English    Türkçe    فارسی   

3
1416-1465

  • پس نیم کلی مطلوب تو من ** جزو مقصودم ترا اندرز من
  • Senin tamamıyla istediğin ben değilim. Âlemde istediğin şeyin bir kısımcağızı da ben de var.

  • خانه‌ی معشوقه‌ام معشوق نی ** عشق بر نقدست بر صندوق نی
  • Sevgilin değilim, sevgilinin eviyim. Hâlbuki aşk, peşindir, eldedir; sandıkta değil!

  • هست معشوق آنک او یکتو بود ** مبتدا و منتهاات او بود
  • Sevgili, tek olan sevgiliye derler. Gelişin de ondandır, sonuncu gidişin de ona!

  • چون بیابی‌اش نمانی منتظر ** هم هویدا او بود هم نیز سر
  • Onu buldun mu başkasını beklemezsin gayri. Ortada görünüp duran da odur, gizli olan da o!

  • میر احوالست نه موقوف حال ** بنده‌ی آن ماه باشد ماه و سال 1420
  • O hallere sahip bir hâkimdir, mahkûm değil. Aylar, yıllar, o ay yüzlünün kuludur, kölesidir.

  • چون بگوید حال را فرمان کند ** چون بخواهد جسمها را جان کند
  • Dilerse söyler, hâle ferman eder… Dilerse hükmeder, cisimleri can haline getirir.

  • منتها نبود که موقوفست او ** منتظر بنشسته باشد حال‌جو
  • Bekleyip duran, oturup hal arayan, hal bekleyen kişi, işin sonuna varmış değildir.

  • کیمیای حال باشد دست او ** دست جنباند شود مس مست او
  • Sona varan kişinin eli, hal kimyasıdır, elini oynattı mı bakır, sarhoş bir hale gelir, altın olur.

  • گر بخواهد مرگ هم شیرین شود ** خار و نشتر نرگس و نسرین شود
  • Dilerse söyler, hale ferman eder… Dilerse, hükdiken ve neşter, nerkis ve ağustos gülü kesilir.

  • آنک او موقوف حالست آدمیست ** کو بحال افزون و گاهی در کمیست 1425
  • Hâle mahkûm olansa hal gelince derecesi artan, halsiz kalınca rütbesi eksilen bir adamdır.

  • صوفی ابن الوقت باشد در منال ** لیک صافی فارغست از وقت و حال
  • Hulâsa sofi “İbn-al vakit” tir, fakat vakitten de kurtulmuştur, halden de.

  • حالها موقوف عزم و رای او ** زنده از نفخ مسیح‌آسای او
  • Haller, onun azmine onun reyine mahkûmdur. Haller, onun Mesih’in nefesine benzeyen nefesleriyle diridir.

  • عاشق حالی نه عاشق بر منی ** بر امید حال بر من می‌تنی
  • Sense hale âşıkısın, bana değil. Sen, bir hale sahip olmak ümidiyle benim etrafımda dönüp dolaşıyorsun.

  • آنک یک دم کم دمی کامل بود ** نیست معبود خلیل آفل بود
  • Bir an eksilen, bir an artıp kemâl bulan hal, Halil’in mâbudu olamaz, batar gider.

  • وانک آفل باشد و گه آن و این ** نیست دلبر لا احب افلین 1430
  • Batıp giden, gâh böyle, gâh şöyle olan güzel değildir, ben batıp gidenleri sevmem.

  • آنک او گاهی خوش و گه ناخوشست ** یک زمانی آب و یک دم آتشست
  • Bazen hoş, bazen nahoş olan, bir zaman su, bir zaman ateş kesilen,

  • برج مه باشد ولیکن ماه نه ** نقش بت باشد ولی آگاه نه
  • Ayın burcudur ama ay değil… Put gibi güzeldir, ama güzelliğinden haberi bile yok!

  • هست صوفی صفاجو ابن وقت ** وقت را همچون پدر بگرفته سخت
  • Saf sofi, "İbn-al vakit"tir ama vaktin babasıymış gibi vakti adamakıllı avucunun içine almıştır.

  • هست صافی غرق عشق ذوالجلال ** ابن کس نه فارغ از اوقات و حال
  • Bu çeşit sofi, tamamıyla ululuk sahibi Allah’ın nuruna gark olmuştur. Kimsenin oğlu değildir o… vakitlerden de kurtulmuştur, hallerden de!

  • غرقه‌ی نوری که او لم یولدست ** لم یلد لم یولد آن ایزدست 1435
  • Doğurmayan nura batmıştır. Doğmayan, doğurmayan zatsa ancak Allah’tır.

  • رو چنین عشقی بجو گر زنده‌ای ** ورنه وقت مختلف را بنده‌ای
  • Diriysen yürü, böyle bir aşk ara… Yoksa birbirine aykırı vakitlere kulsun.

  • منگر اندر نقش زشت و خوب خویش ** بنگر اندر عشق و در مطلوب خویش
  • Çirkin, güzel nakışlara bakma da kendi aşkına, kendi dileğine bak!

  • منگر آنک تو حقیری یا ضعیف ** بنگر اندر همت خود ای شریف
  • Hor musun, zayıf mı? Buna bakma da ey kadri yüce kişi, himmetine, gayretine bak!

  • تو به هر حالی که باشی می‌طلب ** آب می‌جو دایما ای خشک‌لب
  • Ne halde olursan ol, boş durma, ey dudakları kurumuş susuz, daima su araştır!

  • کان لب خشکت گواهی می‌دهد ** کو بخر بر سر منبع رسد 1440
  • O susuz, o kupkuru dudağın yok mu? O dudak, sudan haber verme de… Nihayet kaynağa ulaşacağını bildirmede.

