خاصه در هنگام خشم و گفت و گو ** می‌کند ظاهر سرت را مو بمو
Hele kızdığın, söylenmeye başladığın zaman yok mu… Gizlendiğin şeyleri kıldan kıla meydana çıkarır.
چون موکل می‌شود ظلم و جفا ** که هویدا کن مرا ای دست و پا
Zulümde cefa, bu âlemde senin başına dikiliyor, bu iş için tayin edilmiş bir memur kesiliyor da hadi, ey el, ey ayak, yaptıklarını söyle, beni meydana çıkar diyor ya…
چون همی‌گیرد گواه سر لگام ** خاصه وقت جوش و خشم و انتقام
İçinde gizlediğin şey, sırrının gemini ele alıyor, hele kızıp coştuğun zaman onu istediği gibi sürüp götürüyor ya…
پس همان کس کین موکل می‌کند ** تا لوای راز بر صحرا زند2460
Demek ki gizlediği şeyi ta ovalara çıkarsın da bayrak gibi diksin, el âleme göstersin diye Allah, zulmeden kötülükte bulunan kişinin başına bu memuru dikiyor.
پس موکلهای دیگر روز حشر ** هم تواند آفرید از بهر نشر
Bunu yapan Allah, mahşer gününde de sırrını meydana çıkarmak için başka memurlar yaratmaya kadirdir.
ای بده دست آمده در ظلم و کین ** گوهرت پیداست حاجت نیست این
Zaten ey zulümde, kinde elden ele geçmiş, herkesçe ne olduğu bilinmiş, anlaşılmış adam, senin için, dışın meydanda… Elinin, ayağının şahadetine ne ihtiyaç var?
نیست حاجت شهره گشتن در گزند ** بر ضمیر آتشینت واقف‌اند
Kötülüğünü, ziyankârlığını etrafa yaymaya hacet yok. Senin ateşten ibaret olan içini herkes biliyor.
نفس تو هر دم بر آرد صد شرار ** که ببینیدم منم ز اصحاب نار
Nefsinden, her an, beni görün, ben cehennemliğim diye yüzlerce kıvılcım sıçramada.
جزو نارم سوی کل خود روم ** من نه نورم که سوی حضرت شوم2465
Ben ateşin cüz’üyüm, işte aslıma gidiyorum. Nur değilim ki Allah’a gideyim demekte.
همچنان کین ظالم حق ناشناس ** بهر گاوی کرد چندین التباس
Bu hak, hukuk tanımaz zalim gibi. Bir öküzceğiz için bunca hilelere girişti.
او ازو صد گاو برد و صد شتر ** نفس اینست ای پدر از وی ببر
Hâlbuki o, efendisinden yüzlerce öküz, yüzlerce deve almıştı. Babacığım, işte senin nefis dediğin de budur. Tek hemen ondan kesile gör!
نیز روزی با خدا زاری نکرد ** یا ربی نامد ازو روزی بدرد
Bu zalim, bir gün bile Allah’a yüz tutup ağlamadı, inlemedi. Ağzından bir kerecik olsun aşkla, dertle “Yarabbi” sözü çıkmadı.
“Allah’ım, düşmanımı hoşnut et. Ben bir ziyankârlıkta bulundum ama sen onu kâra tebdil eyle.
گر خطا کشتم دیت بر عاقله‌ست ** عاقله‌ی جانم تو بودی از الست2470
Yanlışlıkla bir adam öldürdüysem diyetini vermek, akrabama düşer. Elest gününden beri benim canıma yakın olan sensin” demedi.
سنگ می‌ندهد به استغفار در ** این بود انصاف نفس ای جان حر
Ey hür can, sen ona tövbe etmesi, yargılanma dilemesi için inci verirsin de o sana taş bile vermez… İşte nefsin insafı!
برون رفتن به سوی آن درخت
Halkın o ağacın dibine gitmesi
چون برون رفتند سوی آن درخت ** گفت دستش را سپس بندید سخت
Halk, şehirden çıkıp o ağca doğru gidince Davut, “Önce ellerini bağlayın şu zalimin de
تا گناه و جرم او پیدا کنم ** تا لوای عدل بر صحرا زنم
Sonra suçunu meydana koyalım, adalet bayrağını ovaya dikelim” dedi.
