English    Türkçe    فارسی   

4
1184-1233

  • آنک معرض را ز زر قارون کند ** رو بدو آری به طاعت چون کند
  • İtaatinden çekineni bile altınlara gark eder, Karun yaparsa itaat eder de ona yüz tutarsan neler yapmaz?

  • بار دیگر شاعر از سودای داد ** روی سوی آن شه محسن نهاد 1185
  • Şair, bir kere daha ihsan sevdasıyla yüzünü o ihsan sahibi padişaha tuttu

  • هدیه‌ی شاعر چه باشد شعر نو ** پیش محسن آرد و بنهد گرو
  • Şairin hediyesi ne olacak? Yeni bir şiir... Onu ihsan sahibine götürür, sunar, adeta rehin bırakır!

  • محسنان با صد عطا و جود و بر ** زر نهاده شاعران را منتظر
  • İhsan sahipleri, yüzlerce kerem ve cömertlikle altınlar yığarlar, şairleri beklerler.

  • پیششان شعری به از صدتنگ شعر ** خاصه شاعر کو گهر آرد ز قعر
  • Onlarca bir şiir, yüz denk kumaştan daha iyidir... Hele denize dalıp da dibinden inciler çıkaran bir şairin şiiri olursa!

  • آدمی اول حریص نان بود ** زانک قوت و نان ستون جان بود
  • İnsan, önce ekmeğe haristir... Çünkü gıda ve ekmek, cana direktir.

  • سوی کسب و سوی غصب و صد حیل ** جان نهاده بر کف از حرص و امل 1190
  • Canını avucuna alır da hırsla, ümitle ve yüzlerce hilelere, düzenlere başvurarak çalışıp ekmeğini elde etmeye savaşır.

  • چون بنادر گشت مستغنی ز نان ** عاشق نامست و مدح شاعران
  • Fakat az bir şey elde eder de ekmek için çalışmaya ihtiyacı kalmazsa artık şöhrete, ada sana ve şairlerin methine âşık olur.

  • تا که اصل و فصل او را بر دهند ** در بیان فضل او منبر نهند
  • İster ki onlar, kendisinin aslını, faslını övsünler... lütfunu, ihsanını anlatmada minberler kursunlar...

  • تا که کر و فر و زر بخشی او ** هم‌چو عنبر بو دهد در گفت و گو
  • Bu suretle de onun lütfu, ihsanı, altın bağışlaması, söz arasında amber gibi koksun!

  • خلق ما بر صورت خود کرد حق ** وصف ما از وصف او گیرد سبق
  • Allah, bizim huyumuzu da kendi huyuna uygun, kendi suretine göre yarattı, bizim vasfımız da onun vasfından bir örnektir.

  • چونک آن خلاق شکر و حمدجوست ** آدمی را مدح‌جویی نیز خوست 1195
  • Yaratıcı Allah da, kendisine şükür ve hamd edilmesini ister... bu yüzden insanın huyu da böyledir; o da kendisinin övülmesini diler.

  • خاصه مرد حق که در فضلست چست ** پر شود زان باد چون خیک درست
  • Hele fazilette çevik ve üstün olan Allah eri, sağlam tulum gibi o yelle doludur.

  • ور نباشد اهل زان باد دروغ ** خیک بدریدست کی گیرد فروغ
  • Fakat insan, o methe lâyık değilse, o methin ehli olmazsa yalancı yel, fayda vermez... Tulumu yırtar, patlatır!

  • این مثل از خود نگفتم ای رفیق ** سرسری مشنو چو اهلی و مفیق
  • Bu meseli kendiliğimden söylemedim arkadaş; aklın başındaysa ve ehilsen serserice dinleme!

  • این پیمبر گفت چون بشنید قدح ** که چرا فربه شود احمد به مدح
  • Bunu hakkındaki hicivleri duyunca, müşriklerin “Ahmet neden medihten hoşlanıyor, neden medihten memnun oluyor?” dediklerini işitince söyledi.

