-
او گناهی کرد و ما دیدیم لیک ** رحمت ما را نمیدانست نیک 4380
- Bir seher vakti kendi kendisine diyordu ki merhametimizi adamakıllı bilmiyordu ki.
-
خاطر مجرم ز ما ترسان شود ** لیک صد اومید در ترسش بود
- Suçlu kişinin gönlüne bizden bir korkudur var… Fakat korkusunda yüzlerce ümit gizli.
-
من بترسانم وقیح یاوه را ** آنک ترسد من چه ترسانم ورا
- Ben utanmayan ve korkmayan kişiyi korkuturum. Zaten benden korkanı neye korkutayım.
-
بهر دیگ سرد آذر میرود ** نه بدان کز جوش از سر میرود
- Ateş, soğuk tencerenin altına konur; kaynayan coşkunluğundan baştan çıkan tencerenin altına değil!
-
آمنان را من بترسانم به علم ** خایفان را ترس بردارم به حلم
- Benden emin olanları bilgimle korkuturum; korkanlarınsa korkularını teskin ederim.
-
پارهدوزم پاره در موضع نهم ** هر کسی را شربت اندر خور دهم 4385
- Ben yamacıyım, yamanması icap eden yeri yamarım. Herkese nabzına göre şerbet veririm.
-
هست سر مرد چون بیخ درخت ** زان بروید برگهاش از چوب سخت
- Kişinin sırrı ağacın köküne benzer. Yaprakları, o kökten feyz alırda kupkuru gövdesinden çıkar, yeşerir.
-
درخور آن بیخ رسته برگها ** در درخت و در نفوس و در نهی
- Yapraklar, köke göredir. Ağaçta böyle olduğu gibi nefislerle akıllarda da böyledir.
-
برفلک پرهاست ز اشجار وفا ** اصلها ثابت و فرعه فی السما
- Vefa ağaçlarından göklere yücelmiş kollar, kanatlar var... Kökleri yerli yerinde de ferileri gökte.
-
چون برست از عشق پر بر آسمان ** چون نروید در دل صدر جهان
- Aşk yüzünden gökte kollar, kanatlar meydana gelirde Sadr-ı Cihan’ın gönlüne nasıl merhamet gelmez.
-
موج میزد در دلش عفو گنه ** که ز هر دل تا دل آمد روزنه 4390
- Gönlünde o suçu affetme denizi dalgalanmaya başladı… Zaten gönülden gönüle pencere vardır!
-
که ز دل تا دل یقین روزن بود ** نه جدا و دور چون دو تن بود
- Gönülden gönüle pencere olduğu muhakkak. İki gönül iki ten gibi birbirinden ayrı ve uzak kalamaz.
-
متصل نبود سفال دو چراغ ** نورشان ممزوج باشد در مساغ
- İki kandilin yağ konan kapları birbirine bitişik değildir ama ışıkları katışmış birleşmiştir.
-
هیچ عاشق خود نباشد وصلجو ** که نه معشوقش بود جویای او
- Hiçbir âşık yoktur ki sevgilisinin vuslatını arasın. Dilesin de sevgilisi onu aramasın, dilemesin!
-
لیک عشق عاشقان تن زه کند ** عشق معشوقان خوش و فربه کند
- Fakat aşk, âşıkların vücutlarını inceltir, zayıflatır… Sevgililerin vücutlarını ise güzelleştirir, semirtir.
-
چون درین دل برق مهر دوست جست ** اندر آن دل دوستی میدان که هست 4395
- Bu gönülden sevgi ve şimşeği çaktı mı bil ki o gönülde de sevgi vardır.
-
در دل تو مهر حق چون شد دوتو ** هست حق را بی گمانی مهر تو
- Gönlünde Allah sevgisi arttı mı şüphe yok ki Allah seni seviyor.
-
هیچ بانگ کف زدن ناید بدر ** از یکی دست تو بی دستی دگر
- Tek elin sesi çıkmaz. Öbür elin olmadıkça, iki elin birbirine vurulmadıkça ne ses çıkar, ne seda!
-
تشنه مینالد که ای آب گوار ** آب هم نالد که کو آن آبخوار
- Susuz, ey tatlı su diye ağlar, inler ama su da nerede o susamış, diye ağlar, inler!
-
جذب آبست این عطش در جان ما ** ما از آن او و او هم آن ما
- Bizdeki bu susuzluk suyun bizi çekmesinden ileri gelir… Biz suyunuz, su bizim.
-
حکمت حق در قضا و در قدر ** کرد ما را عاشقان همدگر 4400
- Allah hikmeti ezelde bizi birbirimize âşık etti.
-
جمله اجزای جهان زان حکم پیش ** جفت جفت و عاشقان جفت خویش
- O ezeli hükme göre kâinatın büyük zerreleri çift çifttir ve her cüz’ü de kendi çiftine âşıktır.
-
هست هر جزوی ز عالم جفتخواه ** راست همچون کهربا و برگ کاه
- Âlemde her cüz’ü de muhakkak kendi çiftini ister. Kehlibar nasıl saman çöpünü çekerse her cüz’ü de muhakkak kendi çiftini çeker.
-
آسمان گوید زمین را مرحبا ** با توم چون آهن و آهنربا
- Gökyüzü yere merhaba der, demirle mıknatıs nasılsa ben de seninle öyleyim.
-
آسمان مرد و زمین زن در خرد ** هرچه آن انداخت این میپرورد
- Gökyüzü aklen erkektir, yer kadın. Onun verdiğini bu, besler, yetiştirir.
-
چون نماند گرمیش بفرستد او ** چون نماند تری و نم بدهد او 4405
- Yerin harareti kalmadı mı gök hararet yollar… Rutubeti bitti mi rutubet verir.
