-
گفت فردا بشنوی این بانگ را ** نعره یا حسرتا وا ویلتا
- Hırsız “Dur hele, sesini yarın duyarsın eyvahlar olsun! Dediğin zaman kulağına dank eder!”
-
آن دروغست و کژ و بر ساخته ** سر آن کژ را تو هم نشناخته 2805
- Kelîle’ de ki o hikâye de yalan, saçma, düzme… Fakat o saçma hikâyenin ne demek olduğunu, o hikâyenin maksadının anlamadın ki!
-
جواب آن مثل کی منکران گفتند از رسالت خرگوش پیغام به پیل از ماه آسمان
- Münkirlerin söyledikleri tavşanın aya elçilik ederek file haber getirmesi hikâyesinin hakikati
-
سر آن خرگوش دان دیو فضول ** که به پیش نفس تو آمد رسول
- A herzevekil, o tavşanın hakikati şeytan’dır. Senin nefsine elçi olarak geldi de,
-
تا که نفس گول را محروم کرد ** ز آب حیوانی که از وی خضر خورد
- Ahmak nefsini, Hızır’ın içtiği Âbıhayattan mahrum eti.
-
بازگونه کردهای معنیش را ** کفر گفتی مستعد شو نیش را
- Sen onun manasını ters anladın. Küfür söyledin, azabına hazırlan!
-
اضطراب ماه گفتی در زلال ** که بترسانید پیلان را شغال
- Arı duru suda ayın hareketini, bununla tavşanın filleri korkuttuğunu anlattın.
-
قصهی خرگوش و پیل آری و آب ** خشیت پیلان ز مه در اضطراب 2810
- Tavşan hikâyesini, fili, suyu, ayın hareketinden fillerin korkmasını söyledin.
-
این چه ماند آخر ای کوران خام ** با مهی که شد زبونش خاص و عام
- Fakat ey ham körler, bu ay, halkı da, halkın ileri gelenlerini de zebun etmiş olan aya nasıl benzer ki?
-
چه مه و چه آفتاب و چه فلک ** چه عقول و چه نفوس و چه ملک
- Ay nerede, güneş nerede, gök nerede akıllar nerede, nefisler nerede, melek nerede?
-
آفتاب آفتاب آفتاب ** این چه میگویم مگر هستم بخواب
- Hatta güneşin güneşi nerede? Nasıl söylerim bu sözü, uykuda mıyım, sayıklıyor muyum?
-
صد هزاران شهر را خشم شهان ** سرنگون کردست ای بد گمرهان
- Ey yol sapıtmış kişiler, padişahların hışmı yüz binlerce şehri harap etmiştir.
-
کوه بر خود میشکافد صد شکاف ** آفتابی از کسوفش در شغاف 2815
- Dağlar bile, onların hışmından yarılır, yüzlerce parça olur… Güneş bile, onların etrafında döner, onları tavaf eder.
-
خشم مردان خشک گرداند سحاب ** خشم دلها کرد عالمها خراب
- Erlerin hışmı, bulutu kurutur, gönüllerinin kızgınlığı âlemleri yakar, yıkar.
-
بنگرید ای مردگان بی حنوط ** در سیاستگاه شهرستان لوط
- Ey kefensiz adamcıklar, ey yıkanmamış ölücükler, Lût Peygamber’in şehri nasıl yere battı, ne hale geldi? Bakın da görün!
-
پیل خود چه بود که سه مرغ پران ** کوفتند آن پیلکان را استخوان
- Fil de kim oluyor ki? Üç tane kuşcağız, o fillerin kemiklerini kırdı.
-
اضعف مرغان ابابیلست و او ** پیل را بدرید و نپذیرد رفو
- Kuşların en zayıfı Ebabil olduğu halde filleri, bir daha yamanmalarına imkân bulunmayacak bir tarzda yırttı, parçaladı.
