English    Türkçe    فارسی   

2
851-900

  • نور هر گوهر کز او تابان شدی ** حق و باطل را از او فرقان شدی‏
  • Ondan parlayan her incinin nuru, Hak ile bâtılı ayırır.

  • نور فرقان فرق کردی بهر ما ** ذره ذره حق و باطل را جدا
  • Kuran’ın nuru da Hak ile bâtılı zerre, zerre fark eder, bize gösterir.

  • نور گوهر نور چشم ما شدی ** هم سؤال و هم جواب از ما بدی‏
  • O incinin nuru, gözümüzün nuru olsaydı suali de biz sorardık, cevabı da biz verirdik.

  • چشم کژ کردی دو دیدی قرص ماه ** چون سؤال است این نظر در اشتباه‏
  • Gözünü eğrilttin de onun için ayı iki gördün. İşte bu bakış, şüpheye düşüp sual sormaya benzer.

  • راست گردان چشم را در ماهتاب ** تا یکی بینی تو مه را نک جواب‏ 855
  • Gözünü doğrult da aya öyle bak ki tek göresin. İşte cevabı da bu!

  • فکرتت که کژ مبین نیکو نگر ** هست آن فکرت شعاع آن گهر
  • Düşünceni doğrult, iyi bak. Çünkü düşünce de o incinin pırıltılarındandır.

  • هر جوابی کان ز گوش آید به دل ** چشم گفت از من شنو آن را بهل‏
  • Kulaktan gönle doğan her cevaba göz; onu bırak, cevabı benden duy der.

  • گوش دلاله ست و چشم اهل وصال ** چشم صاحب حال و گوش اصحاب قال‏
  • Kulak vasıtadır, vuslata erense göz; Göz hâl sahibidir, kulaksa dedikoduda!

  • در شنود گوش تبدیل صفات ** در عیان دیدها تبدیل ذات‏
  • Kulağın duygusu sıfatları tebdil eder, hâlbuki gözlerin apaçık görgüsü, mahiyetleri bile değiştirir.

  • ز آتش ار علمت یقین شد از سخن ** پختگی جو در یقین منزل مکن‏ 860
  • Ateşin varlığını sözle bildin, bu varlığa sözle yakîn hâsıl ettinse pişmeyi iste, sözde kalma.

  • تا نسوزی نیست آن عین الیقین ** این یقین خواهی در آتش در نشین‏
  • Yanmadıkça o bilgi, Aynel Yakîn değildir. Bu yakîn’i istiyorsan ateşe dal.

  • گوش چون نافذ بود دیده شود ** ور نه قل در گوش پیچیده شود
  • Kulak, hakikate nüfuz ederse göz kesilir. Yoksa söz kulakta kalır, gönle tesir etmez.

  • این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا که شه با آن غلامانش چه کرد
  • Bu sözün sonu gelmez. Geri dön de padişah o kölelere ne yaptı, onu anlat!

  • به راه کردن شاه یکی را از آن دو غلام و از این دیگر پرسیدن
  • Padişahın o kölelerden birini bir yere yollayıp öbüründen bazı şeyler sorması

  • آن غلامک را چو دید اهل ذکا ** آن دگر را کرد اشارت که بیا
  • Padişah o köleciği zeki görünce öbürüne “Beri gel” diye emretti.

  • کاف رحمت گفتمش تصغیر نیست ** جد چو گوید طفلکم تحقیر نیست‏ 865
  • Buradaki sevgiye ve acımaya delâlet eden “ceğiz” eki küçültme, horlama için değildir. Nitekim ana oğul’a “yavrucuğum” derse bu horlama sayılmaz.

  • چون بیامد آن دوم در پیش شاه ** بود او گنده دهان دندان سیاه‏
  • İkinci köle padişahın huzuruna geldi. Ağzı kokuyordu, dişleri de kapkaraydı.

