü o nice zamandır senin düşmanındır.

  • خاک بر سر استخوانی را که آن ** مانع این سگ بود از صید جان‏ 475
  • Bu köpeği can avından alıkoyan kemiğin başına toprak!

  • سگ نه‏ای بر استخوان چون عاشقی ** دیوچه‏وار از چه بر خون عاشقی‏
  • Köpek değilsen neden kemiğe âşıksın, sülük gibi neden kanı seviyorsun?

  • آن چه چشم است آن که بیناییش نیست ** ز امتحانها جز که رسواییش نیست‏
  • O ne biçim gözdür ki görmez, sınamalarda ancak rüsvay olur!

  • سهو باشد ظنها را گاه گاه ** این چه ظن است این که کور آمد ز راه‏
  • Zanlarda bazen hata olur; fakat bu ne biçim zandır ki yoldan kör olarak gelmektedir!

  • دیده آ بر دیگران نوحه‏گری ** مدتی بنشین و بر خود می‏گری‏
  • Ey başkalarına ağlayan göz, gel, bir müddetçik otur da kendine ağla!

  • ز ابر گریان شاخ سبز و تر شود ** ز آنکه شمع از گریه روشن‏تر شود 480
  • Dal, ağlayan buluttan yeşerir, tazeleşir. Çünkü mum, ağlamakla daha aydın bir hale gelir.

  • هر کجا نوحه کنند آن جا نشین ** ز آنکه تو اولیتری اندر حنین‏
  • Nerde ağlıyorlarsa orda otur, çünkü sen, ağlamaya daha lâyıksın!

  • ز آن که ایشان در فراق فانی‏اند ** غافل از لعل بقای کانی‏اند
  • EKSIK

  • ز آن که بر دل نقش تقلید است بند ** رو به آب چشم بندش را برند
  • Çünkü gönülde taklit nakşı var; yürü bendini gözyaşıyla yık!

  • ز آن که تقلید آفت هر نیکویی است ** که بود تقلید اگر کوه قوی است‏
  • Taklit, her iyiliğin afetidir. Sağlam bir dağ bile hakikatte samandan ibarettir.

  • گر ضریری لمترست و تیز خشم ** گوشت پاره‏ش دان چو او را نیست چشم‏ 485
  • Köre; kuvvetli ve tez kızar olsa bile bir et parçasıdır, gözü yok!

  • گر سخن گوید ز مو باریکتر ** آن سرش را ز آن سخن نبود خبر
  • Kıldan ince söz söylese bile gönlünün, o sözden haberi olmaz.

  • مستیی دارد ز گفت خود و لیک ** از بر وی تا به می راهی است نیک‏
  • Kendi sözüyle sarhoş olur ama onunla şarap arasında ne kadar yol var!

  • همچو جوی است او نه او آبی خورد ** آب از او بر آب خواران بگذرد
  • Irmağa benzer, su içemez ki. Su, arktan su içecekler için akıp gider.

  • آب در جو ز آن نمی‏گیرد قرار ** ز آن که آن جو نیست تشنه و آب خوار
  • Onun içindir ki su, arkta durmaz; su susamış değildir ki, su içemez ki!

  • همچو نایی ناله‏ی زاری کند ** لیک بیگار خریداری کند 490
  • Taklide düşen ney gibi feryat eder ama ancak o feryadı dinlemek isteyen için.

  • نوحه‏گر باشد مقلد در حدیث ** جز طمع نبود مراد آن خبیث‏
  • Mukallit, söz söylerken ağlasa bile habîsin maksadı, ancak tamahtır.

  • نوحه‏گر گوید حدیث سوزناک ** لیک کو سوز دل و دامان چاک‏
  • Ağlar da yanık sözler söyler. Fakat kendisinde yanan yürek nerde, yırtılan etek nerde?

  • از محقق تا مقلد فرق‏هاست ** کاین چو داود است و آن دیگر صداست‏
  • Muhakkikle mukallit arasında çok fark vardır. Bu Davut gibidir, öbürü ses gibi!

  • منبع گفتار این سوزی بود ** و آن مقلد کهنه آموزی بود
  • Bunun sözleri yanıklıktan doğar, öbürüyse söylenmiş köhne sözleri belleyip nakleder.

  • هین مشو غره بدان گفت حزین ** بار بر گاو است و بر گردون حنین‏ 495
  • Kendine gel, kendine! O hüzünlü sözlere kapılma. Öküzün üstünde yük var, kağnı da feryat edip ağlıyor!

  • هم مقلد نیست محروم از ثواب ** نوحه‏گر را مزد باشد در حساب‏
  • Ama mukallit da sevaptan mahrum değildir. Hesaba gelince ağlayıcıya da para verirler.

  • کافر و مومن خدا گویند لیک ** در میان هر دو فرقی هست نیک‏
  • Kâfir de Allah der, mümin de. Fakat ikisinin arasında adamakıllı fark var.

