English    Türkçe    فارسی   

4
216-265

  • از پی آن گفت حق خود را سمیع ** تا ببندی لب ز گفتار شنیع
  • Kötü sözlerden dudağını yumasın diye de kendisini “duyan diye anlattı.

  • از پی آن گفت حق خود را علیم ** تا نیندیشی فسادی تو ز بیم
  • Korkasın da bir fesat düşünmeyesin diye “bilen” adını takındı.

  • نیست اینها بر خدا اسم علم ** که سیه کافور دارد نام هم
  • Fakat bunlar, meselâ zenciye kâfur adının verildiği gibi Allah’a konmuş adlar değildir.

  • اسم مشتقست و اوصاف قدیم ** نه مثال علت اولی سقیم
  • Allah ismi, sıfattan türeme, sıfattan meydana gelmedir, Allah sıfatlarıysa kadimdir, evveli yoktur. İlleti Ûlâ misali gibi batıl ve saçma değildir.

  • ورنه تسخر باشد و طنز و دها ** کر را سامع ضریران را ضیا 220
  • Öyle olmasaydı sağıra duyan, köre aydın adlarının verilmesi gibi alay olur, maskaralık olurdu.

  • یا علم باشد حیی نام وقیح ** یا سیاه زشت را نام صبیح
  • Tanınma için konan ad, meselâ terbiyesiz ve utanmaz birisine mahcup yahut kara ve çirkin birisine güzel diye konuvermiş bir addır.

  • طفلک نوزاده را حاجی لقب ** یا لقب غازی نهی بهر نسب
  • Yeni doğmuş çocukcağıza hacı yahut da soyunda var diye gazi adını koymaktır.

  • گر بگویند این لقبها در مدیح ** تا ندارد آن صفت نبود صحیح
  • Bu lâkapları, övmek için söylerlerse övülende bu sıfatlar yoksa övüş, doğru olmaz ki.

  • تسخر و طنزی بود آن یا جنون ** پاک حق عما یقول الظالمون
  • Ya alaya almaktır yahut da öven delidir. Allah ise zalimlerin söylediklerinden beridir, paktır.

  • من همی دانستمت پیش از وصال ** که نکورویی ولیکن بدخصال 225
  • Ben seninle buluşmadan önce de biliyordum: Güzel yüzlüsün ama kötü huylusun sen!

  • من همی دانستمت پیش از لقا ** کز ستیزه راسخی اندر شقا
  • Ben seni görmeden de inatçı bir adam olduğunu, kötülükte ayak diremiş, kötülüğe alışmış bulunduğunu biliyordum.

  • چونک چشمم سرخ باشد در غمش ** دانمش زان درد گر کم بینمش
  • Gözüm kızarırsa, az görsem bile yine o illete tutulduğumu bilirim ya!

  • تو مرا چون بره دیدی بی شبان ** تو گمان بردی ندارم پاسبان
  • Sen beni çobansız bir kuzu gibi yapayalnız gördün de bekçim, gözcüm yok sandın.

  • عاشقان از درد زان نالیده‌اند ** که نظر ناجایگه مالیده‌اند
  • Âşıklar, bakılmaması lazım gelen yere bakarlar da o yüzden dertlenirler, o dert sebebiyle de ağlarlar, inlerler.

  • بی‌شبان دانسته‌اند آن ظبی را ** رایگان دانسته‌اند آن سبی را 230
  • O ceylanı çobansız, o esiri ucuz sanırlar.

  • تا ز غمزه تیر آمد بر جگر ** که منم حارس گزافه کم نگر
  • Nihayet “Gözcüsü, bekçisi benim... Az bak!” diye bir bakış okudur gelir, ciğerlerine saplanır!

  • کی کم از بره کم از بزغاله‌ام ** که نباشد حارس از دنباله‌ام
  • Ben, bir kuzudan da, keçiden de aşağı mıyım ki ardımda gözcüm, bekçim olmasın?