-
برج خاکی خاک ارضی را مدد ** برج آبی تریش اندر دمد
- Gökyüzünde bulunan ve toprağa mensup olan burç, yere yardım eder… Suya mensup burç, yere rutubet verir, yeri terü taze bir hale sokar.
-
برج بادی ابر سوی او برد ** تا بخارات وخم را بر کشد
- Yele mensup burç yele bulutları sevk eder, yerdeki buharları ufunetleri çeker alır.
-
برج آتش گرمی خورشید ازو ** همچو تابهی سرخ ز آتش پشت و رو
- Ateş burcu da güneşe hararet verir… Güneşin önü de, ardı da o burçtan kızmış, tava gibi kızarmıştır.
-
هست سرگردان فلک اندر زمن ** همچو مردان گرد مکسب بهر زن
- Kadına nail olmak için kazancının etrafında dönüp dolaşan erkek gibi felek de zamane de dönüp dolaşmaktadır.
-
وین زمین کدبانویها میکند ** بر ولادات و رضاعش میتند 4410
- Bu yeryüzü, hanımlıklar etmekte, doğurduğu çocukları emzirip yetiştirmektedir.
-
پس زمین و چرخ را دان هوشمند ** چونک کار هوشمندان میکنند
- Şu halde yerle göğün de aklı var; böylece bil. Çünkü akıllıların işlerini işliyorlar.
-
گر نه از هم این دو دلبر میمزند ** پس چرا چون جفت در هم میخزند
- Bu iki güzel, birbirlerinden süt emmeseler, birbirlerini sevip koçmasalar nasıl olur da birbirlerinin muradına dolanırlardı?
-
بی زمین کی گل بروید و ارغوان ** پس چه زاید ز آب و تاب آسمان
- Yer olmasa güller, erguvanlar nasıl biter, gökyüzünün suyu, harareti olmasa yerden ne hâsıl olur?
-
بهر آن میلست در ماده به نر ** تا بود تکمیل کار همدگر
- Dişinin erkeğe meyli, ikisinin de işi tamamlansın diyedir.
-
میل اندر مرد و زن حق زان نهاد ** تا بقا یابد جهان زین اتحاد 4415
- Bu birlikte âlem baka bulsun diye Allah erkekle kadına da birbirlerine karşı bir meyil verdi.
-
میل هر جزوی به جزوی هم نهد ** ز اتحاد هر دو تولیدی زهد
- Her cüz’e de, diğer bir cüz’e meyil verdi… İkisinin birleşmesinden bir şey doğar, bir şey vücut bulur.
-
شب چنین با روز اندر اعتناق ** مختلف در صورت اما اتفاق
- Gece de böylece gündüzle sarmaş dolaş olmuştur. Geceyle gündüz, sureta birbirlerine aykırıdır ama hakikatte birdir.
-
روز و شب ظاهر دو ضد و دشمنند ** لیک هر دو یک حقیقت میتنند
- Geceyle gündüz görünüşte birbirine zıttır, düşmandır; fakat her ikisi de bir hakikatin etrafında dönmekte, ağ kurmaktadır.
-
هر یکی خواهان دگر را همچو خویش ** از پی تکمیل فعل و کار خویش
- İşini gücünü başarıp tamamlamak için her biri, canciğer gibi öbürünü ister.
-
زانک بی شب دخل نبود طبع را ** پس چه اندر خرج آرد روزها 4420
- Çünkü gece olmayınca insanın geliri, kuvveti olmaz… bu gelir olmayınca da gündüzler neyi harceder?
-
جذب هر عنصری جنس خود را کی در ترکیب آدمی محتبس شده است به غیر جنس
- İnsanın vücudunda, kendi cinsinden başka bir şeyle hapsedilmiş olan unsurların kendi cinslerini çekmeleri
-
خاک گوید خاک تن را باز گرد ** ترک جان کن سوی ما آ همچو گرد
- Toprak, bedenin toprağına “Dön geri, canı bırak, toz gibi bize gel.
-
جنس مایی پیش ما اولیتری ** به که زان تن وا رهی و زان تری
- Sen, bizim cinsimizdensin, bedenden, o rutubetli yurttan kurtulup bize gelmen daha doğru” der.
-
گوید آری لیک من پابستهام ** گرچه همچون تو ز هجران خستهام
- Beden de “Doğru… Ben de senin gibi ayrılıktan perişanım, fakat ayağım bağlı” diye cevap verir.
-
تری تن را بجویند آبها ** کای تری باز آ ز غربت سوی ما
- Sular, “Ey yaşlı gurbetten gel, bize ulaş” diye bedenin yaşlığını aramakta.
-
گرمی تن را همیخواند اثیر ** که ز ناری راه اصل خویش گیر 4425
- Esir, “Sen ateştensin… Aslına ulaşma yolunu tut” diye bedenin hararetini çağırıp durmaktadır.
-
هست هفتاد و دو علت در بدن ** از کششهای عناصر بی رسن
- Unsurların ipsiz, halatsız çekişleri yüzünden bedende yetmiş iki türlü illet vardır.
-
علت آید تا بدن را بسکلد ** تا عناصر همدگر را وا هلد
- İllet, unsurlar, birbirlerini bıraksınlar diye bedeni koparıp dağıtmak üzere gelir.
-
چار مرغاند این عناصر بستهپا ** مرگ و رنجوری و علت پاگشا
- Bu unsurlar ayakları bağlı dört kuştur. Ölüm, hastalık ve illet de onların ayak bağlarını çözer.
-
پایشان از همدگر چون باز کرد ** مرغ هر عنصر یقین پرواز کرد
- Birbirlerine bağlı olan ayakları çözüldü, açıldı mı her unsur kuşu hemencecik uçuverir.