-
کیست کو نشنید آن طوفان نوح ** یا مصاف لشکر فرعون و روح 2820
- Nuh tufanını duymayan yahut Firavunla Musa’nın savaşını işitmeyen var mı?
-
روحشان بشکست و اندر آب ریخت ** ذره ذره آبشان بر میگسیخت
- Ruh gibi olan Musa, onları mağlup etti, sulara boğdu; su da bunları zerre, zerre parçaladı.
-
کیست کو نشنید احوال ثمود ** و آنک صرصر عادیان را میربود
- Semud kavminin ahvalini, kasırganın âd kavmini mahvettiğini duymayan var mı?
-
چشم باری در چنان پیلان گشا ** که بدندی پیلکش اندر وغا
- Bir defacık olsun gözünü aç da gör: Savaşta filleri yıkıp öldürdüğü halde,
-
آنچنان پیلان و شاهان ظلوم ** زیر خشم دل همیشه در رجوم
- Bu derecede kuvvetli filler, bu kadar zalim padişahlar bile gönül hışmına uğramışlar, taşlanıp durmaktadırlar.
-
تا ابد از ظلمتی در ظلمتی ** میروند و نیست غوثی رحمتی 2825
- Ebediyen zulmetten zulmete gidiyorlar… Ne yardım eden var, ne imdatlarına yetişen!
-
نام نیک و بد مگر نشنیدهاید ** جمله دیدند و شما نادیدهاید
- İyi adla kötü adı duymadınız mı yoksa? Hakikati herkes gördü de siz görmediniz mi yoksa,
-
دیده را نادیده میآرید لیک ** چشمتان را وا گشاید مرگ نیک
- Görülmüş şeyi görülmemiş sanırsınız, meydanda olan şeyleri bile görmezsiniz ama ölüm, gözlerinizi adamakıllı açacak elbet.
-
گیر عالم پر بود خورشید و نور ** چون روی در ظلمتی مانند گور
- Tut ki âlem, güneşle, nurla dopdolu… Sen, kör gibi karanlıklara gittikten sonra elbette ondan uzakta kalırsın, mahrum olursun!
-
بی نصیب آیی از آن نور عظیم ** بستهروزن باشی از ماه کریم
- O kerem sahibi aya pencereni kapatırsan o ulu nurdan elbette nasibin olmaz!
-
تو درون چاه رفتستی ز کاخ ** چه گنه دارد جهانهای فراخ 2830
- Sen köşkten çıkmış, kuyuya girmişsin. Bu geniş âlemlerin ne günahı var?
-
جان که اندر وصف گرگی ماند او ** چون ببیند روی یوسف را بگو
- Kurt huylarıyla huylanmış olan ruh, Yusuf’un yüzünü nasıl görebilir, söyle!
-
لحن داودی به سنگ و که رسید ** گوش آن سنگین دلانش کم شنید
- Davud’un sesi dağlara, taşlara ulaştı da yine o taş yüreklilerin kulaklarına girmedi!
-
آفرین بر عقل و بر انصاف باد ** هر زمان والله اعلم بالرشاد
- Her an akla, insafa aferin! Doğrusunu Allah bilir ya!
-
صدقوا رسلا کراما یا سبا ** صدقوا روحا سباها من سبا
- Ey Sebâlılar, peygamberleri tasdik edin, Allah’a olan ruhu tasdik edin!
-
صدقوهم هم شموس طالعه ** یومنوکم من مخازی القارعه 2835
- Tasdik edin; onlar doğmuş güneşlerdir… Onlar sizi kıyametin azaplarından kurtarırlar.
-
صدقوهم هم بدور زاهره ** قبل ان یلقوکم بالساهره
- Tasdik edin; onlar kıyamet kopmadan önce, oraya varmanızdan evvel sizi de nurlandıran, âlemi de nurlandıran aydın dolunaydır.
