با محمد بود عشق پاک جفت ** بهر عشق او را خدا لولاک گفت
Pak, aşk, Muhammed'le eşti. Tanrı aşk yüzünde ona "Sen olmasaydın..." dedi.
منتهی در عشق چون او بود فرد ** پس مر او را ز انبیا تخصیص کرد
Hasılı o, aşktan tekti. Onun için Tanrı, onu pevgamberler içinden seçti.
گر نبودی بهر عشق پاک را ** کی وجودی دادمی افلاک را
Sen, pak aşka mensup olmasaydın, sende aşk olmasaydı dedi, hiç gökleri var eder miydim?
من بدان افراشتم چرخ سنی ** تا علو عشق را فهمی کنی 2740
Ben, aşkın yüceliğini anlayasın diye kadri yüce göğü yücelttim.
منفعتهای دیگر آید ز چرخ ** آن چو بیضه تابع آید این چو فرخ
Gökten daha başka faydalar da gelir. O yumurta gibidir. Bu, civciv gibi ona tabidir.
خاک را من خوار کردم یک سری ** تا ز خواری عاشقان بویی بری
Âşıkların horluğundan bir koku alasın diye toprağı tamamiyle hor ettim, ayaklar altına serdim.
خاک را دادیم سبزی و نوی ** تا ز تبدیل فقیر آگه شوی
Aşkla bir yoksul nasıl değişir, anlaman için toprağa yeşillik ve tazelik verdim.
با تو گویند این جبال راسیات ** وصف حال عاشقان اندر ثبات
Şu yerinden kımıldamıyan dağlar da sana âşıkların sebatını söyler.
گرچه آن معنیست و این نقش ای پسر ** تا به فهم تو کند نزدیک‌تر 2745
Gerçi oğul, o mânadır, bunlar suret. Fakat anlayışa yaklaştırmak için lâzım bu.
غصه را با خار تشبیهی کنند ** آن نباشد لیک تنبیهی کنند
Kederi, dikene benzetirler. Dikenin kendisi değildir, bu benzetiş, ancak uyandırmak, anlatmak içindir.
آن دل قاسی که سنگش خواندند ** نامناسب بد مثالی راندند
Katı gönüle taş derler. Gönlün taşla münasebeti yoktur, fakat bir örnektir verirler işte.
در تصور در نیاید عین آن ** عیب بر تصویر نه نفیش مدان
Düşünce de onun tıpkısı olmaz. Fakat öyle değildir deme de ayıbı benzetişe, anlatışa ver.
رفتن این شیخ در خانه‌ی امیری بهر کدیه روزی چهار بار به زنبیل به اشارت غیب و عتاب کردن امیر او را بدان وقاحت و عذر گفتن او امیر را
Şeyhin bir gün içinde dört kere zembille dilenmek üzere Tanrı buyruğiyle bir beyin evine gitmesi, beyin onu azarlayıp kötü söylemesi, Şeyhin de özür dilemesi
شیخ روزی چار کرت چون فقیر ** بهر کدیه رفت در قصر امیر
Şeyh bir günde yoksul gibi dört kere bir beyin köşküne gitti.
در کفش زنبیل و شی لله زنان ** خالق جان می‌بجوید تای نان 2750
Zembili elinde, Tanrı için canı yaratan, sizden bir lokma ekmek istiyor sözleri dilindeydi.
نعلهای بازگونه‌ست ای پسر ** عقل کلی را کند هم خیره‌سر
Oğul, bunlar, aklı küll'ü bile şaşırtan, sersem eden tersine çakılmış nallardır.
چون امیرش دید گفتش ای وقیح ** گویمت چیزی منه نامم شحیح
Bey, onu görünce : Kötü kişi dedi, sana bir şey söyleyeceğim ama bana nekes deme.
این چه سغری و چه رویست و چه کار ** که به روزی اندر آیی چار بار
Bu ne küstahlık, bu ne utanmaz yüz, bu ne çeşit iş? Bir günde tam dört kere geliyorsun.
کیست اینجا شیخ اندر بند تو ** من ندیدم نر گدا مانند تو
A Şeyh, burada seninle mukayyet olacak kim var ki ? Ben senin gibi küstah bir dilenci görmedim.
حرمت و آب گدایان برده‌ای ** این چه عباسی زشت آورده‌ای 2755
Dilencilerin namusunu berbat ettin. Bu yaptığın, ne çirkin Abbaslık?
غاشیه بر دوش تو عباس دبس ** هیچ ملحد را مباد این نفس نحس
Abbası Debs, senin hizmetkârın olamaz. Bu şom nefis, hiçbir mülhitte olmasın.
Şeyh dedi ki: Beyim, sus, ben emir kuluyum. İçimdeki ateşi bilmiyorsun, bu kadar coşma.
بهر نان در خویش حرصی دیدمی ** اشکم نان‌خواه را بدریدمی
Ekmek için kendimde bir hırs görseydim ekmek isteyen karnımı deşerdim.
هفت سال از سوز عشق جسم‌پز ** در بیابان خورده‌ام من برگ رز
Yedi yıl bu bedenim, aşk ateşiyle yandı kavruldu. Çöllerde asma yaprağı yedim, onunla geçindim.
تا ز برگ خشک و تازه خوردنم ** سبز گشته بود این رنگ تنم 2760
Hattâ taze, yahut kuru yaprak yemeden bu bedenimin rengi yemyeşil oldu.