  • آن گدا گوید خدا از بهر نان ** متقی گوید خدا از عین جان‏
  • O yoksul, ekmek için Allah der, haramdan çekinense candan, gönülden.

  • گر بدانستی گدا از گفت خویش ** پیش چشم او نه کم ماندی نه پیش‏
  • Eğer yoksul, söylediği sözü bilseydi, gözünde ne az kalırdı ne çok!

  • سالها گوید خدا آن نان خواه ** همچو خر مصحف کشد از بهر کاه‏ 500
  • Ekmek isteyen yıllardır Allah der, fakat saman için Mushaf taşıyan eşeğe benzer.

  • گر بدل در تافتی گفت لبش ** ذره ذره گشته بودی قالبش‏
  • Dudağındaki gönlünden doğsa, gönlünü aydınlatsaydı bedeni zerre zerre olurdu.

  • نام دیوی ره برد در ساحری ** تو به نام حق پشیزی می‏بری‏
  • Şeytan’ın adı büyü yapmaya yara, sen de Allah adıyla mangır elde edersin!

  • خاریدن روستایی در تاریکی شیر را به گمان آن که گاو اوست
  • Köylünün karanlıkta öküz sanıp aslanı okşaması

  • روستایی گاو در آخر ببست ** شیر گاوش خورد و بر جایش نشست‏
  • Köylünün biri, öküzünü ahıra bağlamıştı. Aslan gelip öküzü yedi, yerine geçip oturdu.

  • روستایی شد در آخر سوی گاو ** گاو را می‏جست شب آن کنج کاو
  • Köylü geceleyin ahıra gidip köşeye, bucağa el atarak öküzü aramaya koyuldu.

  • دست می‏مالید بر اعضای شیر ** پشت و پهلو گاه بالا گاه زیر 505
  • Elini aslana sürmekte, sırtını yağrısını yukarı aşağı okşamaktaydı.

  • گفت شیر ار روشنی افزون شدی ** زهره‏اش بدریدی و دل خون شدی‏
  • Aslan “ Aydınlık olaydı ödü patlar, yüreği kan kesilirdi.

  • این چنین گستاخ ز آن می‏خاردم ** کاو درین شب گاو می‏پنداردم‏
  • Fakat şimdi pervasızca beni okşuyor, kaşıyor. Çünkü gece vakti beni öküz sanıyor demekteydi.

  • حق همی‏گوید که ای مغرور کور ** نه ز نامم پاره پاره گشت طور
  • Hak da “Ey mağrur kör, Tur dağı benim adımdan paramparça olmadı mı?

  • که لو انزلنا کتابا للجبل ** لانصدع ثم انقطع ثم ارتحل‏
  • Eğer biz kitabımızı dağa indirseydik dağ parçalanır, yerinden kopar, başka bir yere göçerdi.

  • از من ار کوه احد واقف بدی ** پاره گشتی و دلش پر خون شدی‏ 510
  • Eğer Uhud Dağı, beni anlasaydı o dağdan ırmak, ırmak kan akardı.” deyip duruyor,

  • از پدر وز مادر این بشنیده‏ای ** لاجرم غافل در این پیچیده‏ای‏
  • Sen bu adı babandan, anandan işittin de onun için bu ada gafilce yapıştın.

  • گر تو بی‏تقلید از این واقف شوی ** بی‏نشان از لطف چون هاتف شوی‏
  • Bu sırrı taklitsiz anlasan Allah lütfuyla nişansız bir hale gelir, hâtife benzersin.

  • بشنو این قصه پی تهدید را ** تا بدانی آفت تقلید را
  • Tehdit için söyleyeceğimiz şu hikâyeyi duy da taklidin zararını bil!

  • فروختن صوفیان بهیمه‏ی مسافر را جهت سماع
  • Sofilerin, sema için konuğun eşeğini satmaları

  • صوفیی در خانقاه از ره رسید ** مرکب خود برد و در آخر کشید
  • Bir sofi yoldan gelip bir tekkeye misafir oldu. Eşeğini götürüp ahıra çekti.

  • آب کش داد و علف از دست خویش ** نه چنان صوفی که ما گفتیم پیش‏ 515
  • Eliyle sucağızını, yemceğizini verdi. Bundan önce söylediğimiz hikâyedeki gibi yapmadı.

  • احتیاطش کرد از سهو و خباط ** چون قضا آید چه سود است احتیاط
  • İhtiyatlı davrandı, fakat kaza gelince ihtiyatın ne faydası olur?

  • صوفیان در جوع بودند و فقیر ** کاد فقر أن یعی کفرا یبیر
  • Sofiler, yok, yoksul kişilerdi. Yoksulluk, az kala helâk edici bir küfür ola yazdı.