English    Türkçe    فارسی   

2
703-752

  • آن چه معشوق است صورت نیست آن ** خواه عشق این جهان خواه آن جهان‏
  • İster bu cihanın aşkı olsun ister o cihanın aşkı. Hakikî maşukta suret yoktur.

  • آن چه بر صورت تو عاشق گشته‏ای ** چون برون شد جان چرایش هشته‏ای‏
  • Hakikaten surete âşıksan sevgili ölünce onu niye terk ediyorsun?

  • صورتش بر جاست این سیری ز چیست ** عاشقا واجو که معشوق تو کیست‏ 705
  • Sureti yine yerinde, bu terk ediş neden? Âşık, iyice ara, maşukun kim?

  • آن چه محسوس است اگر معشوقه است ** عاشق استی هر که او را حس هست‏
  • Sevgili, hisle idrak edilseydi her hisle idrak edilene âşık olurdum.

  • چون وفا آن عشق افزون می‏کند ** کی وفا صورت دگرگون می‏کند
  • Vefa, aşkı artıyorsa, suret nasıl olur da vefayı değiştirir?

  • پرتو خورشید بر دیوار تافت ** تابش عاریتی دیوار یافت‏
  • Güneşin ziyası duvara vurdu, duvar kendinden olmayan bir parlaklık, bir ziya elde etti.

  • بر کلوخی دل چه بندی ای سلیم ** واطلب اصلی که تابد او مقیم‏
  • Ey temiz ve saf kişi neden bir kerpice gönül veriyorsun? Ebedi olan bir aslı iste.

  • ای که تو هم عاشقی بر عقل خویش ** خویش بر صورت پرستان دیده بیش‏ 710
  • Ey kendi aklına âşık olan ve kendisine surette tapanlardan üstün gören!

  • پرتو عقل است آن بر حس تو ** عاریت میدان ذهب بر مس تو
  • Hissine hâkim olan, akıl ziyasıdır. Bunu, bakırının üstündeki altın bil.

  • چون زر اندود است خوبی در بشر ** ور نه چون شد شاهد تو پیر خر
  • İnsanlardaki güzellik, altın yaldızdır. Öyle olmasaydı nasıl olurdu da sevgilin kart bir eşek haline gelirdi?

  • چون فرشته بود همچون دیو شد ** کان ملاحت اندر او عاریه بد
  • Melek gibiyken Şeytana döndü ya. Elbette çünkü o güzellik ona ariyetti.

  • اندک اندک می‏ستانند آن جمال ** اندک اندک خشک می‏گردد نهال‏
  • O güzelliği yavaş ,yavaş alıyor, taze fidan gitgide kuruyor. ,

  • رو نعمره ننکسه بخوان ** دل طلب کن دل منه بر استخوان‏ 715
  • Var, “Yaşattıkça kuvvetlerini azaltır” ayetini oku da gönül iste, kemiğe gönül verme.

  • کان جمال دل جمال باقی است ** دولتش از آب حیوان ساقی است‏
  • Çünkü o gönül güzelliği, baki güzelliktir. O güzellik devleti, Abıhayata sâkidir.

  • خود هم او آب است و هم ساقی و مست ** هر سه یک شد چون طلسم تو شکست‏
  • Esasen abıhayat da kendisidir, saki de kendisi, sarhoş da. Tılsımın bozuldu mu üçü birleşir.

  • آن یکی را تو ندانی از قیاس ** بندگی کن ژاژ کم خا ناشناس‏
  • Fakat bu birliği kıyas yoluyla bilemezsin. Kulluk et ey kendini bilmez, saçma sapan söylenme.

  • معنی تو صورت است و عاریت ** بر مناسب شادی و بر قافیت‏
  • Senin mana sandığın surettir, eğretidir. Sen kendince övünüp seviniyorsun!

  • معنی آن باشد که بستاند ترا ** بی‏نیاز از نقش گرداند ترا 720
  • Mana odur ki seni senden alır; suretten müstağni kalır.

  • معنی آن نبود که کور و کر کند ** مرد را بر نقش عاشق‏تر کند
  • Seni kör ve sağır eden, insanı, surete bir kat daha âşık eyleyen, mana olamaz.

  • کور را قسمت خیال غم فزاست ** بهره‏ی چشم این خیالات فناست‏
  • Köre nasip olan, ancak gam arttıran hayallerdir. Gözün nasibi bu fâni hayallerden ibarettir.

  • حرف قرآن را ضریران معدن‏اند ** خر نبینند و به پالان بر زنند
  • Körler, Kuran’ın harflerini ezberlemişlerdir. Eşeği görmezler de semeri dövüp dururlar!

  • چون تو بینایی پی خر رو که جست ** چند پالان دوزی ای پالان پرست‏
  • Gözün açıksa kaçan eşeği gör; ey puta tapan, niceye dek semercilik?

  • خر چو هست آید یقین پالان ترا ** کم نگردد نان چو باشد جان ترا 725
  • Eşeğin oldukça semer de mutlaka bulunur. Canın oldukça ekmeğin mutlaka az çok gelir.

  • پشت خر دکان و مال و مکسب است ** در قلبت مایه‏ی صد قالب است‏
  • Eşeğin sırtı hem dükkândır, hem mal, hem mal kazanılacak yer. Kalbinin incisi, yüzlerce kalbe sermayedir.

  • خر برهنه بر نشین ای بو الفضول ** خر برهنه نه که راکب شد رسول‏
  • Ey boşboğaz, eşeğe çıplak bin. Peygamber, çıplak binmedi mi?

  • النبی قد رکب معروریا ** و النبی قیل سافر ماشیا
  • Peygamber, çıplak eşeğe bindi. Yaya yürüdü de denmiştir.

