English    Türkçe    فارسی   

4
452-501

  • یک بمیرد یک بماند تا به روز ** یک بود پژمرده دیگر با فروز
  • Biri söner, öbürü gündüze kadar kalır... Biri yanıp erir, öbürü parlar durur!

  • جان حیوانی بود حی از غذا ** هم بمیرد او بهر نیک و بذی
  • Hayvani can gıda ile dirilir... Her iyi kötü şeyle de ölüverir!

  • گر بمیرد این چراغ و طی شود ** خانه‌ی همسایه مظلم کی شود
  • Fakat bu kandil söndü, ortadan kalktı mı komşunun evi neden karanlık kalsın?

  • نور آن خانه چو بی این هم به پاست ** پس چراغ حس هر خانه جداست 455
  • Mademki o evin ışığı, bunun ışığı olmaksızın da duruyor... Şu halde her evin duygu ışığı ayrı ayrıdır.

  • این مثال جان حیوانی بود ** نه مثال جان ربانی بود
  • Bu hayvani canın misalidir... Rabbani canın değil!

  • باز از هندوی شب چون ماه زاد ** در سر هر روزنی نوری فتاد
  • Gece Hindusundan ay doğdu mu ışığı, her pencereden vurur, her tarafı aydınlatır!

  • نور آن صد خانه را تو یک شمر ** که نماند نور این بی آن دگر
  • O yüzlerce evin ışığını sen, bir say... Çünkü ay battı mı bu evin sönüp öbürününki kalmaz.

  • تا بود خورشید تابان بر افق ** هست در هر خانه نور او قنق
  • Parlak güneş tan yerinde durdukça ışığı her eve konuk olur.

  • باز چون خورشید جان آفل شود ** نور جمله خانه‌ها زایل شود 460
  • Fakat can güneşi battı mı bütün evlerin nuru kaybolur, gidiverir!

  • این مثال نور آمد مثل نی ** مر ترا هادی عدو را ره‌زنی
  • Bu söz nurun misalidir, misli değil... Sana doğru yolu gösterir, düşmanın da yolunu vurur!

  • بر مثال عنکبوت آن زشت‌خو ** پرده‌های گنده را بر بافد او
  • O münkir, o kötü huylu, örümcek gibi kokmuş ağlar kurar...

  • از لعاب خویش پرده‌ی نور کرد ** دیده‌ی ادراک خود را کور کرد
  • Tükürüğü ile nura perde gerer; fakat kendi anlayış gözünü kör eder.

  • گردن اسپ ار بگیرد بر خورد ** ور بگیرد پاش بستاند لگد
  • Atın boynunu tutarsa murat alır, maksadına erişir... Fakat ayağını yakalarsa tekmeyi yer!

  • کم نشین بر اسپ توسن بی‌لگام ** عقل و دین را پیشوا کن والسلام 465
  • Gemsiz ve serkeş ata pek yaklaşma... Kendine aklı ve dini kılavuz et, onlara uy vesselâm!

  • اندرین آهنگ منگر سست و پست ** کاندرین ره صبر و شق انفسست
  • Bu azmini sakın hor görme, ehemmiyetsiz sanma... bu yolda sabır lazım, çekilecek mihnetlere tahammül gerek!

  • بقیه‌ی قصه‌ی بنای مسجد اقصی
  • Mescid-i Aksâ’nın binası

  • چون سلیمان کرد آغاز بنا ** پاک چون کعبه همایون چون منی
  • Süleyman, Kâbe gibi temiz, Mina gibi yüce olan o yapıya başladı.

  • در بنااش دیده می‌شد کر و فر ** نی فسرده چون بناهای دگر
  • Yapısında tekellüflerde bulundu... Öbür yapılar gibi rasgele ve değersiz bir yapı değildi o!

  • در بنا هر سنگ کز که می‌سکست ** فاش سیروا بی‌همی گفت از نخست
  • Yapı için dağdan kesilen her taş, apaçık “Önce beni götürün” derdi.

  • هم‌چو از آب و گل آدم‌کده ** نور ز آهک پاره‌ها تابان شده 470
  • 470.Âdem’in yoğrulduğu su ve toprak gibi o yapının her kerpicinden nur parladı.

  • سنگ بی‌حمال آینده شده ** وان در و دیوارها زنده شده
  • Taş, hammalsız geliyordu... o kapı, o duvarlar, âdeta canlıydı.

  • حق همی‌گوید که دیوار بهشت ** نیست چون دیوارها بی‌جان و زشت
  • Allah daima der ki: Cennetin duvarları, bu duvarlar gibi cansız ve çirkin değildir.

  • چون در و دیوار تن با آگهیست ** زنده باشد خانه چون شاهنشهیست
  • Ten kapısı, ten duvarı gibi uyanıktır... Cennet evi de diridir; çünkü padişahlar padişahına mensuptur orası!

  • هم درخت و میوه هم آب زلال ** با بهشتی در حدیث و در مقال
  • Ağaç da cennet ehliyle konuşur, söz söyler, meyve de, akan duru sular da!

  • زانک جنت را نه ز آلت بسته‌اند ** بلک از اعمال و نیت بسته‌اند 475
  • Çünkü cenneti aletle yapmamışlardır ki... Orası amellerden, niyetlerden yapılmadır.

  • این بنا ز آب و گل مرده بدست ** وان بنا از طاعت زنده شدست
  • Bu yapı ölü sudan, ölü topraktan yapılmıştır; o yapı diri ibadetlerle kurulmuştur.

  • این به اصل خویش ماند پرخلل ** وان به اصل خود که علمست و عمل
  • Bu aslına benzer, dağınıklıklarla doludur... O da aslı olan ilme, amele benzer!

