English    Türkçe    فارسی   

5
3-52

  • گر نبودی خلق محجوب و کثیف  ** ور نبودی حلقها تنگ و ضعیف 
  • Halk perde ardında olmasaydı, halkın gözleri açık olsaydı ve havsalalar dar ve zayıf bulunmasaydı.

  • در مدیحت داد معنی دادمی  ** غیر این منطق لبی بگشادمی 
  • Seni övmeye manevi bir tarzda girişir, bu sözlerden başka sözler söyleyecek bir dudak açardım.

  • لیک لقمه‌ی باز آن صعوه نیست  ** چاره اکنون آب و روغن کردنیست  5
  • Fakat Doğan kuşunun lokmasını yont kuşu yutamaz. Çaresi, suyla yağı birbirine katmaktan ibaret.

  • مدح تو حیفست با زندانیان  ** گویم اندر مجمع روحانیان 
  • Seni bu zindan aleminde yaşayanlara övmek lüzumsuzdur. Senin vasfını ancak ruhanilerin topluluğunda söyleyebilirim.

  • شرح تو غبنست با اهل جهان  ** هم‌چو راز عشق دارم در نهان 
  • Alem ehline seni anlatmak zararlıdır. Seni, aşk sırrı gibi gizlemekteyim.

  • مدح تعریفست در تخریق حجاب  ** فارغست از شرح و تعریف آفتاب 
  • Övmek tarif etmek perdeyi yırtmaktır. Halbuki güneşin anlatılmaya da ihtiyacı yok, tarife de.

  • مادح خورشید مداح خودست  ** که دو چشمم روشن و نامرمدست 
  • Güneşi öven kendini över, iki gözüm de aydındır, çapaklı değil, ağrımıyor demek ister.

  • ذم خورشید جهان ذم خودست  ** که دو چشمم کور و تاریک به دست  10
  • Alemdeki güneşi yermek, iki gözüm de kör, karanlık ve çipil diye kendini yermektir.

  • تو ببخشا بر کسی کاندر جهان  ** شد حسود آفتاب کامران 
  • Alemde muradına ermiş güneşe haset eden kişiyi bağışla sen.

  • تو اندش پوشید هیچ از دیده‌ها  ** وز طراوت دادن پوسیده‌ها 
  • Bir adam güneşi örtebilir, gözlerden gizleyebilir mi? Onun tazeliğini pörsütür onu soldurabilir mi?

  • یا ز نور بی‌حدش توانند کاست  ** یا به دفع جاه او توانند خاست 
  • Yahut haddi sonu olmayan nurunu eksiltebilir mi? Yahut da onu mertebesinden indirebilir mi?

  • هر کسی کو حاسد کیهان بود  ** آن حسد خود مرگ جاویدان بود 
  • Ululara haset edene o haset ebedi bir ölümdür.

  • قدر تو بگذشت از درک عقول  ** عقل اندر شرح تو شد بوالفضول  15
  • Senin kadrin, rütbense akılların anlayacağı dereceyi çoktan geçti. Akıl, seni anlatmada şaşırdı, aciz kaldı.

  • گر چه عاجز آمد این عقل از بیان  ** عاجزانه جنبشی باید در آن 
  • Gerçi bu akıl, anlatmada aciz oldu ama yine de acizcesine anlatması gerek.

  • ان شیا کله لا یدرک  ** اعلموا ان کله لا یترک 
  • Çünkü hepsi anlaşılmayan bir şey bilin ki atılıvermez.

  • گر نتانی خورد طوفان سحاب  ** کی توان کردن بترک خورد آب 
  • Bulutunun tufanını içemezsen su içmeyi nasıl terk edersin?

  • راز را گر می‌نیاری در میان  ** درکها را تازه کن از قشر آن 
  • Sırrı atıp ortaya koyamazsan kabuklarını anlat, onunla anlayışları tazele!

  • نطقها نسبت به تو قشرست لیک  ** پیش دیگر فهمها مغزست نیک  20
  • Sözler sana göre kabuklardan ibarettir ama başka anlayışlara göre tamamıyla içtir.

  • آسمان نسبت به عرش آمد فرود  ** ورنه بس عالیست سوی خاک‌تود 
  • Gök arşa göre aşağıdadır ama bu bir yığın toprağa göre pek yücedir.

  • من بگویم وصف تو تا ره برند  ** پیش از آن کز فوت آن حسرت خورند 
  • Seni kaybettiklerinden, fırsatı kaçırdıklarından dolayı hasrete düşmeden ben onlara seni öveyim de yol bulsunlar.

  • نور حقی و به حق جذاب جان  ** خلق در ظلمات وهم‌اند و گمان 
  • Sen Allah nurusun. Canı, Allah’ya kuvvetle çeker durursun. Halksa vehim ve şüphe karanlıklarındadır.

  • شرط تعظیمست تا این نور خوش  ** گردد این بی‌دیدگان را سرمه‌کش 
  • Bu güzelim nurun, şu gözsüzlere sürme çekmesi için şart, o nuru ululamaktır.

  • نور یابد مستعد تیزگوش  ** کو نباشد عاشق ظلمت چو موش  25
  • Delik kulaklı istidat sahibi, nuru bulur. Çünkü o fare gibi karanlığa aşık değildir.

  • سست‌چشمانی که شب جولان کنند  ** کی طواف مشعله‌ی ایمان کنند 
  • Geceleri dönüp dolaşan çipiller, nasıl olur da iman meşalesini tavaf edebilirler?