گفت ای سگ جد او را کشته‌ای ** تو غلامی خواجه زین رو گشته‌ای
Sonra dedi ki: Ey köpek, sen bu adamın atasını öldürdün. Sen o zatın kölesiydin, bu yüzden onun kanına girdin.
خواجه را کشتی و بردی مال او ** کرد یزدان آشکارا حال او2475
Efendini öldürüp malını, mülkünü zapt ettin. Fakat Allah bunu meydana çıkardı.
آن زنت او را کنیزک بوده است ** با همین خواجه جفا بنموده است
Karın yok mu? Onun cariyesiydi. Onunla birleştin de bu kötü işi yaptın.
هر چه زو زایید ماده یا که نر ** ملک وارث باشد آنها سر بسر
Ondan erkek, dişi… Ne doğduysa hepsine mirasçı bu adamdır.
تو غلامی کسب و کارت ملک اوست ** شرع جستی شرع بستان رو نکوست
Çünkü sen bir kölesin, çalışıp çabalarsın, eline geçen onundur. Şeriat mı aradın, al sana mükemmel bir şeriat, hadi şimdi yürü bakalım!
خواجه را کشتی باستم زار زار ** هم برینجا خواجه گویان زینهار
Sen burada efendini zari zari ağlatarak öldürdün. Efendin sana burada, aman yapma, etme diyordu.
کارد از اشتاب کردی زیر خاک ** از خیالی که بدیدی سهمناک2480
Korkunç bir hayal gördün, korktun... Acelenden bıçağı da adamcağızın başıyla beraber toprağa gömdün.
نک سرش با کارد در زیر زمین ** باز کاوید این زمین را همچنین
İşte başı da şuracıkta gömülü, bıçak da. Haydi, kazın şurasını!
نام این سگ هم نبشته کارد بر ** کرد با خواجه چنین مکر و ضرر
Bu köpeğin adı da bıçakta yazılıdır. Bu zalim, efendisine işte böyle bir hilede, böyle bir zulümde bulundu.”
همچنان کردند چون بشکافتند ** در زمین آن کارد و سر را یافتند
Yeri kazdılar, bıçağı da bulup çıkardılar. Kesik başı da!
ولوله در خلق افتاد آن زمان ** هر یکی زنار ببرید از میان
Halka bir velveledir düştü. Hepsi de zünnarlarını kestiler.
بعد از آن گفتش بیا ای دادخواه ** داد خود بستان بدان روی سیاه2485
Ondan sonra öküzü kesene “Gel buraya hak sahibi, bu yüzü karadan hakkını al” dedi.
قصاص فرمودن داود علیه السلام خونی را بعد از الزام حجت برو
Davud Aleyhisselâm’ın bu delili gösterdikten sonra katilin kısas edilmesini emretmesi
هم بدان تیغش بفرمود او قصاص ** کی کند مکرش ز علم حق خلاص
Aynı bıçakla o adamın da öldürülerek kısas edilmesini emretti. Ne hile yaparsa yapsın, Allah bilgisinden kurtulabilir mi hiç?
حلم حق گرچه مواساها کند ** لیک چون از حد بشد پیدا کند
Allah’ın hilmi, müdarada bulunur. Bulunur ama adam, haddi aşınca iş değişir, meydana çıkar.
خون نخسپد درفتد در هر دلی ** میل جست و جوی و کشف مشکلی
Kan uyumaz. Gönüllere onu araştırmak, müşkülü halletmek merakı düşer.
اقتضای داوری رب دین ** سر بر آرد از ضمیر آن و این
Kıyamet gününün sahibi olan Allah’ın adaleti, şunun, bunun gönlünden zuhur eder durur.
کان فلان چون شد چه شد حالش چه گشت ** همچنانک جوشد از گلزار کشت2490
“Filân ne oldu, hali nedir, kim öldürdü acaba?” diye topraktan ekin fışkırır gibi şunun, bunun gönlünden meraklar fışkırır.