تا تو باشی در حجاب بوالبشر ** سرسری در عاشقان کمتر نگر
İnsanlar atasının suretinde, perdesinde bulundukça âşıklara öyle pek serserice bakma.
زیرکان که مویها بشکافتند ** علم هیات را به جان دریافتند
Akıllı fikirli kişiler, kılı kırk yardılar. Heyet (kozmoğrafya) bilgisini elde ettiler.
علم نارنجات و سحر و فلسفه ** گرچه نشناسند حق المعرفه
Neyrencat, sihir ve felsefeyi, hakkiyle belleyemedilerse de,
لیک کوشیدند تا امکان خود ** بر گذشتند از همه اقران خود
Mümkün olduğu kadar çalıştılar, elde ettiler, bütün akranlarını geçtiler.
عشق غیرت کرد و زیشان در کشید ** شد چنین خورشید زیشان ناپدید 2765
Aşk, kıskançlığından kendisini gizledi. Böyle bir güneş, onlardan gizli kaldı.
نور چشمی کو به روز استاره دید ** آفتابی چون ازو رو در کشید
Gündüzün yıldızları gören keskin gözden güneş, yüzünü gizledi.
زین گذر کن پند من بپذیر هین ** عاشقان را تو به چشم عشق بین
Bundan geç de öğütümü dinle. Âşıkları aşk göziyle gör.
وقت نازک باشد و جان در رصد ** با تو نتوان گفت آن دم عذر خود
Vakit dar, can da kuşkuda. Artık sana özür getirmesine imkân yok.
فهم کن موقوف آن گفتن مباش ** سینه‌های عاشقان را کم خراش
Sen anla da o sözü bekleme. Âşıkların gönüllerini az incit.
نه گمانی برده‌ای تو زین نشاط ** حزم را مگذار می‌کن احتیاط 2770
Sen bu neşeyi anlayamamışsın. Bari ağır ol, ihtiyatı bırakma.
واجبست و جایزست و مستحیل ** این وسط را گیر در حزم ای دخیل
Mutlaka yapılması lâzım şey var, yapılsa da olur, yapılmasa da olur iş var, bir de yapılmasına imkân olmayan var. Sen bu ikisinin ortasını tut, ihtiyatta caiz olanı gözet ey bu kavme sonradan gelip katılan kişi!
گریان شدن امیر از نصیحت شیخ و عکس صدق او و ایثار کردن مخزن بعد از آن گستاخی و استعصام شیخ و قبول ناکردن و گفتن کی من بی‌اشارت نیارم تصرفی کردن
Beyin, Şeyhin öğütünü duyunca ağlaması ye Şeyhin özündeki doğruluğun ona aksetmesi, o küstahlıktan sonra hazinesini Şeyhe bağışlaması, Şeyhin, ben buyruksuz alıp kullanamam diyerek kabul etmemesi
این بگفت و گریه در شد های های ** اشک غلطان بر رخ او جای جای
Şeyh bu sözleri söyleyip hay hayla ağlamaya koyuldu, gözyaşları yeryüzünü ıslatmaya başladı.
صدق او هم بر ضمیر میر زد ** عشق هر دم طرفه دیگی می‌پزد
Şeyhin doğruluğu, beyin içine aksetti. Aşk, her an bir görülmemiş çömlek kaynatır durur.
صدق عاشق بر جمادی می‌تند ** چه عجب گر بر دل دانا زند
Aşıkın doğruluğu cansız bir şeye bile tesir eder. Bilen bir kişinin gönlüne dokunsa şaşılır mı?
صدق موسی بر عصا و کوه زد ** بلک بر دریای پر اشکوه زد 2775
Musa'nın doğruluğu, sopaya ve dağa tesir etti, hattâ azametli denize bile dokundu.
صدق احمد بر جمال ماه زد ** بلک بر خورشید رخشان راه زد
Ahmed'in doğruluğu ayın yüzüne tesir etti. Hatta parlak güneşin bile yolunu vurdu.
رو برو آورده هر دو در نفیر ** گشته گریان هم امیر و هم فقیر
İkisi yüzyüze verip feryada başladılar. Emîr de ağlamaya kovuldu, fakir de.
ساعتی بسیار چون بگریستند ** گفت میر او را که خیز ای ارجمند
Uzun bir müddet ağlaştılar. Sonra bey dedi ki: Ulu kişi, kalk!
هر چه خواهی از خزانه برگزین ** گرچه استحقاق داری صد چنین
Hazineden ne dilersen al. Bunun gibi yüzlerce ihsana müstahaksın ya, fakat gönlünün dilediğini devşir.
خانه آن تست هر چت میل هست ** بر گزین خود هر دو عالم اندکست 2780
O, senindir. Neye meylin varsa al. Zaten sana iki âlem bile dar gelmede.
گفت دستوری ندادندم چنین ** که کنم من این دخیلانه دخول
Şeyh dedi ki: Bana böyle izin vermediler. Elinle dilediğin şeyi al demediler.
من ز خود نتوانم این کردن فضول ** که کنم من این دخیلانه دخول
این بهانه کرد و مهره در ربود ** مانع آن بدکان عطا صادق نبود
Bu sözleri, bahane edip kalktı. O ihsan, doğru bir ihsan değildi, onun için kabul etmedi.
نه که صادق بود و پاک از غل و خشم ** شیخ را هر صدق می‌نامد به چشم
Beyin özü doğruydu, gıllügişi yoktu. Fakat her doğru, Şeyhin gözüne görünmez, o her doğruyu kabul etmezdi ki.