English    Türkçe    فارسی   

3
777-826

  • خلعت طاووس آید ز آسمان ** کی رسی از رنگ و دعویها بدان
  • Bunun üzerine dediler ki: “Tavusun güzellik elbisesi gökten gelir, ezelîdir. Hileyle dâva ile hiç, o güzelliği elde edebilir misin sen?

  • تشبیه فرعون و دعوی الوهیت او بدان شغال کی دعوی طاوسی می‌کرد
  • Firavun’un Allahlık dâvasına kalkışması da çakalın tavusluk iddiasına benzer

  • همچو فرعونی مرصع کرده ریش ** برتر از عیسی پریده از خریش
  • Firavun da saçını, sakalını süslemiş, eşekliğinden kendisini Musa’dan yüce göstermeye, ondan daha yücelere bir derece üstün uçmaya kalkışmıştı.

  • او هم از نسل شغال ماده زاد ** در خم مالی و جاهی در فتاد
  • O da, o boyacı küpüne düşen dişi çakalın soyundandı. O da mal ve mevki küpüne düşmüştü!

  • هر که دید آن جاه و مالش سجده کرد ** سجده‌ی افسوسیان را او بخورد 780
  • Kim onun Mevkiini, malını gördüyse secde etti, o da o saçma sapan heriflerin secdelerine kandı.

  • گشت مستک آن گدای ژنده‌دلق ** از سجود و از تحیرهای خلق
  • O yamalı hırka giyen yoksul halkın secdesinden, malına mülküne karşı şaşırmasından âdeta kendinden geçmiş, bir sarhoşçuk oluvermişti!

  • مال مار آمد که در وی زهرهاست ** و آن قبول و سجده‌ی خلق اژدهاست
  • Mal, yılandır… Onda zehirler var. Halkın mal sahibini büyük sayması, ona secde etmesiyse ejderhadır âdeta.

  • های ای فرعون ناموسی مکن ** تو شغالی هیچ طاووسی مکن
  • A firavun, ululanıp durma. Sen bir çakalsın, tavusluk dâvasına kalkışma.

  • سوی طاووسان اگر پیدا شوی ** عاجزی از جلوه و رسوا شوی
  • Tavusların arasına varsan âciz kalır, onlar gibi salınamaz, rüsvay olursun.

  • موسی و هارون چو طاووسان بدند ** پر جلوه بر سر و رویت زدند 785
  • Musa ile Harun, tavuslara benzerlerdi. Karşısında salındılar, cilvelendiler, seni perişan ettiler.

  • زشتیت پیدا شد و رسواییت ** سرنگون افتادی از بالاییت
  • Çirkinliğin meydana çıktı, rüsvay oldun gitti. Yücelikten aşağılıklara düşüverdin!

  • چون محک دیدی سیه گشتی چو قلب ** نقش شیری رفت و پیدا گشت کلب
  • Mehenk taşını görünce kalp akça gibi simsiyah oldun, üstündeki aslan nakşı gitti, köpekliğin meydana çıktı.

  • ای سگ‌گرگین زشت از حرص و جوش ** پوستین شیر را بر خود مپوش
  • A uyuz çirkin köpek, hırsından, kızgınlığından aslan postuna bürünme. Aslan kükrer de seni sınar. O vakit üstünde aslan,

  • غره‌ی شیرت بخواهد امتحان ** نقش شیر و آنگه اخلاق سگان
  • Sureti olduğu, fakat hakikatte köpeklerin huylarına sahip olduğun anlaşılır.

  • تفسیر ولتعرفنهم فی لحن القول
  • Ve leta’rifennehum fî lahnil kavli ayetinin tefsiri

  • گفت یزدان مر نبی را در مساق ** یک نشانی سهل‌تر ز اهل نفاق 790
  • Allah, söz geliminde Peygambere dedi ki: “Münafıkların anlaşılması için en kolay ve görünür delil şudur:

  • گر منافق زفت باشد نغز و هول ** وا شناسی مر ورا در لحن و قول
  • Münafık iri yarı, korkunç, zahiren babayiğit görünse bile sen onun sesinin tonundan ve sözünden tanır, anlarsın.

