English    Türkçe    فارسی   

4
2168-2217

  • بهر او گفتیم که تدبیر را ** چونک خواهی کرد بگزین پیر را
  • Onun için bir işe girişeceksen o pire danış dedi.

  • آنک او از پرده‌ی تقلید جست ** او به نور حق ببیند آنچ هست
  • Çünkü o, taklit perdesinden çıkmış kurtulmuştur da ne varsa her şeyi Allah nuru ile görür.

  • نور پاکش بی‌دلیل و بی‌بیان ** پوست بشکافد در آید در میان 2170
  • Onun pak nuru delilsiz, beyansız deriyi yırtar, içi meydana çıkarır.

  • پیش ظاهربین چه قلب و چه سره ** او چه داند چیست اندر قوصره
  • Yalnız dışı görene göre kalp nedir, geçer altın ne? Hurma sepetinde ne var? O bilir.

  • ای بسا زر سیه کرده بدود ** تا رهد از دست هر دزدی حسود
  • Nice altınları, hasetçi hırsızların elinden kurtulsun diye dumanla karartmışlardır.

  • ای بسا مس زر اندوده به زر ** تا فروشد آن به عقل مختصر
  • Nice bakırlar vardır ki aklı kıt olanlara satsınlar diye onları altın suyuna batırmışlar, altın yaldızla yaldızlamışlardır.

  • ما که باطن‌بین جمله‌ی کشوریم ** دل ببینیم و به ظاهر ننگریم
  • Biz bütün ülkelerin iç yüzünü görenleriz... Gönlü görürüz, dış yüzüne bakmayız biz!

  • قاضیانی که به ظاهر می‌تنند ** حکم بر اشکال ظاهر می‌کنند 2175
  • Zahirin etrafında dönüp dolaşan kadılar, zahiri görünüşe göre hükmederler.

  • چون شهادت گفت و ایمانی نمود ** حکم او مومن کنند این قوم زود
  • Birisi şahadet getirdi, imanını gösteren bir şey yaptı mı bunlar, derhal o adamın mümin olduğuna hükmederler.

  • بس منافق کاندرین ظاهر گریخت ** خون صد مومن به پنهانی بریخت
  • Bu suretle de nice münafıklar, zahire sığınmışlar... Böylece de yüzlerce iman sahibinin kanını gizlice dökmüşlerdir.

  • جهد کن تا پیر عقل و دین شوی ** تا چو عقل کل تو باطن‌بین شوی
  • Çalış çabala da akıl ve din piri ol... Bu suretle aklı kül gibi iç âlemini gör.

  • از عدم چون عقل زیبا رو گشاد ** خلعتش داد و هزارش نام داد
  • O güzelim akıl, yokluktan yüz gösterince Allah ona bir elbisedir giydirdi, binlerce de ad taktı.

  • کمترین زان نامهای خوش‌نفس ** این که نبود هیچ او محتاج کس 2180
  • Bu güzel adların en aşağısı işte şu: O, hiç kimseye muhtaç değildir.

  • گر به صورت وا نماید عقل رو ** تیره باشد روز پیش نور او
  • Akıl bir kere yüz gösterse, suretini şu âleme izhar etse gündüz bile, onun nuruna karşı kapkaranlık kalırdı.

  • ور مثال احمقی پیدا شود ** ظلمت شب پیش او روشن بود
  • Ahmaklık da meselâ, meydana çıkıverse gecenin karanlığı, onun yanında apaydın kalır.

  • کو ز شب مظلم‌تر و تاری‌ترست ** لیک خفاش شقی ظلمت‌خرست
  • Çünkü o, geceden daha karanlıktır, daha karadır. Fakat ne fayda? Kötü yarasa karanlıların satın alır.

  • اندک اندک خوی کن با نور روز ** ورنه خفاشی بمانی بیفروز
  • Yavaş, yavaş gündüzün ışığına alış... Yoksa yarasa gibi nura kavuşmaz, kalakalırsın!