  • گر چه شه ناخوش شد از گفتار او ** جستجویی کرد هم ز اسرار او
  • Padişah, onun sözünden pek hoşlanmadı ama nesi var, nesi yok diye sırlarını aramaya koyuldu.

  • گفت با این شکل و این گند دهان ** دور بنشین لیک آن سو تر مران‏
  • “Bu şekilde, bu pis kokulu ağızla biraz ötede otur; fakat o kadar da ileri gitme.

  • که تو اهل نامه و رقعه بدی ** نه جلیس و یار و هم بقعه بدی‏
  • Çünkü seninle uzaktan konuşmak gerek. Benimle düşüp kalkamazsın, benimle bir yerde oturamazsın.

  • تا علاج آن دهان تو کنیم ** تو حبیب و ما طبیب پر فنیم‏ 870
  • Biraz ötede dur da senin o ağzını bir tedavi edelim. Sen güzelsin, ben de hünerli bir doktorum.

  • بهر کیکی نو گلیمی سوختن ** نیست لایق از تو دیده دوختن‏
  • Bir pire için yepyeni bir kilim yakılmaz ya. Sana da büsbütün göz yummak doğru değil.

  • با همه بنشین دو سه دستان بگو ** تا ببینم صورت عقلت نکو
  • Bütün ayıplarınla beraber otur, iki üç hikâye söyle de aklın nasıl bir göreyim” dedi.

  • آن ذکی را پس فرستاد او به کار ** سوی حمامی که رو خود را بخار
  • O zeki köleyi de “ Haydi git yıkanıp arın” diye hamama yolladı.

  • وین دگر را گفت خه تو زیرکی ** صد غلامی در حقیقت نه یکی‏
  • Huzurundaki köleye “Aferin, sen akıllı bir adamsın, Hakikatte yüz köle değersin, bir değil.

  • آن نه‏ای که خواجه‏تاش تو نمود ** از تو ما را سرد می‏کرد آن حسود 875
  • Kapı yoldaşın, hakkında kötü şeyler söyledi, fakat sen hiç de öyle değilsin. O hasetçi herif, az kalsın bizi senden soğutuyordu.

  • گفت او دزد و کژ است و کژنشین ** حیز و نامرد و چنان است و چنین‏
  • Senin hakkında, hırsızdır, doğru adam değildir, münasebetsiz hareketlerde bulunur, ahlâksızdır, lânettir, şöyledir, böyledir demişti.” Dedi.

  • گفت پیوسته بده ست او راست گو ** راست گویی من ندیده ستم چو او
  • Köle dedi ki: “ O daima doğru söyler. Onun gibi doğru sözlü adam görmedim.

  • راست گویی در نهادش خلقتی است ** هر چه گوید من نگویم تهمتی است‏
  • Doğru söyleme, yaradılışında vardır. Ne dese, aslı yok diyemem.

  • کژ ندانم آن نکو اندیش را ** متهم دارم وجود خویش را
  • O iyi düşünceli adamı ben kötü bilmem, kusuru üstüme alırım doğrusu.

  • باشد او در من ببیند عیبها ** من نبینم در وجود خود شها 880
  • Padişahım, olabilir ki o bende bazı ayıplar görmüştür de ben onları kendimde görememişimdir.

  • هر کسی گر عیب خود دیدی ز پیش ** کی بدی فارغ خود از اصلاح خویش‏
  • Herkes, önce kendi kusurunu görseydi halini ıslah etmekten gaflet eder miydi?

  • غافلند این خلق از خود ای پدر ** لاجرم گویند عیب همدگر
  • Halk kendisisinden gafildir babam gafil. Onun için birbirlerinin kusurunu görürler.

  • من نبینم روی خود را ای شمن ** من ببینم روی تو تو روی من‏
  • Ben kendi yüzümü göremem de senin yüzünü görürüm; sen de benim yüzümü görürsün.