-
صدقوهم هم مصابیح الدجی ** اکرموهم هم مفاتیح الرجا
- Tasdik edin; onlar karanlıkları aydınlatan ışıklardır… Ulu tutun, ağırlayın… Onlar, rica ve niyaz anahtarlarıdır.
-
صدقوا من لیس یرجو خیرکم ** لا تضلوا لا تصدوا غیرکم
- Hayrınızdan başka bir şey dilemeyenleri tasdik edin… Kendinizden başka kimseyi azdırmayın, kimseye tecavüz etmeyin!
-
پارسی گوییم هین تازی بهل ** هندوی آن ترک باش ای آب و گل
- Bırak bu Arapça’yı, Farsça konuşalım. Ey sudan topraktan ibaret insan, o Türk’ün Hindusu ol (o güzelin yanağına bi siyah ben kesil!)
-
هین گواهیهای شاهان بشنوید ** بگرویدند آسمانها بگروید 2840
- Kendinize gelin de padişahların seslerini duyun. Onlara gökler bile inandılar, gökler bile.
-
معنی حزم و مثال مرد حازم
- İhtiyat ve ihtiyatlı adam
-
یا به حال اولینان بنگرید ** یا سوی آخر بحزمی در پرید
- Önce gelenlerin hallerine bakın yahut sonradan gelenlerin tarafına doğru ihtiyatla uçun!
-
حزم چه بود در دو تدبیر احتیاط ** از دو آن گیری که دورست از خباط
- İhtiyat nedir? İki tedbir arasında tereddüde düşmeyip hangisi seni sürçtürmeyecekse onu yapmaktır.
-
آن یکی گوید درین ره هفت روز ** نیست آب و هست ریگ پایسوز
- Birisi, “Bu yedi günlük yolda hiç su yoktur. Bütün yol ayakları yakıp kavuran kumluk” dese,
-
آن دگر گوید دروغست این بران ** که بهر شب چشمهای بینی روان
- Öbürü de “Yalan… Yürü de bak, her gece bir akan kaynak görürsün” dese,
-
حزم آن باشد که بر گیری تو آب ** تا رهی از ترس و باشی بر صواب 2845
- İhtiyat kokudan kurtulmak ve doğruya ulaşmak için yanına su alıp yola düşmendir.
-
گر بود در راه آب این را بریز ** ور نباشد وای بر مرد ستیز
- Yoksa su varsa, yanına aldığın suyu dök… Fakat ya yoksa… O vakit vay susuz yola düşenin haline!
-
ای خلیفهزادگان دادی کنید ** حزم بهر روز میعادی کنید
- Ey halife oğulları, insaf edin de kıyamet günü için ihtiyatlı davranın!
-
آن عدوی کز پدرتان کین کشید ** سوی زندانش ز علیین کشید
- O düşman yok mu, o düşman? Sizin atanıza da kin güttü de onu İliyyinden zindana attırdı.
-
آن شه شطرنج دل را مات کرد ** از بهشتش سخرهی آفات کرد
- Gönül satrancının şahını bile mat etti de cennetten çıkarttı, belâlara uğrattı, maskara etti.
-
چند جا بندش گرفت اندر نبرد ** تا بکشتی در فکندش رویزرد 2850
- Güreşte onu yere yıkmak, yüzünü sarartmak için onunla savaşa girişti, ona ne oyunlar oynadı.
-
اینچنین کردست با آن پهلوان ** سست سستش منگرید ای دیگران
- Öyle bir pehlivana bile böyle oyunlar yapan düşmanı sakının, ehemmiyetsiz görmeyin!
-
مادر و بابای ما را آن حسود ** تاج و پیرایه بچالاکی ربود
- O hasetçi, bizim anamızın, babamızın tacını tahtını bile el çabukluğuyla kapıverdi;
-
کردشان آنجا برهنه و زار و خوار ** سالها بگریست آدم زار زار
- Onları, oracıkta, çırılçıplak, ağlayıp inler bir halde hor hakir bırakıverdi. Âdem, yıllarca zarı zarı ağladı.