  • حارسی دارم که ملکش می‌سزد ** داند او بادی که آن بر من وزد
  • Öyle bir bekçim var ki saltanat, ona yaraşır... Bana nasıl bir yel esmekte? O bilir!

  • سرد بود آن باد یا گرم آن علیم ** نیست غافل نیست غایب ای سقیم
  • O yel soğuk mudur, sıcak mı? O bilen Allah, gafil değildir... Bilir a kötü kişi!

  • نفس شهوانی ز حق کرست و کور ** من به دل کوریت می‌دیدم ز دور 235
  • Fakat şehvete mensup olan nefis, Hak’tan sağırdır, kördür. Ben de senin körlüğünü ta uzaktan gördüm.

  • هشت سالت زان نپرسیدم به هیچ ** که پرت دیدم ز جهل پیچ پیچ
  • Onun için sekiz yıldır hiç seni sormadım... Çünkü seni bilgisizlikle kat kat dolu gördüm ben.

  • خود چه پرسم آنک او باشد بتون ** که تو چونی چون بود او سرنگون
  • Külhandaki adama nasılsın diye neye sorayım? Nasıl olacak; baş aşağı bir halde işte!

  • مثال دنیا چون گولخن و تقوی چون حمام
  • Dünya külhana benzer, takva da hamama

  • شهوت دنیا مثال گلخنست ** که ازو حمام تقوی روشنست
  • Dünya şehveti, külhana benzer. Takva hamamı da onunla aydınlanır.

  • لیک قسم متقی زین تون صفاست ** زانک در گرمابه است و در نقاست
  • Fakat takva sahipleri bu külhanda safa ve zevk içindedirler... Çünkü onlar, hamama girmiş, yunup arınmışlardır.

  • اغنیا ماننده‌ی سرگین‌کشان ** بهر آتش کردن گرمابه‌بان 240
  • Zenginlerse hamamdakileri ısıtmak için tezek taşıyanlara benzerler.

  • اندریشان حرص بنهاده خدا ** تا بود گرمابه گرم و با نوا
  • Allah, hamam ısınsın, tavlansın diye onlara bir hırs vermiştir.

  • ترک این تون گوی و در گرمابه ران ** ترک تون را عین آن گرمابه دان
  • Bu külhandan vazgeç de hamama git... Külhanı terk etmek, bil ki hamama girmenin ta kendisidir.

  • هر که در تونست او چون خادمست ** مر ورا که صابرست و حازمست
  • Külhanda kalan dünya şehvetine sabreden, dünyadan el etek çeken kişiye hizmetçi mesabesindedir.

  • هر که در حمام شد سیمای او ** هست پیدا بر رخ زیبای او
  • Hamamda olan, yüzünden, yüzünün temizliğinden, güzelliğinden anlaşılır.

  • تونیان را نیز سیما آشکار ** از لباس و از دخان و از غبار 245
  • Külhandakiler de yüzlerindeki ve elbiselerindeki duman, is ve tozdan belli olurlar.

  • ور نبینی روش بویش را بگیر ** بو عصا آمد برای هر ضریر
  • Yüzünü görmezsen kokusuna dikkat et... Koku, her köre sopa gibidir!

  • ور نداری بو در آرش در سخن ** از حدیث نو بدان راز کهن
  • Kokusunu da alamadıysan onu konuştur; yeni sözden eski sırrı anla!

  • پس بگوید تونیی صاحب ذهب ** بیست سله چرک بردم تا به شب
  • Altın babası külhancı der ki: Bugün akşama kadar tam yirmi küfe tezek taşıdım.

  • حرص تو چون آتشست اندر جهان ** باز کرده هر زبانه صد دهان
  • Bunun gibi senin hırsın da, bu dünyada ateşe benzer... Her alevi, yüzlerce ağız açmıştır!