  • آن کسی که او ببیند روی خویش ** نور او از نور خلقان است بیش‏
  • Kendi yüzünü görmeye muktedir olanın nuru, halkın nurundan artıktır.

  • گر بمیرد دید او باقی بود ** ز انکه دیدش دید خلاقی بود 885
  • O ölse bile nuru bakidir. Çünkü görüşü, Allah görüşüdür.

  • نور حسی نبود آن نوری که او ** روی خود محسوس بیند پیش رو
  • Kendi yüzünü, gözünün önünde apaçık bir surette gören nur, bildiğimiz nur değildir”.

  • گفت اکنون عیبهای او بگو ** آن چنان که گفت او از عیب تو
  • Padişah “Şimdi o senin ayıplarını söylediğin gibi sen de onun ayıplarını söyle

  • تا بدانم که تو غم خوار منی ** کدخدای ملکت و کار منی‏
  • Ki, benim dostum olduğunu, memleketimde emin bir vekilim bulunduğunu ve beni sevdiğini bileyim” dedi.

  • گفت ای شه من بگویم عیبهاش ** گر چه هست او مر مرا خوش خواجه‏تاش‏
  • Köle dedi ki; “Padişahım, o benim iyi bir kapı yoldaşımsa da kusurlarını söyleyeyim:

  • عیب او مهر و وفا و مردمی ** عیب او صدق و ذکا و هم دمی‏ 890
  • Kusuru; sevgi, vefa, insanlık, doğruluk, zekâ ve dostluktur.

  • کمترین عیبش جوانمردی و داد ** آن جوانمردی که جان را هم بداد
  • En ehemmiyetsiz kusuru cömertlik, düşkünlere yardım etmektir. Ama nasıl cömertlik? Canını da verir.

  • صد هزاران جان خدا کرده پدید ** چه جوانمردی بود کان را ندید
  • Allah bu can bağışlamaya karşılık yüz binlerce can ihsan eder. Bunu görmeyen kişi nasıl cömert olabilir?

  • ور بدیدی کی به جان بخلش بدی ** بهر یک جان کی چنین غمگین شدی‏
  • Eğer görseydin nasıl olur da can vermeden çekinir, bir can için bu kadar tasalanırdın?

  • بر لب جو بخل آب آن را بود ** کاو ز جوی آب نابینا بود
  • Su kenarındayken suyu sakınan, esirgeyen, ancak ırmağı görmeyendir.

  • گفت پیغمبر که هر که از یقین ** داند او پاداش خود در یوم دین‏ 895
  • Peygamber “Kıyamet gününde verilecek karşılığı yakînen bilen,

  • که یکی را ده عوض می‏آیدش ** هر زمان جودی دگرگون زایدش‏
  • Bire on karşılık verileceğini anlayan kişinin cömertliği artıp durur, bu çeşit adam, türlü, türlü cömertlikler icat eder.” dedi.

  • جود جمله از عوضها دیدن است ** پس عوض دیدن ضد ترسیدن است‏
  • Cömertlik, bütün karşılıkları görmedir. Şu halde karşılığı görüş, korkunun zıddıdır.

  • بخل نادیدن بود اعواض را ** شاد دارد دید در خواض را
  • Nekeslik de karşılıkları görmemektir. İnciyi görmek, denize dalan dalgıcı sevindirir.

  • پس به عالم هیچ کس نبود بخیل ** ز انکه کس چیزی نبازد بی‏بدیل‏
  • Eğer cömertliğe karşılık verilecek olan şeyleri herkes görseydi dünyada kimse nekes olamazdı. Çünkü hiçbir kimse karşılıksız bir şey bağışlamaz.

  • پس سخا از چشم آمد نه ز دست ** دید دارد کار جز بینا نرست‏ 900
  • Şu halde cömertlik gözden gelir, elden değil. İşe yarayan görüştür, gözü açıktan başkası kurtulamaz.