English    Türkçe    فارسی   

3
363-412

  • بسط دیدی بسط خود را آب ده ** چون بر آید میوه با اصحاب ده
  • Genişlik gördün mü de onu sula, yetişip meyve verince dostlara dağıt.

  • باقی قصه‌ی اهل سبا
  • Seba’lılar hikâyesi

  • آن سبا ز اهل صبا بودند و خام ** کارشان کفران نعمت با کرام
  • Seba’lılar, heveslerine uymuş ham kişilerdi. İşleri, güçleri büyüklerin nimetlerine karşı nankörlükte bulunmaktı.

  • باشد آن کفران نعمت در مثال ** که کنی با محسن خود تو جدال 365
  • Bu nankörlük, âdeta sana ihsan eden adama karşı kötülükte bulunmana, onunla savaşmana benzer.

  • که نمی‌باید مرا این نیکوی ** من برنجم زین چه رنجم می‌شوی
  • Meselâ, o iyilik edene, ben bu iyiliği istemiyorum, bundan inciniyorum, neden beni incitiyorsun?

  • لطف کن این نیکوی را دور کن ** من نخواهم چشم زودم کور کن
  • Lütfet de bu iyiliği yapma. Ben, göz istemiyorum, beni kör et, dersin, işte bunun gibi.

  • پس سبا گفتند باعد بیننا ** شیننا خیر لنا خذ زیننا
  • Seba’lılar da “Şehirlerimiz birbirine çok yakın, onları uzaklaştır. Kötülük, çirkinlik bize daha iyi, bizim ziynetimizi güzelliğimizi al.

  • ما نمی‌خواهیم این ایوان و باغ ** نه زنان خوب و نه امن و فراغ
  • Biz, bu köşkleri, bağları, bahçeleri istemiyoruz. Ne güzel kadınlarla işimiz var, ne emniyet ve huzurla.

  • شهرها نزدیک همدیگر بدست ** آن بیابانست خوش کانجا ددست 370
  • Şehirler, birbirine pek yakın. Hâlbuki orada ne boş bir çöl, ne güzel bir ova var. Orada yırtıcı hayvanlar, canavarlar vardır” dediler.

  • یطلب الانسان فی الصیف الشتا ** فاذا جاء الشتا انکر ذا
  • İnsan yazın kışı ister, fakat kış geldi mi bundan da vazgeçer, istemez.

  • فهو لا یرضی بحال ابدا ** لا بضیق لا بعیش رغدا
  • Bir hâle katiyen razı olmaz. Ne darlıktan hoşlanır, ne genişlikten, boşluktan.

  • قتل الانسان ما اکفره ** کلما نال هدی انکره
  • Geberesi insan, efendisine ne de kâfirdir ya… Hidayete nail oldu mu tutar, inkâra sapar.

  • نفس زین سانست زان شد کشتنی ** اقتلوا انفسکم گفت آن سنی
  • Nefis, bu çeşit mahlûklardandır da onun için gebertilmeye lâyıktır… onun için ulu Allah “Öldürün nefislerinizi” demiştir.

  • خار سه سویست هر چون کش نهی ** در خلد وز زخم او تو کی جهی 375
  • Nefis, üç köşeli dikendir, ne çeşit koysan sana batar, ondan kurtulmana imkân mı var?

  • آتش ترک هوا در خار زن ** دست اندر یار نیکوکار زن
  • Heva ve hevesi terk etme ateşini vur şu dikene… İyi işli dosta uzat elini, sarıl ona!

  • چون ز حد بردند اصحاب سبا ** که بپیش ما وبا به از صبا
  • Seba’lılar, haddi aşınca bize veba, seher yelinden daha iyi diyecek derecede taşkınlık gösterince,

  • ناصحانشان در نصیحت آمدند ** از فسوق و کفر مانع می‌شدند
  • Öğütçüler, onlara öğüt verdiler, kötülüklerine, küfürlerine mâni olmaya çalıştılar.

  • قصد خون ناصحان می‌داشتند ** تخم فسق و کافری می‌کاشتند
  • Fakat onlar öğütçülerin kanlarına kastediyorlar, kötülük ve kâfirlik tohumu ekiyorlardı.

  • چون قضا آید شود تنگ این جهان ** از قضا حلوا شود رنج دهان 380
  • Kaza geldi mi bu cihan daralır, tatlı helva bile ağzında zehir kesilir demişler.

  • گفت اذا جاء القضا ضاق الفضا ** تحجب الابصار اذ جاء القضا
  • eksik

  • چشم بسته می‌شود وقت قضا ** تا نبیند چشم کحل چشم را
  • Kaza gelince göz kapanır da göz gözü görmez olur.

  • مکر آن فارس چو انگیزید گرد ** آن غبارت ز استغاثت دور کرد
  • O atlının hilesi, bir toz kopardı mı o toz, seni yardım dilemeden bile uzaklaştırır.

  • سوی فارس رو مرو سوی غبار ** ورنه بر تو کوبد آن مکر سوار
  • Atlıya doğru yürü, toza doğru değil. Yoksa atlının tozu, seni ezer, bitirir.

  • گفت حق آن را که این گرگش بخورد ** دید گرد گرگ چون زاری نکرد 385
  • Allah bu kurdun yediği adama “Kurdun tozunu gördü de neden feryat etmedi?

  • او نمی‌دانست گرد گرگ را ** با چنین دانش چرا کرد او چرا
  • Kurdun kopardığı tozu bilemedi. Bunca bilgisiyle, bunca hüneriyle neden yayılıp otlamağa koyuldu?

  • گوسفندان بوی گرگ با گزند ** می‌بدانند و بهر سو می‌خزند
  • Koyunlar bile kendilerine zarar verecek olan kurdun kokusunu duyar, ondan taraf taraf kaçarlar.