  • رفت شاعر پیش آن شاه و ببرد ** شعر اندر شکر احسان کان نمرد 1200
  • Şair, ihsan ölmedi ya diye evvelce nail olduğu ihsana şükran olarak yazdığı şiiri alıp padişaha götürdü, sundu.

  • محسنان مردند و احسانها بماند ** ای خنک آن را که این مرکب براند
  • İhsan sahipleri öldüler, ihsanları kaldı... Ne mutlu o kişiye ki bu merkebi sürdü!

  • ظالمان مردند و ماند آن ظلمها ** وای جانی کو کند مکر و دها
  • Zalimler de ölüp gittiler, fakat yaptıkları zulümler kaldı... Vay o cana ki bu hileyi, bu kötülüğü yaptı!

  • گفت پیغامبر خنک آن را که او ** شد ز دنیا ماند ازو فعل نکو
  • Peygamber “Ne mutlu o adama ki dünyadan gitti de ondan iyi bir iş kaldı” demiştir.

  • مرد محسن لیک احسانش نمرد ** نزد یزدان دین و احسان نیست خرد
  • İhsan sahibi öldü ama ihsanı ölmedi ki... Allah indinde din ve ihsan, küçük ve değersiz bir şey değildir!

  • وای آنکو مرد و عصیانش نمود ** تا نپنداری به مرگ او جان ببرد 1205
  • Eyvanlar olsun o kişiye ki kendisi öldü de isyanı kaldı... Sakın, öldü de canını kurtardı sanma ha!

  • این رها کن زانک شاعر بر گذر ** وام‌دارست و قوی محتاج زر
  • Bırak bunu şimdi... Şair, yol üstünde borçlu ve paraya pek ihtiyacı var!

  • برد شاعر شعر سوی شهریار ** بر امید بخشش و احسان پار
  • Şair önceki ihsana nail olurum ümidiyle söylediği şiiri götürüp padişaha sundu.

  • نازنین شعری پر از در درست ** بر امید و بوی اکرام نخست
  • Güzelim incilerle dolu olan o lâtif ve nefis şiiri, evvelki ihsan ve ikramın ümidiyle arz etti.

  • شاه هم بر خوی خود گفتش هزار ** چون چنین بد عادت آن شهریار
  • Padişahın âdetiydi, yine âdeti veçhile bin altın verin dedi.

  • لیک این بار آن وزیر پر ز جود ** بر براق عز ز دنیا رفته بود 1210
  • Fakat bu sefer bu cömert vezir yücelik Burak’ına binmiş, dünyadan göçüp gitmişti.

  • بر مقام او وزیر نو رئیس ** گشته لیکن سخت بی‌رحم و خسیس
  • Onun yerine başka birisi vezir olmuştu... Bu vezir pek merhametsiz, pek hasisti.

  • گفت ای شه خرجها داریم ما ** شاعری را نبود این بخشش جزا
  • Dedi ki: Padişahım, masraflarımız var... Bir şaire bu kadar ihsanda bulunmak lâyık değil!

  • من به ربع عشر این ای مغتنم ** مرد شاعر را خوش و راضی کنم
  • Ben, o şairi bu ihsanın onda on da birinin dörtte biriyle hoşnut ve razı ederim.

  • خلق گفتندش که او از پیش‌دست ** ده هزاران زین دلاور برده است
  • Oradakiler, önce o, padişahtan tam on bin altın almıştı.

  • بعد شکر کلک خایی چون کند ** بعد سلطانی گدایی چون کند 1215
  • Şeker yedikten sonra şeker kamışını nasıl çiğner... Padişahtan sonra nasıl olur da dilencilik eder? dediler.

  • گفت بفشارم ورا اندر فشار ** تا شود زار و نزار از انتظار
  • Vezir dedi ki: Ben onu öyle bir sıkarım ki nihayet beklemeden usanır, bizar olur...

