English    Türkçe    فارسی   

2
513-562

  • بشنو این قصه پی تهدید را ** تا بدانی آفت تقلید را
  • Tehdit için söyleyeceğimiz şu hikâyeyi duy da taklidin zararını bil!

  • فروختن صوفیان بهیمه‏ی مسافر را جهت سماع
  • Sofilerin, sema için konuğun eşeğini satmaları

  • صوفیی در خانقاه از ره رسید ** مرکب خود برد و در آخر کشید
  • Bir sofi yoldan gelip bir tekkeye misafir oldu. Eşeğini götürüp ahıra çekti.

  • آب کش داد و علف از دست خویش ** نه چنان صوفی که ما گفتیم پیش‏ 515
  • Eliyle sucağızını, yemceğizini verdi. Bundan önce söylediğimiz hikâyedeki gibi yapmadı.

  • احتیاطش کرد از سهو و خباط ** چون قضا آید چه سود است احتیاط
  • İhtiyatlı davrandı, fakat kaza gelince ihtiyatın ne faydası olur?

  • صوفیان در جوع بودند و فقیر ** کاد فقر أن یعی کفرا یبیر
  • Sofiler, yok, yoksul kişilerdi. Yoksulluk, az kala helâk edici bir küfür ola yazdı.

  • ای توانگر که تو سیری هین مخند ** بر کجی آن فقیر دردمند
  • Ey zengin, sen toksun, sakın o dertli yoksulun aykırı hareketine gülme!

  • از سر تقصیر آن صوفی رمه ** خر فروشی در گرفتند آن همه‏
  • O sofiler, acizlikten umumiyetle birleşip merkebi satmaya karar verdiler.

  • کز ضرورت هست مرداری مباح ** بس فسادی کز ضرورت شد صلاح‏ 520
  • Zarurette murdar da mubahtır. Nice kötü şeyler vardır ki zarurette iyi ve doğru olur.

  • هم در آن دم آن خرک بفروختند ** لوت آوردند و شمع افروختند
  • Hemencecik o eşekceğizi sattılar, yiyecek aldılar. Mumlar yaktılar.

  • ولوله افتاد اندر خانقه ** کامشبان لوت و سماع است و شره‏
  • Tekkeye, bu gece yemek var, sema var diye bir velveledir düştü.

  • چند از این صبر و از این سه روزه چند ** چند از این زنبیل و این دریوزه چند
  • “Bu sabır niceye dek, bu üç günlük oruç ne vakte kadar, bu zembil taşıyıp dilenme ne zamana sürüp gidecek?

  • ما هم از خلقیم و جان داریم ما ** دولت امشب میهمان داریم ما
  • Biz de halktanız, bizim de canımız var. Bu gece devlete erdik, konuk geldi” dediler.

  • تخم باطل را از آن می‏کاشتند ** کان که آن جان نیست جان پنداشتند 525
  • Hakikatte can olmayanı can sandıkları için batıl tohum ektiler.

  • و آن مسافر نیز از راه دراز ** خسته بود و دید آن اقبال و ناز
  • O konuk da uzak yoldan gelmiş, yorulmuştu. O iltifatı,

  • صوفیانش یک به یک بنواختند ** نرد خدمتهای خوش می‏باختند
  • Sofilerin kendisini birer, birer ağırladığını, güzel bir surette izzet ve ikram tavlasını oynamakta bulunduklarını,

  • گفت چون می‏دید میلانشان به وی ** گر طرب امشب نخواهم کرد کی‏
  • Kendisine olan meyil ve muhabbetlerini görünce “ Bu gece eğlenmeyeyim de ne vakit eğleneyim?” dedi.

  • لوت خوردند و سماع آغاز کرد ** خانقه تا سقف شد پر دود و گرد
  • Yemek yediler sema’ya başladılar. Tekke, tavanına kadar toza, dumana boğuldu.

  • دود مطبخ گرد آن پا کوفتن ** ز اشتیاق و وجد جان آشوفتن‏ 530
  • Bir taraftan mutfaktan çıkan duman, bir taraftan o ayak vurmadan çıkan toz, bir taraftan sofilerin iştiyak ve vecitle canlarıyla oynamaları ortalığı birbirine katmıştı.

  • گاه دست افشان قدم می‏کوفتند ** گه به سجده صفه را می‏روفتند
  • Gâh el çırparak ayak vuruyorlar, gâh secde ederek yeri süpürüyorlardı.

  • دیر یابد صوفی آز از روزگار ** ز آن سبب صوفی بود بسیار خوار
  • Dünyada tamahsız sofi az bulunur. O sebepten sofi hayli hor, hakirdir.

  • جز مگر آن صوفیی کز نور حق ** سیر خورد او فارغ است از ننگ دق‏
  • Ancak Allah nuruyla doyan ve dilenme zilletinden kurtulmuş olan sofi, bundan müstesnadır.

  • از هزاران اندکی زین صوفیند ** باقیان در دولت او می‏زیند
  • Fakat sofilerin binde biri bu çeşit sofilerdendir. Öbürleri de onun sayesinde yaşarlar.

  • چون سماع آمد از اول تا کران ** مطرب آغازید یک ضرب گران‏ 535
  • Sema, baştan sona doğru varınca çalgıcı bir Yörük semai usulünce taganniye başladı.

  • خر برفت و خر برفت آغاز کرد ** زین حراره جمله را انباز کرد
  • “ Eşek gitti, eşek gitti”, demeye koyuldu. Bu hararetli usule hepsi uyup,

  • زین حراره پای کوبان تا سحر ** کف‏زنان خر رفت و خر رفت ای پسر
  • Bu şevkle seher çağına kadar ayak vurup el çırparak “Ey oğul, eşek gitti, eşek gitti” dediler.

