English    Türkçe    فارسی   

3
443-492

  • هر صباح و هر مسا سرهنگ خاص ** می‌رسد از من همی‌جوید مناص
  • Her sabah, her akşam hususi çavuşu gelip işin neticesini soruyor.

  • تو روا داری که آیم سوی ده ** تا در ابرو افکند سلطان گره
  • Reva görür müsün, köye geleyim de padişah, bana yüzünü assın, kaşlarını çatsın?

  • بعد از آن درمان خشمش چون کنم ** زنده خود را زین مگر مدفون کنم 445
  • Kızarsa kızgınlığına karşı ne çare bulurum, diriyken kendimi topraklara mı gömeyim?” dedi.

  • زین نمط او صد بهانه باز گفت ** حیله‌ها با حکم حق نفتاد جفت
  • Daha da bu çeşit yüzlerce bahaneler etti, fakat hileleri, Allah takdirine eş olmadı.

  • گر شود ذرات عالم حیله‌پیچ ** با قضای آسمان هیچند هیچ
  • Âlemin zerreleri birbirine girse yine Allah’ın kaza ve kaderine karşı hiçtir hiç!

  • چون گریزد این زمین از آسمان ** چون کند او خویش را از وی نهان
  • Bu yeryüzü, gökten nasıl kaçabilir, yeryüzü kendini gökten nasıl gizleyebilir?

  • هرچه آید ز آسمان سوی زمین ** نه مفر دارد نه چاره نه کمین
  • Gökten yeryüzüne ne yağarsa yağar. Yeryüzü, ne kaçabilir, ne bir çareye başvurabilir, ne bir pusuda gizlenebilir.

  • آتش ار خورشید می‌بارد برو ** او بپیش آتشش بنهاده رو 450
  • Güneşten ateş yağsa yine o, gökten yağan ateşe karşı yüzünü yerlere döşemiştir.

  • ور همی طوفان کند باران برو ** شهرها را می‌کند ویران برو
  • Yağmur yağsa da tufanlar coşsa, üstündeki şehirler yıkılıp yerle yeksan olsa

  • او شده تسلیم او ایوب‌وار ** که اسیرم هرچه می‌خواهی ببار
  • O, yine Eyyup gibi teslim olmuştur, ben bir esirim, ne dilersen yağdır demektedir.

  • ای که جزو این زمینی سر مکش ** چونک بینی حکم یزدان در مکش
  • Sen de bu yeryüzünün bir cüzünün, baş çekme. Allah hükmünü görünce isyan etme.

  • چون خلقناکم شنودی من تراب ** خاک باشی جست از تو رو متاب
  • “Sizi topraktan yarattık” sözünü duydun ya, demek ki senden toprak olmanı istiyor, yüz çevirme!

  • بین که اندر خاک تخمی کاشتم ** کرد خاکی و منش افراشتم 455
  • (Allah diyor ki:) “Toprağa nice tohum ektim. İnsan da toprağın bir tozundan ibaretti, onu ben yükselttim.

  • حمله‌ی دیگر تو خاکی پیشه گیر ** تا کنم بر جمله میرانت امیر
  • Yine bir hamle et de kendine topraklığı sıfat edin, alçal. Ben de seni bütün beylere emir yapayım.

  • آب از بالا به پستی در رود ** آنگه از پستی به بالا بر رود
  • Su, yukardan aşağıya, akar da sonra aşağıdan yukarıya akar.

  • گندم از بالا بزیر خاک شد ** بعد از آن او خوشه و چالاک شد
  • Buğday, yukarıdan aşağıya, yerin dibine gider de ondan sonra yerden baş çıkarıp yükselir.

  • دانه‌ی هر میوه آمد در زمین ** بعد از آن سرها بر آورد از دفین
  • Her meyvenin tohumu yerden biter de ondan sonra yerden baş verir.

  • اصل نعمتها ز گردون تا بخاک ** زیر آمد شد غذای جان پاک 460
  • Nimetlerin aslı felekten ta yere kadar umumiyetle aşağıya geldiler, alçaldılar da temiz cana gıda oldular.

  • از تواضع چون ز گردون شد بزیر ** گشت جزو آدمی حی دلیر
  • Tevazula felekten toprağa inince de diri ve yiğit adamın cüzü oldular.

  • پس صفات آدمی شد آن جماد ** بر فراز عرش پران گشت شاد
  • Bu suretle o cemad, insan sıfatlarını kazandı, arşın yücesine uçtu, neşelendi.

  • کز جهان زنده ز اول آمدیم ** باز از پستی سوی بالا شدیم
  • Önce diri âlemden geldik, sonra yine aşağılıktan yücelere çıktık.

  • جمله اجزا در تحرک در سکون ** ناطقان که انا الیه راجعون
  • Diyerek bütün cüzüler, hareket ve sükûn hâllerinde “ Biz, şüphe yok, yine gerisin geri Allah’ ya dönüyoruz“ derler.

  • ذکر و تسبیحات اجزای نهان ** غلغلی افکند اندر آسمان 465
  • Gizli cüzlerin zikir ve tespihleri, gökyüzüne bir gulguledir salar.

  • چون قضا آهنگ نارنجات کرد ** روستایی شهریی را مات کرد
  • Kaza, hileler düzmeye başladı mı köylü, şehirliyi matetti.

  • با هزاران حزم خواجه مات شد ** زان سفر در معرض آفات شد
  • Şehirli, binlerce rey ve tedbiri olduğu halde matoldu ve bu seferden afetlere uğradı.

  • اعتمادش بر ثبات خویش بود ** گرچه که بد نیم سیلش در ربود
  • Kendi sebatına itimadı vardı, bir dağdı ama yarım bir sel, onu kapıp götürdü.

