English    Türkçe    فارسی   

4
2947-2996

  • ما رمیت اذ رمیت گشته‌ای ** خویشتن در موج چون کف هشته‌ای
  • “Sen atmadın o taşları... hakikatte Tanrı attı” ayetine mazhar olmuşsun... kendini köpük gibi dalgaya salıvermiş, bırakmışsın!

  • لا شدی پهلوی الا خانه‌گیر ** این عجب که هم اسیری هم امیر
  • Mademki lâ oldun, illânın yanında ev kur... şaşılacak şey şu: Hem esirsin hem bey!

  • آنچ دادی تو ندای شاه داد ** اوست بس الله اعلم بالرشاد
  • Ne verdiysen padişah verdi, sen vermedin... doğruyu Tanrı daha iyi bilir ya, ortada var olan ancak odur.

  • وآن ندیم رسته از زخم و بلا ** زین شفیع آزرد و برگشت از ولا 2950
  • O nedim zahmetten belâdan kurtuldu, fakat bu şefaatçiye öyle bir incindi ki selâm bile vermez oldu.

  • دوستی ببرید زان مخلص تمام ** رو به حایط کرد تا نارد سلام
  • O ihlâs sahibi kişiden dostluğu kesti... yolda rastlasa yüzünü duvara döner, selâm vermezdi!

  • زین شفیع خویشتن بیگانه شد ** زین تعجب خلق در افسانه شد
  • Kendisini kurtaran arkadaşına âdeta yabancı olmuştu... halk şaşırdı, bu iş, ağızlara yayıldı, hikaye gibi söylenmeye başlandı.

  • که نه مجنونست یاری چون برید ** از کسی که جان او را وا خرید
  • Herkes, deli değilse neden canını satın alan arkadaşı ile dostluktan vazgeçti.

  • وا خریدش آن دم از گردن زدن ** خاک نعل پاش بایستی شدن
  • O, onun başını kurtardı, canını satın aldı... ayağının bastığı yer toprak kesilmeliydi.

  • بازگونه رفت و بیزاری گرفت ** با چنین دلدار کین‌داری گرفت 2955
  • Halbuki bu tersine hareket etti, ondan vazgeçti, böyle bir dosta kin gütmeye başladı diyordu.

  • پس ملامت کرد او را مصلحی ** کیین جفا چون می‌کنی با ناصحی
  • Aralarını bulmak isteyen birisi onu kınadı da dedi ki: Böyle bir öğütçü dosta neden bu cefada bulunuyorsun?

  • جان تو بخرید آن دلدار خاص ** آن دم از گردن زدن کردت خلاص
  • Padişahın o has dostu, senin canını satın aldı, boynun vurulmadı, kurtuldun, fakat seni o kurtardı!

  • گر بدی کردی نبایستی رمید ** خاصه نیکی کرد آن یار حمید
  • Kötülük bile yapsaydı kaçmaman gerekti... halbuki o temiz ve iyi dost, sana iyilikte bulundu!

  • گفت بهر شاه مبذولست جان ** او چرا آید شفیع اندر میان
  • Nedim dedi ki: Ben, canımı padişaha feda edecektim... o, neden araya girdi de şefaatte bulundu?

  • لی مع‌الله وقت بود آن دم مرا ** لا یسع فیه نبی مجتبی 2960
  • O anda ben Tanrıyla öyle bir haldeydim ki aramıza seçilmiş bir peygamber bile giremezdi!

  • من نخواهم رحمتی جز زخم شاه ** من نخواهم غیر آن شه را پناه
  • Padişahın kahrından başka bir rahmet istemem, ondan başka kimseye sığınamam.

  • غیر شه را بهر آن لا کرده‌ام ** که به سوی شه تولا کرده‌ام
  • Ben, padişaha yüz tutmuş, onu sevmiş, ondan başkasını yok bilmişim!

  • گر ببرد او به قهر خود سرم ** شاه بخشد شصت جان دیگرم
  • Kahrı ile başımı kesse bile bana altmış tane can bağışlar!