  • نکته‌های مشکل باریک شد  ** بند طبعی که ز دین تاریک شد 
  • Müşkül ve ince nükteler din nuruna ulaşmamış, karanlıkta kalmış kişilere, tabii bir bağdır.

  • تا بر آراید هنر را تار و پود  ** چشم در خورشید نتواند گشود 
  • Böyle adam kendi hünerini örmek, bezemek için güneşe göz açamaz.

  • هم‌چو نخلی برنیارد شاخها  ** کرده موشانه زمین سوراخها 
  • Hurma gibi göklere dal budak salamaz da köstebek gibi yeri delik deşik eder.

  • چار وصفست این بشر را دل‌فشار  ** چارمیخ عقل گشته این چهار  30
  • İnsan için, iç sıkıcı dört şey vardır; bu dört şey aklın çarmıhı kesilmiştir.

  • تفسیر خذ اربعة من الطیر فصرهن الیک 
  • “Dört kuş al, onları yanına topla” ayetinin tefsiri”

  • تو خلیل وقتی ای خورشیدهش  ** این چهار اطیار ره‌زن را بکش 
  • Ey idraki güneşe benzeyen, sen vaktin Halil’isin. Bu yol kesen dört kuşu öldür!

  • زانک هر مرغی ازینها زاغ‌وش  ** هست عقل عاقلان را دیده‌کش 
  • Çünkü bunların her biri de karga gibi akıllıların akıl gözlerini oyar, çıkarır.

  • چار وصف تن چو مرغان خلیل  ** بسمل ایشان دهد جان را سبیل 
  • Tene ait dört huy, Halil’in kuşlarına benzer. Onları kesmek cana yol açar.

  • ای خلیل اندر خلاص نیک و بد  ** سر ببرشان تا رهد پاها ز سد 
  • Ey Halil, iyiden kötüden kurtulmak için kes onların başlarını da ayaklar setten kurtulsun.

  • کل توی و جملگان اجزای تو  ** بر گشا که هست پاشان پای تو  35
  • Kül, sensin, hepsi de senin cüzülerindir. Çöz ayaklarını, onların ayakları senin ayakların demektir.

  • از تو عالم روح زاری می‌شود  ** پشت صد لشکر سواری می‌شود 
  • Alem, senin yüzünden ruhların uçtuğu, toplandığı bir yer haline gelir; bir atlı, yüzlerce orduya dayanç olur.

  • زانک این تن شد مقام چار خو  ** نامشان شد چار مرغ فتنه‌جو 
  • Çünkü bu ten dört huyun durağıdır, o huyların adları, dört fitneci kuştur.

  • خلق را گر زندگی خواهی ابد  ** سر ببر زین چار مرغ شوم بد 
  • Halkın ebedi olarak diriliğini istersen bu dört şom ve kötü kuşun başlarını kes.

  • بازشان زنده کن از نوعی دگر  ** که نباشد بعد از آن زیشان ضرر 
  • Sonra da onları bir başka çeşit dirilt de artık onlardan bir zarar gelmesin.

  • چار مرغ معنوی راه‌زن  ** کرده‌اند اندر دل خلقان وطن  40
  • Dört yol kesen manevi kuş, halkın gönlünü yurt edinmiştir.

  • چون امیر جمله دلهای سوی  ** اندرین دور ای خلیفه‌ی حق توی 
  • Bütün gönüllere emir olursan, ey kişi, bu zamanda Allah halifesi sensin.

  • سر ببر این چار مرغ زنده را  ** سر مدی کن خلق ناپاینده را 
  • Bu dört diri kuşun kes başlarını da ebedi olmayan halkı ebedileştir!

  • بط و طاوسست و زاغست و خروس  ** این مثال چار خلق اندر نفوس 
  • Bu kuşlar, kaz, tavus, kuzgun ve horozdur. Bunların içlerdeki benzerleri de dört huydur.

  • بط حرصست و خروس آن شهوتست  ** جاه چون طاوس و زاغ امنیتست 
  • Kaz hırstır, horoz şehvet. Makam tavusa benzer, kuzgun dileğe.

  • منیتش آن که بود اومیدساز  ** طامع تابید یا عمر دراز  45
  • Kuzgunun dileği, ebedi olmak, yahut uzun bir ömre kavuşmaktır, bunu umar durur.

  • بط حرص آمد که نولش در زمین  ** در تر و در خشک می‌جوید دفین 
  • Hırs kazı, kuru yaş ne bulursa yere gömer.

  • یک زمان نبود معطل آن گلو  ** نشنود از حکم جز امر کلوا 
  • Bir an bile kursağı durmaz Allah buyruğundan yalnız “Yeyin” hükmünü duymuştur.

  • هم‌چو یغماجیست خانه می‌کند  ** زود زود انبان خود پر می‌کند 
  • Yağmacıya benzer, evini kazar, çabuk çabuk dağarcığını doldurmaya bakar.

  • اندر انبان می‌فشارد نیک و بد  ** دانه‌های در و حبات نخود 
  • İyi kötü ne olursa dağarcığına tıkar. İnci tanelerini de oraya tıkıştırır, nohut tanelerini de.

  • تا مبادا یاغیی آید دگر  ** می‌فشارد در جوال او خشک و تر  50
  • Başka bir düşman gelip de çuvalına kuru yaş, ne bulursa doldurmasın der.

  • وقت تنگ و فرصت اندک او مخوف  ** در بغل زد هر چه زودتر بی‌وقوف 
  • Vakit dardır, fırsat geçmekte. O da bundan korkarak durmaksızın eline ne geçerse çabucak koltuklar.