  • پیش عقل این زر چو سرگین ناخوشست ** گرچه چون سرگین فروغ آتشست 250
  • 250.Gerçi tezek, ateşi alevler, kuvvetlendirir ama akla göre bu altın, hiç de hoşa gitmeyen fışkıdır, tezektir.

  • آفتابی که دم از آتش زند ** چرک تر را لایق آتش کند
  • Ateşten dem vuran güneş, yaş fışkıyı ateşe atılmaya değer bir hale getirir.

  • آفتاب آن سنگ را هم کرد زر ** تا بتون حرص افتد صد شرر
  • İşte bunun gibi hırs külhanı yüzlerce kıvılcımla kıvılcımlansın, alevlensin diye o taşı altın haline getiren de yine güneştir.

  • آنک گوید مال گرد آورده‌ام ** چیست یعنی چرک چندین برده‌ام
  • Mal topladım diyen ne diyor yani? Bu kadar fışkı, bu kadar tezek getirdim diyor!

  • این سخن گرچه که رسوایی‌فزاست ** در میان تونیان زین فخرهاست
  • Bu söz, rezilliği arttıran bir sözdür ama külhandakiler, aralarında bununla övünürler!

  • که تو شش سله کشیدی تا به شب ** من کشیدم بیست سله بی کرب 255
  • Sen akşama kadar altı küfe tezek getirdin... Hâlbuki ben, hiç zahmet çekmeden tamam yirmi küfe tezek taşıdım, derler.

  • آنک در تون زاد و پاکی را ندید ** بوی مشک آرد برو رنجی پدید
  • Külhanda doğup temizlik nedir görmeyen kişiye mis koklatsın incinir, hasta olur!

  • قصه‌ی آن دباغ کی در بازار عطاران از بوی عطر و مشک بیهوش و رنجور شد
  • Güzel koku satanların pazarında güzel kokularla mis kokusundan bayılan ve hasta düşen derici

  • آن یکی افتاد بیهوش و خمید ** چونک در بازار عطاران رسید
  • Birisi, güzel koku satanların pazarına gelince aklı başından gitti, büzülüp yere yıkıldı.

  • بوی عطرش زد ز عطاران راد ** تا بگردیدش سر و بر جا فتاد
  • Kerem sahibi attarlardan gelen güzel kokular, başını döndürdü, yere düştü!

  • هم‌چو مردار اوفتاد او بی‌خبر ** نیم روز اندر میان ره‌گذر
  • O bihaber, gün ortasında yol uğrağına bir leş gibi yıkıldı, kaldı.

  • جمع آمد خلق بر وی آن زمان ** جملگان لاحول‌گو درمان کنان 260
  • Derhal halk, başına üşüştü... Herkes lâhavle diyerek derdine derman aramaktaydı.

  • آن یکی کف بر دل او می براند ** وز گلاب آن دیگری بر وی فشاند
  • Birisi, eliyle kalbini yokluyor, öbürü yüzüne gülsuyu serpiyordu.

  • او نمی‌دانست کاندر مرتعه ** از گلاب آمد ورا آن واقعه
  • Bilmiyordu ki o alanda onun başına ne geldiyse gülsuyundan geldi.

  • آن یکی دستش همی‌مالید و سر ** وآن دگر کهگل همی آورد تر
  • Biri bileklerini başını ovuyor, öbürü hararetlensin diye samanlı ıslak balçık getiriyordu.

  • آن بخور عود و شکر زد به هم ** وآن دگر از پوششش می‌کرد کم
  • Biri ödağacıyla şekeri karıştırıp tütsülüyor, başka biri elbisesinin bir kısmını soyup üstündekileri hafifletiyordu.

  • وآن دگر نبضش که تا چون می‌جهد ** وان دگر بوی از دهانش می‌ستد 265
  • Birisi nasıl atıyor diye nabzını yokluyor, öbürü ağzını kokluyor.