  • کار من سربازی و بی‌خویشی است ** کار شاهنشاه من سربخشی است
  • Benim işim başımla oynamak, arlıktan geçmektir... padişahımın işi de baş bağışlamaktır.

  • فخر آن سر که کف شاهش برد ** ننگ آن سر کو به غیری سر برد 2965
  • Padişahın eliyle kesilen başa ne mutlu... yazıklar olsun ondan başkasına eğilen başa !

  • شب که شاه از قهر در قیرش کشید ** ننگ دارد از هزاران روز عید
  • Padişah kahreder de geceyi zift gibi karanlık bir hale sokarsa gece, öyle bir yüce dereceye erer ki binlerce bayram günü olmadan bile arlanır!

  • خود طواف آنک او شه‌بین بود ** فوق قهر و لطف و کفر و دین بود
  • Padişahı gören kimsenin padişahın etrafında dönmesi kahrın da üstündedir, lûtfun da; küfürden de üstündür, dinden de!

  • زان نیامد یک عبارت در جهان ** که نهانست و نهانست و نهان
  • Buna ait âlemde bir söz yoktur... gizlidir, gizlidir gizli!

  • زانک این اسما و الفاظ حمید ** از گلابه‌ی آدمی آمد پدید
  • Çünkü bu güzel ve temiz adlarla sözler, Âdem kirmanından zuhur etti.

  • علم الاسما بد آدم را امام ** لیک نه اندر لباس عین و لام 2970
  • “Allemel’esma” Âdem’e imamdı, fakat ayın lâm elbisesi ile değil!

  • چون نهاد از آب و گل بر سر کلاه ** گشت آن اسمای جانی روسیاه
  • Âdem başına sudan,topraktan bir külâh koyunca o cana ait adların yüzü karardı.

  • که نقاب حرف و دم در خود کشید ** تا شود بر آب و گل معنی پدید
  • Suyla topraktan mâna zuhur etsin diye cana ait adlar, harf ve nefes nikabiyle yüzlerini örttüler.

  • گرچه از یک وجه منطق کاشف است ** لیک از ده وجه پرده و مکنف است
  • Söz, gerçi bir bakımdan mânayı açar ama on bakımdan da örter, gizler!

  • گفتن خلیل مر جبرئیل را علیهماالسلام چون پرسیدش کی الک حاجة خلیل جوابش داد کی اما الیک فلا
  • Halil’e Cebrail aleyhisselâm’ın “Hacetin var mı? Diye sorması,onun da “Var..var ama senden değil“ diye cevap vermesi

  • من خلیل وقتم و او جبرئیل ** من نخواهم در بلا او را دلیل
  • Ben, zamanın Halil’iyim, o da Cebrail’dir. Bela çağında onun kılavuzluğunu istemem ben!

  • او ادب ناموخت از جبریل راد ** که بپرسید از خیل حق مراد 2975
  • O, Halil’e şefaat eden Cebrail’den edep öğrenmedi mi ki? Cebrail Tanrı Halil’ine

  • که مرادت هست تا یاری کنم ** ورنه بگریزم سبکباری کنم
  • “Muradın var mı? Söyle de yardım edeyim... yoksa derhal çekip gideyim”... deyince

  • گفت ابراهیم نی رو از میان ** واسطه زحمت بود بعد العیان
  • İbrahim, “hayır... sen aradan çık. Hakikat meydana çıktıktan sonra vasıta zahmettir” dedi.

  • بهر این دنیاست مرسل رابطه ** مومنان را زانک هست او واسطه
  • Peygamber bu dünya için kulları Tanrıya ulaştıran bir bağdır. Çünkü o müminlerle Tanrı arasında bir vasıtadır.

  • هر دل ار سامع بدی وحی نهان ** حرف و صوتی کی بدی اندر جهان
  • Fakat her gönül, gizli vahyi duyup işitseydi âlemde harf ve sese ne lüzum kalırdı?