  • چون سفالین کوزه‌ها را می‌خری ** امتحانی می‌کنی ای مشتری
  • Testi aldığın zaman o testileri sınar, o testilere vurursun, değil mi?

  • می‌زنی دستی بر آن کوزه چرا ** تا شناسی از طنین اشکسته را
  • Neden vurursun? Sesinden kırık testiyi anlamak için.

  • بانگ اشکسته دگرگون می‌بود ** بانگ چاووشست پیشش می‌رود
  • Kırık testinin sesi daha başka türlü olur. Ses, çavuşa benzer, önde gider.

  • بانگ می‌آید که تعریفش کند ** همچو مصدر فعل تصریفش کند 795
  • ”Ses gelir de o şeyin ne olduğunu anlatır, onun ahvalini sayar, döker. Ses mastara benzer, fiil de o mastarı tasrif eder!

  • چون حدیث امتحان رویی نمود ** یادم آمد قصه‌ی هاروت زود
  • Sınama sözü gelince hemencecik Hârût hikâyesini hatırladım.

  • قصه‌ی هاروت و ماروت و دلیری ایشان بر امتحانات حق تعالی
  • Hârût’la Mârût’un hikâyesi ve onların Ulu Allah’ın sınamalarına karşı yiğitlik taslamaları

  • پیش ازین زان گفته بودیم اندکی ** خود چه گوییم از هزارانش یکی
  • Bundan önce de bu bahse dair az bir söz söylemiştik. Fakat zaten ne kadar söylesek ancak binde birini anlatabiliriz.

  • خواستم گفتن در آن تحقیقها ** تا کنون وا ماند از تعویقها
  • Bu vakayı adamakıllı anlatmak istedim ama şimdiye kadar söz, sözü açtı, birçok sebeplerle kalıp gitti.

  • حمله‌ی دیگر ز بسیارش قلیل ** گفته آید شرح یک عضوی ز پیل
  • H ele bir hamle daha edeyim de çoğundan azını, âdeta filin tek bir uzvunu söylemiş olayım.

  • گوش کن هاروت را ماروت را ** ای غلام و چاکران ما روت را 800
  • Ey yüzüne kul, köle olduğumuz, Hârût ve Mârût kıssasını dinle!

  • مست بودند از تماشای اله ** وز عجایبهای استدراج شاه
  • Allah lütuflarını, padişahın lütuf şeklinde tecelli eden şaşılacak kahırlarını seyretmekten sarhoş olmuşlardı.

  • این چنین مستیست ز استدراج حق ** تا چه مستیها کند معراج حق
  • Allah’ın kahırlarında böyle sarhoşluklar varken Allah miracının ne sarhoşlukları var?

  • دانه‌ی دامش چنین مستی نمود ** خوان انعامش چه‌ها داند گشود
  • Tuzağındaki tane, insana böyle bir sarhoşluk verirse ya nimet sofrası ne yapar ne lütuflarda bulunur?

  • مست بودند و رهیده از کمند ** های هوی عاشقانه می‌زدند
  • Hârût da Mârût da sarhoş olmuşlar, bağlarını çözmüşler, kayıttan kurtulmuşlar, âşıkçasına hayhuylar ediyorlar naralar atıyorlardı.

  • یک کمین و امتحان در راه بود ** صرصرش چون کاه که را می‌ربود 805
  • Fakat yolda öyle bir tuzak, öyle bir imtihan vardı ki kasırgası dağları bile saman çöpü gibi kapıp götürebilirdi.

  • امتحان می‌کردشان زیر و زبر ** کی بود سرمست را زینها خبر
  • Bu sınama bunları altüst etmekteydi. Fakat sarhoşun bunlardan ne haberi olabilir ki?

  • خندق و میدان بپیش او یکیست ** چاه و خندق پیش او خوش مسلکیست
  • Sarhoşun önünde hendek de birdir, meydan da. Ona kuyu da doğru yol kesilmiştir, hendek de!

  • آن بز کوهی بر آن کوه بلند ** بر دود از بهر خوردی بی‌گزند
  • Dağ keçisi, yüce dağ başlarında yiyecek arar, hiçbir zarara uğramadan koşar durur!