  • هم سریر و قصر و هم تاج و ثیاب ** با بهشتی در سال و در جواب
  • Oradaki taht da, köşk de, taç da, elbise de cennet ehline sorular sorar, cevaplar verir!

  • فرش بی‌فراش پیچیده شود ** خانه بی‌مکناس روبیده شود
  • Döşemesi, döşeyen olmaksızın döşenmiştir... O ev, süpürgesiz süpürülmüş, temizlenmiştir!

  • خانه‌ی دل بین ز غم ژولیده شد ** بی‌کناس از توبه‌ای روبیده شد 480
  • Gönül evine bak! Gamla tozlandı mı süpürgeci olmaksızın tövbeyle süpürülür, arınır.

  • تخت او سیار بی‌حمال شد ** حلقه و در مطرب و قوال شد
  • O yurdun tahtı, kimse taşıyıp götürmeksizin gider yürür... Kapı halkası da güzel seslerle şarkılar söyler, çalgılar çalar, kapı da!

  • هست در دل زندگی دارالخلود ** در زبانم چون نمی‌آید چه سود
  • Gönülde de o ebediyet yurdu olan cennetin diriliği var... Fakat ne fayda, dilime gelmiyor ki, söyleyemiyorum ki!

  • چون سلیمان در شدی هر بامداد ** مسجد اندر بهر ارشاد عباد
  • Süleyman her sabah çağı halkı irşad için mescide girdi mi,

  • پند دادی گه بگفت و لحن و ساز ** گه به فعل اعنی رکوعی یا نماز
  • Gâh sözle, gâh nameyle, sazla gâh işle, yani rükû ederek yahut namaz kılarak halka öğüt verirdi.

  • پند فعلی خلق را جذاب‌تر ** که رسد در جان هر باگوش و کر 485
  • İşle olan öğüt, halkı daha ziyade çeker... Çünkü bu öğüdü sağırların bile can kulakları duyar!

  • اندر آن وهم امیری کم بود ** در حشم تاثیر آن محکم بود
  • Sonra bu öğüt de emirlik vehmi de az olur... Bu yüzden halka adamakıllı tesir eder!

  • قصه‌ی آغاز خلافت عثمان رضی الله عنه و خطبه‌ی وی در بیان آنک ناصح فعال به فعل به از ناصح قوال به قول
  • Allah razı olsun, Osman’ın ilk halifeliğindeki hutbesi, işe öğüt veren, sözle öğüt verenden yeğdir.

  • قصه‌ی عثمان که بر منبر برفت ** چون خلافت یافت بشتابید تفت
  • Osman, halife olur olmaz hemen koşup minbere çıktı.

  • منبر مهتر که سه‌پایه بدست ** رفت بوبکر و دوم پایه نشست
  • Ulular ulusu peygamberin minberi üç basamaktı. Ebubekir, minbere çıkınca ikinci basamağa,

  • بر سوم پایه عمر در دور خویش ** از برای حرمت اسلام و کیش
  • Ömer de zamanında İslam’a ve dine saygısı dolayısıyla üçüncü basamağa oturmuştu.

  • دور عثمان آمد او بالای تخت ** بر شد و بنشست آن محمودبخت 490
  • Osman’ın devri gelince o üst basamağa çıktı, o bahtı kutlu, oraya oturdu.

  • پس سالش کرد شخصی بوالفضول ** که آن دو ننشستند بر جای رسول
  • Herzevekilin biri ona sordu: “İlk iki halife, Peygamberin yerine oturmadılar.

  • پس تو چون جستی ازیشان برتری ** چون برتبت تو ازیشان کمتری
  • Sen nasıl oldu da onlardan üstün olmaya kalkışıyorsun? Hâlbuki mertebe bakımından onlardan aşağısın sen.”

  • گفت اگر پایه‌ی سوم را بسپرم ** وهم آید که مثال عمرم
  • Osman dedi ki: “Üçüncü basamağa otursaydım beni Ömer’e benziyorum sanırlardı.

  • بر دوم پایه شوم من جای‌جو ** گویی بوبکرست و این هم مثل او
  • İkinci basamağa otursaydım diyebilirlerdi ki bu Ebubekir’e benziyor, onun misli!

  • هست این بالا مقام مصطفی ** وهم مثلی نیست با آن شه مرا 495
  • Bu üst basamak, Mustafa’nın makamı... O padişaha benzememe zaten imkânı yok.

  • بعد از آن بر جای خطبه آن ودود ** تا به قرب عصر لب‌خاموش بود
  • Ondan sonra o merhametli halife, hutbe okuyacak yerde ta ikindiye yakın bir zamana kadar sustu kaldı.

  • زهره نه کس را که گوید هین بخوان ** یا برون آید ز مسجد آن زمان
  • Kimsede, hadi okusana diyecek bir kudret de yoktu, mescitten çıkıp gidecek kudret de!

  • هیبتی بنشسته بد بر خاص و عام ** پر شده نور خدا آن صحن و بام
  • Halkın ileri olanlarına da bir heybet çökmüştü, bayağılarına da. Mescidin içi, damı nurla dolmuştu!

  • هر که بینا ناظر نورش بدی ** کور زان خورشید هم گرم آمدی
  • Can gözü açık olanlar o nuru görüyorlardı... Bırak onları, körler bile o nurla hararete gelmiş coşmuşlardı! 

  • پس ز گرمی فهم کردی چشم کور ** که بر آمد آفتابی بی‌فتور 500
  • Körün gözü, güneşin doğduğunu hararetinden anlar.

  • لیک این گرمی گشاید دیده را ** تا ببیند عین هر بشنیده را
  • Fakat bu hararet, her duyulanın hakikati görülsün diye gözü açar...