  • گرچه او محو حقست و بی‌سرست ** لیک کار من از آن نازکترست 2980
  • Gerçi o, Tanrıdan mahvolmuştur, başsızdır... fakat benim işim ondan da ince!

  • کرده‌ی او کرده‌ی شاهست لیک ** پیش ضعفم بد نماینده‌ست نیک
  • Onun yaptığı iş Tanrı işidir, ben ona göre zayıfım... doğru, fakat bu iş, yine bana pek kötü görünmede!

  • آنچ عین لطف باشد بر عوام ** قهر شد بر نازنینان کرام
  • Halka lûtfun ta kendisi olan şey, yüce ve nazenin erlere kahırdır.

  • بس بلا و رنج می‌باید کشید ** عامه را تا فرق را توانند دید
  • Şu halde halk, zahmet ve belâlar çekmeli de aradaki farkı görüp anlamalı!

  • کین حروف واسطه ای یار غار ** پیش واصل خار باشد خار خار
  • Ey hakikî dost, mânayı anlamaya vasıta olan bu harfler, mânaya erişmiş adama göre dikendir, hordur hakîrdir!

  • بس بلا و رنج بایست و وقوف ** تا رهد آن روح صافی از حروف 2985
  • Öyleyse saf ruhun harflerden kurtulması için pek çok belâlar çekmesi, pek anlayışlı olması lâzımdır.

  • لیک بعضی زین صدا کرتر شدند ** باز بعضی صافی و برتر شدند
  • Fakat bazıları bu sesten büsbütün sağır kesilirler, bazıları ise daha yücedir, daha üstün olurlar!

  • هم‌چو آب نیل آمد این بلا ** سعد را آبست و خون بر اشقیا
  • Bu belâ Nil ırmağına benzer, iyilere sudur, kötülere kan!

  • هر که پایان‌بین‌تر او مسعودتر ** جدتر او کارد که افزون دید بر
  • Kim, sonu daha fazla görürse daha kutludur... daha ciddiyetle işe sarılır, ekin eker de daha fazla meyve toplar.

  • زانک داند کین جهان کاشتن ** هست بهر محشر و برداشتن
  • Çünkü bilir ki bu ekim dünyası, mahşere hazırlanmak, ahirette burada ektiğini toplamak, devşirmek için yaratılmıştır.

  • هیچ عقدی بهر عین خود نبود ** بلک از بهر مقام ربح و سود 2990
  • Hiçbir bağlantı yoktur ki yalnız o bağ için bağlansın... o bağlantı, bir ticaret elde etmek, bir kâr kazanmak içindir.

  • هیچ نبود منکری گر بنگری ** منکری‌اش بهر عین منکری
  • Dikkat edersen görürsün ki hiçbir münkirin inkârı, sırf inkâr için değildir...

  • بل برای قهر خصم اندر حسد ** یا فزونی جستن و اظهار خود
  • Hasedinden düşmanı kahretmek, yahut üstün olmayı dilemek, kendini göstermek içindir.

  • وآن فزونی هم پی طمع دگر ** بی‌معانی چاشنی ندهد صور
  • O üstünlük isteği de başka bir tamahladır... hâsılı mânalar olmadıkça suretlerin bir lezzeti olamaz!

  • زان همی‌پرسی چرا این می‌کنی ** که صور زیتست و معنی روشنی
  • İşte onun için “Neden bunu yapıyorsun?” diye sorarsın... çünkü suretler zeytin yağıdır mâna ışık.

  • ورنه این گفتن چرا از بهر چیست ** چونک صورت بهر عین صورتیست 2995
  • Değilse bu “Neden” sözü neden? Çünkü suret, ancak o suret için olsaydı “Neden bunu yapıyorsun?” diye sormazdın ki!

  • این چرا گفتن سال از فایده‌ست ** جز برای این چرا گفتن بدست
  • Bu “Neden” diye sormak, bir şey öğrenmek içindir... bundan başka bir suretle neden diye sormak kötüdür.