عقل جزوی آفتش وهمست و ظن ** زانک در ظلمات شد او را وطن
Aklı cüz’inin afeti vehimdir, zandır. Çünkü onun vatanı karanlıklar diyarındadır.
بر زمین گر نیم گز راهی بود ** آدمی بی وهم آمن می‌رود
Yerde yarım arşın enlikte bir yol olsa insan, hiç vehimlenmeden rahatça yürür.
بر سر دیوار عالی گر روی ** گر دو گز عرضش بود کژ می‌شوی1560
Fakat yüksek bir duvarın üstünde gitsen yolun genişliği iki arşın olsa yine eğri büğrü gidersin.
بلک می‌افتی ز لرزه‌ی دل به وهم ** ترس وهمی را نکو بنگر بفهم
Hatta gönlüne düşen vehim yüzünden belki de düşersin. Vehimden gelen korkuya iyice dikkat et de vehimin kötülüğünü anla.
رنجور شدن اوستاد به وهم
Hocanın vehimle hastalanması
گشت استا سست از وهم و ز بیم ** بر جهید و می‌کشانید او گلیم
Hoca vehimden korkudan hastalandı. Yerinden sıçrayıp kalktı, kilimini başına örttü.
خشمگین با زن که مهر اوست سست ** من بدین حالم نپرسید و نجست
“Zaten sevgisi az, ben bu halde, olduğum halde halimi sormadı bile.
خود مرا آگه نکرد از رنگ من ** قصد دارد تا رهد از ننگ من
Rengimin solukluğunu, benzimin uçukluğunu haber bile vermedi. Bana kastediyor, benden kurtulmaya yol arıyor.
او به حسن و جلوه‌ی خود مست گشت ** بی‌خبر کز بام افتادم چو طشت1565
Kendi güzelliğinden kendi cilvesinden kendisi sarhoş olmuş. Benimse haberim bile yok… Hâlbuki leğenim, damdan düşmüş, rüsvay olmuş gitmişim” diye karısına kızgın bir halde,
آمد و در را بتندی وا گشاد ** کودکان اندر پی آن اوستاد
Evine gelip kapıyı şiddetle açtı. Çocuklarda hocanın ardından geliyordu.
گفت زن خیرست چون زود آمدی ** که مبادا ذات نیکت را بدی
Karısı, “Hayır ola, erken geldin. Allah esirgesin, başına kötü bir şey gelmesin de” dedi.
گفت کوری رنگ و حال من ببین ** از غمم بیگانگان اندر حنین
Hoca dedi ki. “Kör müsün sen? Bir benzime, bir halime baksana. Yabancıların bile derdimle dertleniyor, feryada geliyor.
تو درون خانه از بغض و نفاق ** می‌نبینی حال من در احتراق
Sen evimin içinde olduğun halde bana düşmanlığından, bana karşı münafıklıkta bulunduğundan yanıp yakıldığımı, görmüyorsun bile”
گفت زن ای خواجه عیبی نیستت ** وهم و ظن لاش بی معنیستت1570
Kadın, “A hocam, senin bir şeyin yok. Bu endişen manasız ve saçma bir vehimden ibaret” dediyse de,
گفتش ای غر تو هنوزی در لجاج ** می‌نبینی این تغیر و ارتجاج
“A kahpe inat mı ediyorsun? Halimde ki kırgınlığı, tir tir titrediğimi görmüyor musun?
گر تو کور و کر شدی ما را چه جرم ** ما درین رنجیم و در اندوه و گرم
Körsen benim ne cürmüm var? Ben kendi derdime düştüm, bu gussadan perişan bir haldeyim zaten” dedi.
گفت ای خواجه بیارم آینه ** تا بدانی که ندارم من گنه
Kadın “ Hocam, ayna getireyim de bak… Benim bir suçum var mı, yalan söylüyor muyum, anla” dediyse de hoca,
گفت رو مه تو رهی مه آینت ** دایما در بغض و کینی و عنت
“Git, aynan da batsın, sen de bat. Zaten daima bana buğzetmede, daima bana kin gütmede, benimle inat edip durmadasın sen.
جامه‌ی خواب مرا زو گستران ** تا بخسپم که سر من شد گران1575
Yatağı yay, yorganı getir… Ben yatayım hele… Başım ağırlaştı” dedi.
زن توقف کرد مردش بانگ زد ** کای عدو زوتر ترا این می‌سزد
Kadın biraz duraklayınca “Hadi behey düşman senin lâyığın bu laf, durmasana” diye bağırmaya başladı.
در جامه‌ی خواب افتادن استاد و نالیدن او از وهم رنجوری
Hocanın, vehminden yatağa, yorgana düşmesi ve hastayım diye vehimlenerek inlemeye başlaması
جامه خواب آورد و گسترد آن عجوز ** گفت امکان نه و باطن پر ز سوز