  • آنگه ار خاکش دهم از راه من ** در رباید هم‌چو گلبرگ از چمن
  • Yoldan toprak alıp versem yeşillikten gül yaprağı veriyorum gibi kapar.

  • این به من بگذار که استادم درین ** گر تقاضاگر بود هر آتشین
  • Bunu bana bırakın... Bu işte üstadım ben; işe girişen ateş bile olsa ben yatıştırmasını bilirim!

  • از ثریا گر بپرد تا ثری ** نرم گردد چون ببیند او مرا
  • Süreyya yıldızından saraya dek uçsa yine beni görünce yumuşar!

  • گفت سلطانش برو فرمان تراست ** لیک شادش کن که نیکوگوی ماست 1220
  • Padişah, peki dedi... Ne yaparsan yap, hüküm senin. Yalnız onu sevindir, çünkü bizim iyiliğimizi söyler.

  • گفت او را و دو صد اومیدلیس ** تو به من بگذار این بر من نویس
  • Vezir, onu da, onun gibi daha iki yüz tane ümitlenip duran kişiyi de bana bırak sen, dedi.

  • پس فکندش صاحب اندر انتظار ** شد زمستان و دی و آمد بهار
  • Vezir, şairi bekletti durdu... Kış geldi geçti de bahar geldi!

  • شاعر اندر انتظارش پیر شد ** پس زبون این غم و تدبیر شد
  • Şair bekleye bekleye ihtiyarladı... Bu dertle, bu tedbirle âdeta zebun oldu.

  • گفت اگر زر نه که دشنامم دهی ** تا رهد جانم ترا باشم رهی
  • Dedi ki: Altın yoksa bari bana söv de canımı kurtar, kölen olayım!

  • انتظارم کشت باری گو برو ** تا رهد این جان مسکین از گرو 1225
  • Bekleme beni öldürdü, bari git de, yoksul canım rehinden kurtulsun!

  • بعد از آنش داد ربع عشر آن ** ماند شاعر اندر اندیشه‌ی گران
  • Nihayet vezir, şaire o bin altının onda birinin tam dörtte birini, yani yirmi beş altın verdi... Şair derin bir düşünceye daldı.

  • کانچنان نقد و چنان بسیار بود ** این که دیر اشکفت دسته‌ی خار بود
  • Kendi kendisine önce verilen ihsan, hem peşindi, hem de o kadar çoktu. Bu ise hem geç açıldı, hem de açılınca gördüm ki bir deste diken, dedi.

  • پس بگفتندش که آن دستور راد ** رفت از دنیا خدا مزدت دهاد
  • Şaire dediler ki: O cömert vezir dünyadan gitti, Allah rahmet etsin!

  • که مضاعف زو همی‌شد آن عطا ** کم همی‌افتاد بخشش را خطا
  • O ihsan, onun yüzünden kat kat artmıştı... Onun zamanında ihsanlarda yanlışlık pek az olurdu.

  • این زمان او رفت و احسان را ببرد ** او نمرد الحق بلی احسان بمرد 1230
  • Şimdi o gitti, ihsanı da beraber götürdü... O ölmedi, doğrucası kerem ve ihsan öldü!

  • رفت از ما صاحب راد و رشید ** صاحب سلاخ درویشان رسید
  • O cömert, o akıllı vezir geçip gitti. Yoksulların derisini yüzen bu vezir gelip çattı.

  • رو بگیر این را و زینجا شب گریز ** تا نگیرد با تو این صاحب‌ستیز
  • Yürü, bunu al da hemencecik bu gece buradan kaç... Yoksa bu inatçı, seni yakalar, elindekini de alır!

  • ما به صد حیلت ازو این هدیه را ** بستدیم ای بی‌خبر از جهد ما
  • Senin bizim çalışmamızdan haberin bile yok... Biz, ondan bu hediyeyi de yüzlerce hileye başvurduk da aldık!