  • از ره تقلید آن صوفی همین ** خر برفت آغاز کرد اندر حنین‏
  • O, konuk olan sofi de onları taklit ederek “Eşek gitti” diye bağırmaya başlamıştı.

  • چون گذشت آن نوش و جوش و آن سماع ** روز گشت و جمله گفتند الوداع‏
  • O aysuişret, o sema ve safa çağı geçip sabah olunca hepsi vedalaşıp gitti.

  • خانقه خالی شد و صوفی بماند ** گرد از رخت آن مسافر می‏فشاند 540
  • Tekke boşaldı, sofi kaldı. Eşyasının tozunu silkmeye başladı.

  • رخت از حجره برون آورد او ** تا به خر بر بندد آن همراه جو
  • Nesi var, nesi yoksa hücreden dışarı çıkardı. Eşeğe yükleyip yola çıkmaya niyetlendi.

  • تا رسد در همرهان او می‏شتافت ** رفت در آخر خر خود را نیافت‏
  • Alelacele yoldaşlarına yetişip ulaşmak üzere eşeği getirmek için ahıra gitti, fakat eşeğini bulamadı.

  • گفت آن خادم به آبش برده است ** ز انکه خر دوش آب کمتر خورده است‏
  • “ Hizmetçi suya götürmüştür. Çünkü dün gece az su içmişti.” dedi.

  • خادم آمد گفت صوفی خر کجاست ** گفت خادم ریش بین جنگی بخاست‏
  • Hizmetçi gelince sofi, “Eşek nerede?” dedi. Hizmetçi “ sakalını yokla!” diye cevap verdi, kavga başladı.

  • گفت من خر را به تو بسپرده‏ام ** من ترا بر خر موکل کرده‏ام‏ 545
  • Sofi, “Ben eşeği sana vermiştim onu sana ısmarlamıştım.

  • از تو خواهم آن چه من دادم به تو ** باز ده آن چه فرستادم به تو
  • Yollu yordamlı konuş, delil getirmeye kalkışma. Sana ısmarladığım eşeğimi getir.

  • بحث با توجیه کن حجت میار ** آن چه بسپردم ترا واپس سپار
  • Sana verdiğimi senden isterim. Onu iade et.

  • گفت پیغمبر که دستت هر چه برد ** بایدش در عاقبت واپس سپرد
  • Peygamber dedi ki. “Elinle aldığını geri vermek gerek”

  • ور نه‏ای از سرکشی راضی بدین ** نک من و تو خانه‏ی قاضی دین‏
  • Serkeşlik eder de buna razı olmazsan mahkeme işte şuracıkta, kalk gidelim” dedi.

  • گفت من مغلوب بودم صوفیان ** حمله آوردند و بودم بیم جان‏ 550
  • Hizmetçi “Sofilerin hepsi hücum etti, ben mağlup oldum, yarı canlı bir hale düştüm.

  • تو جگر بندی میان گربگان ** اندر اندازی و جویی ز آن نشان‏
  • Sen bir ciğer parçasını kedilerin arasına atıyorsun, sonra da onu aramaya kalkışıyorsun.

  • در میان صد گرسنه گرده‏ای ** پیش صد سگ گربه‏ی پژمرده‏ای‏
  • Yüz açın önüne bir parçacık ekmek atıyor, yüz köpeğin arasına zavallı bir kediyi bırakıyorsun!” dedi.

  • گفت گیرم کز تو ظلما بستدند ** قاصد خون من مسکین شدند
  • Sofi dedi ki: “Tutalım senden zulmen aldılar ve benim gibi yoksul birisinin kanına girdiler.

  • تو نیایی و نگویی مر مرا ** که خرت را می‏برند ای بی‏نوا
  • Ya niçin bana gelip de söylemiyor, biçare, eşeğini götürüyorlar, demiyorsun?

  • تا خر از هر که بود من واخرم ** ور نه توزیعی کنند ایشان زرم‏ 555
  • Eğer söyleseydin eşeği kim aldıysa ondan alırdım yahut da parasını aralarında paylaşırlar, o paraya razı olurdum.

  • صد تدارک بود چون حاضر بدند ** این زمان هر یک به اقلیمی شدند
  • Onlar o vakit buradaydılar. Yüz türlü çare bulunurdu. Hâlbuki şimdi her birisi bir tarafa gitti!

  • من که را گیرم که را قاضی برم ** این قضا خود از تو آمد بر سرم‏
  • Kimi tutayım? Kime gideyim? Bu işi başıma sen açtın, seni kadıya götüreyim de gör!

  • چون نیایی و نگویی ای غریب ** پیش آمد این چنین ظلمی مهیب‏
  • Niçin gelip de “Ey garip, böyle bir korkunç zulme uğradın” diye haber vermedin”

  • گفت و الله آمدم من بارها ** تا ترا واقف کنم زین کارها
  • Hizmetçi “ Vallahi kaç kere geldim, sana bu işleri anlatmak istedim.

  • تو همی‏گفتی که خر رفت ای پسر ** از همه گویندگان با ذوق‏تر 560
  • Fakat sen de “ Oğul, eşek gitti” deyip duruyordun. Hatta bu nağmeyi hepsinden daha zevkli söylemekteydin.

  • باز می‏گشتم که او خود واقف است ** زین قضا راضی است مردی عارف است‏
  • Ben de “ O da biliyor, bu işe razı, ârif bir adam” deyip geri döndüm” dedi.

  • گفت آن را جمله می‏گفتند خوش ** مر مرا هم ذوق آمد گفتنش‏
  • Sofi “Onların hepsi hoş, hoş söylüyorlardı, ben de onların sözünden zevke geldim.