  • تا علف چیند ببیند ناگهان ** بازیی دیگر ز حکم آسمان
  • Yiyecek bulmak, yayılmak üzereyken ansızın feleğin sınaması gelir çatar.

  • بر کهی دیگر بر اندازد نظر ** ماده بز بیند بر آن کوه دگر 810
  • Öbür dağa bakar, orada bir dişi dağ keçisi görür.

  • چشم او تاریک گردد در زمان ** بر جهد سرمست زین که تا بدان
  • Derhal gözleri kararır. Bu dağdan ta o dağa sıçramak ister.

  • آنچنان نزدیک بنماید ورا ** که دویدن گرد بالوعه‌ی سرا
  • Dişi keçinin bulunduğu dağ, ona o kadar yakın görünür ki oraya sıçramak, ev kapısının etrafında koşup dolanmak kadar kolay gelir.

  • آن هزاران گز دو گز بنمایدش ** تا ز مستی میل جستن آیدش
  • Binlerce arşın yol ona iki arşınlık bir mesafe görünür, o sarhoşlukla sıçramak ister.

  • چونک بجهد در فتد اندر میان ** در میان هر دو کوه بی امان
  • Sıçrayınca da iki amansız dağın arasında ki çukura düşüverir.

  • او ز صیادان به که بگریخته ** خود پناهش خون او را ریخته 815
  • O avcılardan dağa kaçmıştı, kaçıp sığındığı yer, kanını döker.

  • شسته صیادان میان آن دو کوه ** انتظار این قضای با شکوه
  • Avcılarsa o iki dağ arasındaki yarda oturmuş, bu azametli kaza ve kaderin zuhurunu beklemekteler…

  • باشد اغلب صید این بز همچنین ** ورنه چالاکست و چست و خصم‌بین
  • Dağ keçisi, ekseriyetle böyle avlanır. Yoksa bu hayvan, pek yürük, pek çeviktir, düşmanını sezer, anlar.

  • رستم ارچه با سر و سبلت بود ** دام پاگیرش یقین شهوت بود
  • Rüstem’in kellesi, kulağı yerindedir, sakallı, bıyıklı bir adamdır. Ama ayağını tutup onu kafese sokan tuzak, şehvettir.

  • همچو من از مستی شهوت ببر ** مستی شهوت ببین اندر شتر
  • Benim gibi şehvet sarhoşluğundan kesil, bu sarhoşluğu, devede seyret!

  • باز این مستی شهوت در جهان ** پیش مستی ملک دان مستهان 820
  • Sonra da âlemdeki bu şehvet sarhoşluğu, bil ki meleklerin sarhoşluğuna karşı pek hordur, pek bayağıdır.

  • مستی آن مستی این بشکند ** او به شهوت التفاتی کی کند
  • O sarhoşluk, bu sarhoşluğu kırar, mahveder. Melek, nasıl olur da şehvete iltifat eder ki?

  • آب شیرین تا نخوردی آب شور ** خوش بود خوش چون درون دیده نور
  • Tatlı suyu tatmadıkça acı su, insana gözünün nuru gibi hoş gelir.

  • قطره‌ای از باده‌های آسمان ** بر کند جان را ز می وز ساقیان
  • Gökyüzü şaraplarının bir katrası bile insanı şaraptan da vazgeçirir, sâkilerden de!

  • تا چه مستیها بود املاک را ** وز جلالت روحهای پاک را
  • Artık düşün sen, meleklerin ne sarhoşlukları olur, tertemiz ruhlar, ululuktan ne mestîliklere düşer!

  • که به بوی دل در آن می بسته‌اند ** خم باده‌ی این جهان بشکسته‌اند 825
  • Onlar, bu şaraptan bir koku alarak gönüllerini vermişler, bu âlem şarabının küpünü kırmışlardır.

  • جز مگر آنها که نومیدند و دور ** همچو کفاری نهفته در قبور
  • Ancak, ümitsiz ve o âlemden uzak olanlar, kâfirler gibi kabirlerinde gizlenmişler,