  • خشکی لب هست پیغامی ز آب ** که بمات آرد یقین این اضطراب
  • Dudak kuruluğu, suyu haber verir… Bu eziyet, bu susuzluk, muhakkak suya ulaşacağına delâlet der;

  • کین طلب‌کاری مبارک جنبشیست ** این طلب در راه حق مانع کشیست
  • Bu aramak yok mu, kutlu bir iştir. Hak yolundaki bu istek, maniler giderir.

  • این طلب مفتاح مطلوبات تست ** این سپاه و نصرت رایات تست
  • Bu istek, dileklerinin anahtarıdır. Bu istek, senin ordundur, bayraklarının yardımcısıdır.

  • این طلب همچون خروسی در صیاح ** می‌زند نعره که می‌آید صباح
  • Bu istek, horoz gibi “Sabah geliyor” diye nara atarak müjdeler verir.

  • گرچه آلت نیستت تو می‌طلب ** نیست آلت حاجت اندر راه رب 1445
  • Âletin yoksa bile iste ara… Allah yolunda âlete ihtiyaç yoktur.

  • هر که را بینی طلب‌کار ای پسر ** یار او شو پیش او انداز سر
  • Oğul, kimi arayıcı görürsen ona dost ol, önünde baş indir.

  • کز جوار طالبان طالب شوی ** وز ظلال غالبان غالب شوی
  • De isteklilerin civarında sen de istekli ol… Galiplerin sayesinde sen de galebe et!

  • گر یکی موری سلیمانی بجست ** منگر اندر جستن او سست سست
  • Karınca Süleymanlık dilerse onun bu dileğini hor görme, himmetine bak!

  • هرچه داری تو ز مال و پیشه‌ای ** نه طلب بود اول و اندیشه‌ای
  • Elinde mala, sanat ve hünere dair ne varsa önce onu istemez, düşünmez miydin, ona bu sayede nail olmadın mı?

  • حکایت آن شخص کی در عهد داود شب و روز دعا می‌کرد کی مرا روزی حلال ده بی رنج
  • Davut aleyhisselâm zamanında bir adamın gece gündüz “Yarabbi, bana eziyetsiz ve helâl rızık ver” diye dua etmesi

  • آن یکی در عهد داوود نبی ** نزد هر دانا و پیش هر غبی 1450
  • Birisi, Davut Peygamber zamanında her akıllı ve ahmak adamın yanında,

  • این دعا می‌کرد دایم کای خدا ** ثروتی بی رنج روزی کن مرا
  • Daima şöyle dua edip dururdu. “Yarabbi, bana zahmetsiz, eziyetsiz bir rızık bir servet ver.

  • چون مرا تو آفریدی کاهلی ** زخم‌خواری سست‌جنبی منبلی
  • Beni tembel, hor, hakir, ağır ve miskin yaratan sensin.

  • بر خران پشت‌ریش بی‌مراد ** بار اسپان و استران نتوان نهاد
  • Zayıf ve sırtı yaralı eşeklere, atlarla katırlara yüklenen yük yüklenemez ki.

  • کاهلم چون آفریدی ای ملی ** روزیم ده هم ز راه کاهلی
  • Yarabbi, mademki beni tembel yarattın, rızkımı da tembelliğime bakarak ben çalışmadan ver.

  • کاهلم من سایه‌ی خسپم در وجود ** خفتم اندر سایه‌ی این فضل و جود 1455
  • Yarabbi, ben tembelim varlık gölgesine yıkılmış, yatmışım. Bu ihsan ve cömertlik gölgesinde uyuyorum.

  • کاهلان و سایه‌خسپان را مگر ** روزیی بنوشته‌ای نوعی دگر
  • Tembellerle gölgelikte uyuyanlara da elbette başka çeşitte bir rızık vermişsindir.

  • هر که را پایست جوید روزیی ** هر که را پا نیست کن دلسوزیی
  • Ayağı olan rızık arar, ayağı olmayansa yanıp yakılır, durur.

  • رزق را می‌ران به سوی آن حزین ** ابر را باران به سوی هر زمین
  • O hüzün sahibinin rızkını da ayağına götür, bulutu yeryüzüne doğru sür!

  • چون زمین را پا نباشد جود تو ** ابر را راند به سوی او دوتو
  • Yeryüzünün ayağı olmadığından cömertliğin, bulutu ona doğru iki kat sürüp durmakta.

  • طفل را چون پا نباشد مادرش ** آید و ریزد وظیفه بر سرش 1460
  • Çocuğun ayağı olmadığı için anası gelir, çocuğun başına nimet ve ihsanlarını yağdırır.

  • روزیی خواهم بناگه بی تعب ** که ندارم من ز کوشش جز طلب
  • Yarabbi, senden zahmetsiz, eziyetsiz ve ummadığım bir rızık istiyorum. Zaten istemek den başka bir şeye çalıştığım nerede ki?”

  • مدت بسیار می‌کرد این دعا ** روز تا شب شب همه شب تا ضحی
  • Birçok zaman gündüzleri geceye, geceleri ta kuşluk çağına kadar bu duayı eder dururdu.

  • خلق می‌خندید بر گفتار او ** بر طمع‌خامی و بر بیگار او
  • Halk, onun sözlerine, ham tamahına, bu çalışıp çabalamasına gülerdi.

  • که چه می‌گوید عجب این سست‌ریش ** یا کسی دادست بنگ بیهشیش
  • Derlerdi ki “ Bu sersem ne söylüyor, yoksa birisi buna esrar mı yutturdu da aklını aldı.

  • راه روزی کسب و رنجست و تعب ** هر کسی را پیشه‌ای داد و طلب 1465
  • Rızık, kazançla, zahmet ve meşakkatle elde edilir. Herkes bir sanat, bir iş tutturmuş, rızkını öyle elde eder.