  • شد خر نفس تو بر میخیش بند ** چند بگریزد ز کار و بار چند
  • Eşek nefsin kaçıyor, onu bir kazığa bağla. Ne zamana kadar işten, yükten kaçacak?

  • بار صبر و شکر او را بردنی است ** خواه در صد سال و خواهی سی و بیست‏ 730
  • İster yüz yıl olsun, ister otuz yıl. Mutlaka sabır ve şükür yükünü yüklemeli.

  • هیچ وازر وزر غیری بر نداشت ** هیچ کس ندرود تا چیزی نکاشت‏
  • Hiç bir suçlu başkasının suçunu çekmedi. Hiçbir kimse ekmeğini biçmedi.

  • طمع خام است آن مخور خام ای پسر ** خام خوردن علت آرد در بشر
  • Ekmeğini biçmeyi dilemek ham tamahtır, oğul, o ham tamaha kapılma. Ham şey yemek insana hastalık verir.

  • کان فلانی یافت گنجی ناگهان ** من همان خواهم نه کار و نه دکان‏
  • Birisi bir define buluverir; ben de onu istiyorum, dükkânla, alışverişle ne işim var, der.

  • کار بخت است آن و آن هم نادر است ** کسب باید کرد تا تن قادر است‏
  • Baht işi bu, fakat nadirdir. Tende kudret oldukça çalışıp kazanmak gerek.

  • کسب کردن گنج را مانع کی است ** پا مکش از کار آن خود در پی است‏ 735
  • Çalışıp kazanmak define bulmaya mâni değil ya. Sen işten kalma da nasibinde varsa define de arkandan gelsin.

  • تا نگردی تو گرفتار اگر ** که اگر این کردمی یا آن دگر
  • Böyle yap ki “ Eğer” illetine uğramayasın, “ Eğer şunu yapsaydım yahut bunu yapsaydım” deyip tereddüde düşmeyesin.

  • کز اگر گفتن رسول با وفاق ** منع کرد و گفت آن هست از نفاق‏
  • Çünkü halkla hoş geçinen peygamber “ Eğer” demeyi menetti, “ Onu söylemek münafıklıktandır” dedi.

  • کان منافق در اگر گفتن بمرد ** وز اگر گفتن بجز حسرت نبرد
  • O münafık da “eğer” derken, işi şarta bağlarken öldü, bu şarta bağlayıştan öbür dünyaya ancak hasret götürebilirdi!

  • مثل
  • Temsil

  • آن غریبی خانه می‏جست از شتاب ** دوستی بردش سوی خانه‏ی خراب‏
  • Bir yabancı adam, acele bir ev arıyordu. Bir dostu onu harap bir eve götürüp

  • گفت او این را اگر سقفی بدی ** پهلوی من مر ترا مسکن شدی‏ 740
  • “ Eğer tavanı olsaydı benim yanı başımda ev sahibi olur, otururdum.

  • هم عیال تو بیاسودی اگر ** در میانه داشتی حجره‏ی دگر
  • Evde bir oda daha olsaydı çoluğun çocuğun rahat ederdi” dedi.

  • گفت آری پهلوی یاران خوش است ** لیک ای جان در اگر نتوان نشست‏
  • Adam dedi ki: “Evet, dostlara bitişik komşu olmak iyi, fakat “ Eğer” de oturmaya imkân yok!”

  • این همه عالم طلب‏کار خوشند ** وز خوش تزویر اندر آتشند
  • Bütün âlem, hoşluğu ister, bu yüzden de ateş içindedir.

  • طالب زر گشته جمله پیر و خام ** لیک قلب از زر نداند چشم عام‏
  • İhtiyar olsun, genç olsun herkes altın ister. Fakat herkesin gözü kalp parayı altından fark edemez ki.

  • پرتوی بر قلب زد خالص ببین ** بی‏محک زر را مکن از ظن گزین‏ 745
  • Halis altın kalp akçaya bir ziya, bir parıltı vermiştir. Fakat ayar olmadıkça zan ile altını seçmeye kalkışma.

  • گر محک داری گزین کن ور نه رو ** نزد دانا خویشتن را کن گرو
  • Ayarın varsa altın seç, yoksa yürü, kendini bilen bir kişiye teslim et.

  • یا محک باید میان جان خویش ** ور ندانی ره مرو تنها تو پیش‏
  • Yahut da ruhundan mihenk olmalı. Bilmiyorsan yapayalnız yola düşüp ilerleme.

  • بانگ غولان هست بانگ آشنا ** آشنایی که کشد سوی فنا
  • Yolda gulyabaniler vardır, sesleri bildik sesine seni mahvetmeğe çeken tanıdık sesine benzer.

  • بانگ می‏دارد که هان ای کاروان ** سوی من آیید نک راه و نشان‏
  • “Ey kervan halkı, buraya gelin; işte yol, iz buracıkta” diye bağırırlar.

  • نام هر یک می‏برد غول ای فلان ** تا کند آن خواجه را از آفلان‏ 750
  • Gulyabani kervan halkını yok etmek, onları da yok olanlara katmak için birer, birer adlarıyla çağırır.

  • چون رسد آن جا ببیند گرگ و شیر ** عمر ضایع راه دور و روز دیر
  • Çağrılan kişi, oraya varınca bir de bakar ki karşısında kurt, aslan. Ömrü zayi olmuş, yol uzun, gün de geçiyor.!

  • چون بود آن بانگ غول آخر بگو ** مال خواهم جاه خواهم و آبرو
  • Ey iyi huylu kişi, gulyabani sesi nasıldır? “Mal isterim, mevki isterim, şeref, isterim!” işte böyle.