  • عاشق هر جا شکال و مشکلیست ** دشمن هر جا چراغ مقبلیست 2185
  • Yarasa nerede bir güçlük, bir müşkül varsa orasını sever... Nerede bir devletlinin ışığı yanıyorsa oraya düşman kesilir.

  • ظلمت اشکال زان جوید دلش ** تا که افزون‌تر نماید حاصلش
  • Bilgisi görgüsü daha fazla görünsün diye gönlü daima müşküller arar.

  • تا ترا مشغول آن مشکل کند ** وز نهاد زشت خود غافل کند
  • O her müşkülle seni oyalar... Kendi kötü tabiatına karşı gaflete daldırır.

  • علامت عاقل تمام و نیم‌عاقل و مرد تمام و نیم‌مرد و علامت شقی مغرور لاشی
  • Tam akılıyla yarı akıllının, tam adamla yarı adamın ve hiçbir şey olmayan mağrur kötü kişinin alâmetleri

  • عاقل آن باشد که او با مشعله‌ست ** او دلیل و پیشوای قافله‌ست
  • Akıllı ona derler ki elinde meşalesi vardır... Kafilenin önünde gider, onlara kılavuzluk eder.

  • پیرو نور خودست آن پیش‌رو ** تابع خویشست آن بی‌خویش‌رو
  • O önde giden kendi nuruna uymuş, onun ardına düşmüştür... O kendinden geçmiş bir halde yola düşüp giden, kendisine tabidir.

  • مومن خویشست و ایمان آورید ** هم بدان نوری که جانش زو چرید 2190
  • O kendisine inanmıştır... Sizde onun canının yayıldığı nura, o nur âlemince inanın.

  • دیگری که نیم‌عاقل آمد او ** عاقلی را دیده‌ی خود داند او
  • Yarım akıllıda kendisine bir akıllıyı göz etmiş, göz diye bu akıllıyı bilmiş tanımıştır.

  • دست در وی زد چو کور اندر دلیل ** تا بدو بینا شد و چست و جلیل
  • Körün kendisini yedene sarılması gibi ona el atmıştır... Bu suretle onunla göz sahibi olmuş, çevikleşmiş ululaşmıştır.

  • وآن خری کز عقل جوسنگی نداشت ** خود نبودش عقل و عاقل را گذاشت
  • Bir arpa ağırlığınca bile aklı olmayan eşeğe gelince: Hem aklı yoktur, hem akıllıyı terk etmiştir.

  • ره نداند نه کثیر و نه قلیل ** ننگش آید آمدن خلف دلیل
  • Az, çok... Bir yol da bilmez. Fakat yine de bir kılavuzun ardına düşmekten sıkılır, arlanıp utanır.

  • می‌رود اندر بیابان دراز ** گاه لنگان آیس و گاهی بتاز 2195
  • Upuzun, uçsuz bucaksız çöllerde gâh topallayıp meyus olarak, gâh koşup yortarak gider durur.

  • شمع نه تا پیشوای خود کند ** نیم شمعی نه که نوری کد کند
  • Bir kandil yoktur ki önünde tutsun, önünü görsün... Hatta yarım bir ışık bile bulamaz ki ondan bir nur dilensin.

  • نیست عقلش تا دم زنده زند ** نیم‌عقلی نه که خود مرده کند
  • Aklı yoktur ki dirilikten dem vursun, yarım aklı bile yoktur ki ölsün, kendisini ölü bilsin.

  • مرده‌ی آن عاقل آید او تمام ** تا برآید از نشیب خود به بام
  • O akıllıya karşı tam bir ölü hale gelsin de kendisini aşağılık yerden dama yüceltsin!

  • عقل کامل نیست خود را مرده کن ** در پناه عاقلی زنده‌سخن
  • Tam aklın yoksa kendini ölü hale getir... Sözü diri bir akıllıya sığın.

  • زنده نی تا همدم عیسی بود ** مرده نی تا دمگه عیسی شود 2200
  • Böyle olmayan adam diri değildir ki İsa’ya hemdem olsun... Ölü değildir ki İsa’nın ölüleri dirilten nefesine mazhar olsun.