  • چون قضا بیرون کند از چرخ سر ** عاقلان گردند جمله کور و کر
  • Kaza ve kader, felekten baş çıkardı mı akıllıların hepsi kör ve sağır olur…

  • ماهیان افتند از دریا برون ** دام گیرد مرغ پران را زبون 470
  • Balıklar, kendilerini denizden dışarıya atarlar. Tuzak, uçan kuşu zebun eder.

  • تا پری و دیو در شیشه شود ** بلک هاروتی به بابل در رود
  • Peri ve şeytan, şişe içine girer. Hattâ Bâbil Harut’unu bile kaza ve kader kapar, avlar.

  • جز کسی کاندر قضا اندر گریخت ** خون او را هیچ تربیعی نریخت
  • Ancak kaza ve kaderden yine kaza ve kadere kaçan kişi kurtulur. Hiçbir tedbir onun kanını dökemez.

  • غیر آن که در گریزی در قضا ** هیچ حیله ندهدت از وی رها
  • Allah’ın kaza ve kaderinden yine Allah’ın kaza ve kaderine kaçan, kişiden başka hiçbir kimseyi, hiçbir hile, kaza ve kaderden kurtaramaz.

  • قصه‌ی اهل ضروان و حیلت کردن ایشان تا بی زحمت درویشان باغها را قطاف کنند
  • Darvan’lılar ve onların yoksullara bir şey vermeden bahçelerden meyva devşirmek için hileye sapmaları

  • قصه‌ی اصحاب ضروان خوانده‌ای ** پس چرا در حیله‌جویی مانده‌ای
  • Darvan’lıların hikâyesini okumadın mı? Okuduysan niçin hileye sapmakta ısrar edip duruyorsun?

  • حیله می‌کردند کزدم‌نیش چند ** که برند از روزی درویش چند 475
  • Birkaç akrep iğneli kişi, birkaç yoksulun rızkını çarpmak için hileye, düzene giriştiler.

  • شب همه شب می‌سگالیدند مکر ** روی در رو کرده چندین عمرو و بکر
  • Gece vakti, sabaha kadar birkaç, Amır’la Bekir, yüz yüze verip hile düşündüler.

  • خفیه می‌گفتند سرها آن بدان ** تا نباید که خدا در یابد آن
  • Sırlarını, Allah anlamasın diye gizli söylüyorlardı.

  • با گل انداینده اسگالید گل ** دست کاری می‌کند پنهان ز دل
  • Sıvacıya çamur sıvamaya koyuldular. Hiç, el, gönülden gizli bir iş yapabilir mi?

  • گفت الا یعلم هواک من خلق ** ان فی نجواک صدقا ام ملق
  • Allah, “Seni yaratan, düşünceni, gizli konuşuşunda, fısıltısında doğruluk mu var, hile mi… bunu hiç bilmez mi?” buyurdu.

  • گفت یغفل عن ظعین قد غدا ** من یعاین این مثواه غدا 480
  • Sabahleyin yola çıkanı gözüyle gören, ertesi gün nereye konacak, bundan sonra nasıl gâfil olur?

  • اینما قد هبطا او صعدا ** قد تولاه و احصی عددا
  • Yüzünü nereye döndürdüğünü, sayısını, yolunu, yordamını, ineceği, çıkacağı yeri nasıl bilmez?

  • گوش را اکنون ز غفلت پاک کن ** استماع هجر آن غمناک کن
  • Şimdi sen de kulağını gafletten temizle de o dertlinin ayrılık derdini dinle.

  • آن زکاتی دان که غمگین را دهی ** گوش را چون پیش دستانش نهی
  • Onun derdine kulak astın, elemlerini dinledin mi bil ki bu, o dertliye verdiğin bir zekâttır.

  • بشنوی غمهای رنجوران دل ** فاقه‌ی جان شریف از آب و گل
  • Gönül hastalarının dertlerini dinler, yüce canın su ve toprak ihtiyacını anlarsan, bu bir zekâttır.

  • خانه‌ی پر دود دارد پر فنی ** مر ورا بگشا ز اصغا روزنی 485
  • Dertli adamın tereddütle dolu, dumanlarla dolu bir gönül evi vardır. Derdini dinlersen o eve bir pencere açmış olursun.

  • گوش تو او را چو راه دم شود ** دود تلخ از خانه‌ی او کم شود
  • Senin bu dinleyişin ona bir nefes yolu oldu mu gönül yurdunda o acı duman azalır.

  • غمگساری کن تو با ما ای روی ** گر به سوی رب اعلی می‌روی
  • Yolcu, eğer yüce Allah’a gidiyorsa bize dertdaş ol, derdimize çare bul.

  • این تردد حبس و زندانی بود ** که بنگذارد که جان سویی رود
  • Bu tereddüt, bir hapistir, bir zindandır. Canın bir tarafa gitmesine müsaade etmez ki.

  • این بدین سو آن بدان سو می‌کشد ** هر یکی گویا منم راه رشد
  • Bu şu tarafa çeker, o bu tarafa. Her biri, doğru yol benim der.

  • این تردد عقبه‌ی راه حقست ** ای خنک آن را که پایش مطلقست 490
  • Bu tereddüt, Allah yolunun tuzağı, sarp yeridir. Ne mutlu ayağı çözük kişiye.

  • بی‌تردد می‌رود در راه راست ** ره نمی‌دانی بجو گامش کجاست
  • O, doğru yolda tereddütsüz gider. Eğer yol bilmiyorsan öyle bir hür adamın adımı nerede? Onu ara!

  • گام آهو را بگیر و رو معاف ** تا رسی از گام آهو تا بناف
  • Ceylânın izini izle, her şeyden kurtulmuş bir halde yola düş de onun izini izleye, izleye nihayet miske erişesin.