  • مغز حیوانات بوی شیر را ** می‌بداند ترک می‌گوید چرا
  • Hayvan bile aslanı kokusundan anlar da otlamayı bırakır” der.

  • بوی شیر خشم دیدی باز گرد ** با مناجات و حذر انباز گرد
  • Aslanın kızgınlığından bir koku aldın mı dön Allah’a sığınmaya, yalvarmaya koyul.

  • وا نگشتند آن گروه از گرد گرگ ** گرگ محنت بعد گرد آمد سترگ 390
  • Onlar, kurdun tozundan ürkmediler, çekinmediler. Tozun ardından o koca mihnet kurdu çatıp geldi.

  • بر درید آن گوسفندان را بخشم ** که ز چوپان خرد بستند چشم
  • O koyunları, hışımla paraladı gitti. Onlar, akıl çobanından göz yummuşlardı.

  • چند چوپانشان بخواند و نامدند ** خاک غم در چشم چوپان می‌زدند
  • Onları, çoban ne kadar çağırdı da gelmediler… Çobanın gözüne toz, toprak serptiler.

  • که برو ما از تو خود چوپان‌تریم ** چون تبع گردیم هر یک سروریم
  • “ Yürü be, biz senden ziyade çobanız… Her birimiz başız, uluyuz. Böyle olduğu hâlde nasıl sana uyarız?

  • طعمه‌ی گرگیم و آن یار نه ** هیزم ناریم و آن عار نه
  • Biz kurtlara lokmayız, senin adamın değil. Ateşin odunlarıyız, utanma arlanma yok bizde” dediler.

  • حمیتی بد جاهلیت در دماغ ** بانگ شومی بر دمنشان کرد زاغ 395
  • Bilgisizlik, akılda bir taassuptur ki buna tutulanların şehirlerinde kargalar şom, şom bağırışırlar, yerleri, yurtları harabeye döner.

  • بهر مظلومان همی‌کندند چاه ** در چه افتادند و می‌گفتند آه
  • Onlar mazlûmlar için kuyu kazdılar ama kazdıkları kuyuya kendileri düştüler, ah etmeye başladılar.

  • پوستین یوسفان بکشافتند ** آنچ می‌کردند یک یک یافتند
  • Yusufların derilerini yüzdüler, fakat kendi yaptıklarını birer birer buldular.

  • کیست آن یوسف دل حق‌جوی تو ** چون اسیری بسته اندر کوی تو
  • O Yusuf kimdir? Senin Hak arayan gönlün. O gönül, bir esir gibi senin yurdunda bağlıdır.

  • جبرئیلی را بر استن بسته‌ای ** پر و بالش را به صد جا خسته‌ای
  • Bir Cebrail’i direğe bağlamış, koluna, kanadına yüzlerce yara açmış, perişan etmişsin de.

  • پیش او گوساله بریان آوری ** گه کشی او را به کهدان آوری 400
  • Sonra da önüne kebap olmuş dana getiriyor, bazan da onu samanlığa götürüp

  • که بخور اینست ما را لوت و پوت ** نیست او را جز لقاء الله قوت
  • Hadi ye, işte bizim yağlı gıdamız budur diyorsun. Hâlbuki ona Allah vuslatından başka gıda yoktur.

  • زین شکنجه و امتحان آن مبتلا ** می‌کند از تو شکایت با خدا
  • O dertlere düşmüş zavallı da bu işkenceden bu sınanmadan kırılıp senden Allah’a şikâyet ederek der ki:

  • کای خدا افغان ازین گرگ کهن ** گویدش نک وقت آمد صبر کن
  • “ arabbi, bu kocamış kurttan elâman.” Allah da ona “Sabret, işte vakit geldi.

  • داد تو وا خواهم از هر بی‌خبر ** داد کی دهد جز خدای دادگر
  • Haberi olmayan her kişiden öcünü alacağım” der. Feryada erişen Allah’tan başka kim feryada erişir ki.

  • او همی‌گوید که صبرم شد فنا ** در فراق روی تو یا ربنا 405
  • O “Yarabbi, yüzünün ayrılığından sabrım bitti.

  • احمدم در مانده در دست یهود ** صالحم افتاده در حبس ثمود
  • Yahudiler elinde âciz kalmış Ahmed’im Semud kavminin hepsine düşmüş Salih’im.

  • ای سعادت‌بخش جان انبیا ** یا بکش یا باز خوانم یا بیا
  • Ey Peygamberlerin canlarına kutluluk bağışlayan. Ya beni öldür, ya kendine çağır yahut da sen gel!

  • با فراقت کافران را نیست تاب ** می‌گود یا لیتنی کنت تراب

  • حال او اینست کو خود زان سوست ** چون بود بی تو کسی کان توست
  • Kâfirlere bile ayrılığına tahammül yok… Onların bile her birisi, keşke toprak olsaydım, der.

  • حق همی‌گوید که آری ای نزه ** لیک بشنو صبر آر و صبر به 410
  • “Kâfirin bile hâli böyle olursa senin ülkenden olanın hâli, sensiz ne olur?” der.

  • صبح نزدیکست خامش کم خروش ** من همی‌کوشم پی تو تو مکوش
  • Sabah yaklaştı, sus, çok coşma. Ben senin için çalışıp duruyorum, sen çalışma!”

  • بقیه‌ی داستان رفتن خواجه به دعوت روستایی سوی ده
  • Şehirlinin, köylünün daveti üzerine köye gitmesi

  • شد ز حد هین باز گرد ای یار گرد ** روستایی خواجه را بین خانه برد
  • Ey yiğit arkadaş, dön… Bu söz hadden aştı. Köylü, şehirliyi evine nasıl götürdü, onu söyle.