  • جان کورش گام هر سو می‌نهد ** عاقبت نجهد ولی بر می‌جهد
  • Kör canı her yana adım atar, sıçrar durur ama bir türlü kurtulamaz.

  • قصه‌ی آن آبگیر و صیادان و آن سه ماهی یکی عاقل و یکی نیم عاقل وان دگر مغرور و ابله مغفل لاشی و عاقبت هر سه
  • Gölcük, gölcükte balık avlayanlar, birisi akıllı, öbürü yarı akıllı, üçüncüsü de mağrur, aptal, gafil ve değersiz üç balıkla akıbetleri

  • قصه‌ی آن آبگیرست ای عنود ** که درو سه ماهی اشگرف بود
  • A inatçı, bu, içinde üç büyük balık bulunan gölcüğün hikâyesine benzer.

  • در کلیله خوانده باشی لیک آن ** قشر قصه باشد و این مغز جان
  • “Kelile” de okumuşsundur ama o kabuktan ibarettir, bu anlatışımızsa canın ta içidir.

  • چند صیادی سوی آن آبگیر ** برگذشتند و بدیدند آن ضمیر
  • Birkaç balıkçı, o gölcüğün yanından geçtiler, o balıkları gördüler.

  • پس شتابیدند تا دام آورند ** ماهیان واقف شدند و هوشمند 2205
  • Derhal koşup ağ getirmeye gittiler. Balıklar bunu anladılar...

  • آنک عاقل بود عزم راه کرد ** عزم راه مشکل ناخواه کرد
  • İçlerinden akıllı olan yola düştü; hiç de gidilmesi istenmeyen o güç yola yürüdü.

  • گفت با اینها ندارم مشورت ** که یقین سستم کنند از مقدرت
  • Bunlarla danışmayayım dedi türlü, türlü fikirlerde bulunur, azmimi gevşetirler.

  • مهر زاد و بوم بر جانشان تند ** کاهلی و جهلشان بر من زند
  • Yurtlarının sevgisine kapılırlar; tembellikleri, bilgisizlikleri bana da sirayet eder.

  • مشورت را زنده‌ای باید نکو ** که ترا زنده کند وان زنده کو
  • Danışmak için bir iyi ve diri kişi lâzım ki seni de diriltsin, fakat nerede öyle bir diri?

  • ای مسافر با مسافر رای زن ** زانک پایت لنگ دارد رای زن 2210
  • Ey yolcu yolcuyla danış, kadınla değil... Çünkü kadının reyi seni topal eder.

  • از دم حب الوطن بگذر مه‌ایست ** که وطن آن سوست جان این سوی نیست
  • Vatan sevgisinden dem vurma; durma, yürü... Vatan oradadır, burada değil canım efendim!

  • گر وطن خواهی گذر آن سوی شط ** این حدیث راست را کم خوان غلط
  • Vatan istiyorsan ırmağın o tarafına geç... Bu doğru hadisi eğri ve yanlış okuma!

  • سر خواندن وضو کننده اوراد وضو را
  • Abdest alanın yıkadığı uzuvlarda dua okunmasının sırrı

  • در وضو هر عضو را وردی جدا ** آمدست اندر خبر بهر دعا
  • Hadiste abdest alınırken yıkanan her uzuv için ayrı dua rivayet edilmiştir.

  • چونک استنشاق بینی می‌کنی ** بوی جنت خواه از رب غنی
  • Burnunu yıkar, burnuna su çekerken gani Allahtan cennet kokusu iste.

  • تا ترا آن بو کشد سوی جنان ** بوی گل باشد دلیل گلبنان 2215
  • İste de bu koku, seni cennete çeksin götürsün... Gül kokusu gül bahçesinin delilidir.

  • چونک استنجا کنی ورد و سخن ** این بود یا رب تو زینم پاک کن
  • Abdest bozduktan sonra yıkanırken de okunacak virt edilecek dua şudur: Yarabbi sen beni bu pislikten arıt.

  • دست من اینجا رسید این را بشست ** دستم اندر شستن جانست سست
  • Benim elin buraya yetişti, burasını yıkadı... Elim canımı yıkamada gevşek.