جوشش خون باشد آن وا جستها ** خارش دلها و بحث و ماجرا
Gönüllerdeki bu meraklar, bu araştırmalar, bundan bahsetmeler, hep o kanın kaynamasıdır.
چونک پیداگشت سر کار او ** معجزه داود شد فاش و دوتو
O adamın gizli sırrı meydana çıkınca Davud’un mucizesi halka yayıldı; bu mucize bir dereceyken halk tarafından âdeta iki derece meşhur oldu.
خلق جمله سر برهنه آمدند ** سر به سجده بر زمینها می‌زدند
Herkes baş açık gelip yerlere secde etmekte,
ما همه کوران اصلی بوده‌ایم ** از تو ما صد گون عجایب دیده‌ایم
“Biz doğuştan körmüşüz, senden yüzlerce şaşılacak şey gördük.
سنگ با تو در سخن آمد شهیر ** کز برای غزو طالوتم بگیر2495
Taş, Talût’la beraber savaşa giderken sana söyledi, beni al dedi.
تو به سه سنگ و فلاخن آمدی ** صد هزاران مرد را بر هم زدی
Sen elinde bir sapan, üç tane de taş olduğu halde geldin, yüz binlerce adamı birbirine kattın, kırdın, geçirdin.
سنگهایت صدهزاران پاره شد ** هر یکی هر خصم را خون‌خواره شد
Taşların yüz binlerce parçaya ayrıldı, her parçası bir düşmanın kanını içti.
آهن اندر دست تو چون موم شد ** چون زره‌سازی ترا معلوم شد
Demir, elinde mum gibi yumuşadı, onunla zırh yaptın, bu da âleme yayıldı, herkes bildi.
کوهها با تو رسایل شد شکور ** با تو می‌خوانند چون مقری زبور
Dağlar sana şükredici risaleler oldu, seninle berber adam gibi Zebur okudular!
صد هزاران چشم دل بگشاده شد ** از دم تو غیب را آماده شد2500
Senin sözünle yüz binlerce kişinin can gözü açıldı, gayb âlemine hazırlandı.
و آن قوی‌تر زان همه کین دایمست ** زندگی بخشی که سرمد قایمست
Fakat onların hepsinden kuvvetli mucizen bu: Sen, insana hayat bağışlamaktasın, bu bağışlaman daimî,
جان جمله‌ی معجزات اینست خود ** کو ببخشد مرده را جان ابد
Zaten bütün mucizelerin canı da bu… Ölüye ebedî hayat bağışlamak!” demekteydi.
کشته شد ظالم جهانی زنده شد ** هر یکی از نو خدا را بنده شد
Zalim öldürüldü, bütün bir dünya dirildi. Halkın hepsi de yeni baştan Allah’a kul oldu.
بیان آنک نفس آدمی بجای آن خونیست کی مدعی گاو گشته بود و آن گاو کشنده عقلست و داود حقست یا شیخ کی نایب حق است کی بقوت و یاری او تواند ظالم را کشتن و توانگر شدن به روزی بی‌کسب و بی‌حساب
İnsanın nefsi, öküzü öldüren davacıya benzer, öldüren de akıldır. Davud, Tantı yahut Allah vekili olan şeyhtir. Zalim, onun yardımıyla öldürülebilir. Çalışıp kazanamadan hesapsız rızık, onun himmetiyle elde edilebilir… İnsan, onun sayesinde devlete erişir, zenginleşir
نفس خود را کش جهانی را زنده کن ** خواجه را کشتست او را بنده کن
Nefsini öldür de âlemi dirilt. Nefis, efendisini öldürmüştür; sen, onu kendine kul, köle yap!
مدعی گاو نفس تست هین ** خویشتن را خواجه کردست و مهین2505
Kendine gel, öküzü dâva eden senin nefsindir; kendisini efendi yerine koymuştur, ululuk taslamaktadır.
آن کشنده‌ی گاو عقل تست رو ** بر کشنده گاو تن منکر مشو
Öküzü öldüren de aklındır. Hadi, artık ten öküzünü öldüreni inkâr etme!