English    Türkçe    فارسی   

6
1352-1401

  • سرنگون افتادگان را زین منار  ** می‌نگر تو صد هزار اندر هزار 
  • Bu minareden tepesi üstüne düşen milyonlarca kişiye bak.

  • تو رسن‌بازی نمیدانی یقین  ** شکر پاها گوی و می‌رو بر زمین 
  • İp üstünde oynamayı bilmiyorsan ayaklarına şükret, yeryüzünde yürü.

  • پر مساز از کاغذ و از که مپر  ** که در آن سودا بسی رفتست سر 
  • Kendine kâğıttan kanat yapıp dağdan uçmaya kalkışma. Bu sevdada niceler başından oldu.

  • گرچه آن صوفی پر آتش شد ز خشم  ** لیک او بر عاقبت انداخت چشم  1355
  • O sofi, kızgınlıktan ateşlendi, ateşe döndü ama işin sonuna göz attı.

  • اول صف بر کسی ماندم به کام  ** کو نگیرد دانه بیند بند دام 
  • Taneyi almayan ve tuzağı gören kişi, ilk saftan adım atar atmaz durur, ileri gitmez.

  • حبذا دو چشم پایان بین راد  ** که نگه دارند تن را از فساد 
  • İşin sonunu gören gözlere ne mutlu. Onlar, bedenin bozulup çürüyüşünü görürler.

  • آن ز پایان‌دید احمد بود کو  ** دید دوزخ را همین‌جا مو به مو 
  • Ahmed’in gözü de onu görmüş, cehennemi buradayken kıldan kıla seyretmişti.

  • دید عرش و کرسی و جنات را  ** تا درید او پرده‌ی غفلات را 
  • Arşı, kürsüyü, cennetleri görmüş, gaflet perdelerini yırtmıştı.

  • گر همی‌خواهی سلامت از ضرر  ** چشم ز اول بند و پایان را نگر  1360
  • Zarardan kurtulmak istiyorsan gözünü işin önünde kapa, sonuna bak.

  • تا عدمها ار ببینی جمله هست  ** هستها را بنگری محسوس پست 
  • Sona bak da yokları var gör, varları, duyguyla duyulan aşağılık bir şey bul.

  • این ببین باری که هر کش عقل هست  ** روز و شب در جست و جوی نیستست 
  • Bâri şunu gör:Akıllı olan herkes gece gündüz yoku aramadadır.

  • در گدایی طالب جودی که نیست  ** بر دکانها طالب سودی که نیست 
  • Yoksulluğa düşüp de cömertliği kim aramaz, dükkânlarda bir kâr elde etmeyi kim istemez?

  • در مزارع طالب دخلی که نیست  ** در مغارس طالب نخلی که نیست 
  • Tarlalarda kim mahsul istemez, fidanlıklardan kim bir fidan ummaz?

  • در مدارس طالب علمی که نیست  ** در صوامع طالب حلمی که نیست  1365
  • Medreselerde bilgi elde etmeyi istemeyen, ibadet yurtlarında Allah lütfunu dilemeyen var mı?

  • هستها را سوی پس افکنده‌اند  ** نیستها را طالبند و بنده‌اند 
  • Bütün bunlar varları, ardlarına atmışlar yokları istemekte, yoklara kul olmaktadırlar.

  • زانک کان و مخزن صنع خدا  ** نیست غیر نیستی در انجلا 
  • Çünkü Allah sanatının madeni mahzeni, yokluktan başka bir yerde tecelli etmez.

  • پیش ازین رمزی بگفتستیم ازین  ** این و آن را تو یکی بین دو مبین 
  • Bundan önce bir remizdir söylemiştik. Sakın bunu ve onu iki görme.

  • گفته شد که هر صناعت‌گر که رست  ** در صناعت جایگاه نیست جست 
  • Demiştik ki her sanat sahibi, sanatını meydana getirmek için yokluk arar.

  • جست بنا موضعی ناساخته  ** گشته ویران سقفها انداخته  1370
  • Mimar, yapılmamış bir yer, yıkılmış, tavanları çökmüş bir yurt arar.

  • جست سقا کوزای کش آب نیست  ** وان دروگر خانه‌ای کش باب نیست 
  • Saka, içinde su olmayan kap peşindedir. Dülger, kapısı bulunmayan bir ev aramaktadır.

  • وقت صید اندر عدم بد حمله‌شان  ** از عدم آنگه گریزان جمله‌شان 
  • Avlanma zamanında hepsi de yokluğa saldırırlar. Ondan sonra da hepsi yokluktan kaçarlar.

  • چون امیدت لاست زو پرهیز چیست  ** با انیس طمع خود استیز چیست 
  • Mademki ümidin yoklukta, neden çekiniyorsun ondan? Tamahının enis olduğu şeyden bu çekinme nedir?

  • چون انیس طمع تو آن نیستیست  ** از فنا و نیست این پرهیز چیست 
  • Mademki tamahın o yokluktur, yokluktan, yok oluştan bu kaçışın neden?

  • گر انیس لا نه‌ای ای جان به سر  ** در کمین لا چرایی منتظر  1375
  • Eğer bir yuvaya enis olmuşsan neden yokluk pususunda bekliyorsun a canım?

  • زانک داری جمله دل برکنده‌ای  ** شست دل در بحر لا افکنده‌ای 
  • Elinde ne var, ne yoksa hepsinden gönlünü çekmiş, gönül oltasını yokluk denizine salmışsın.

  • پس گریز از چیست زین بحر مراد  ** که بشستت صد هزاران صید داد 
  • Öyle olduğu halde bu murat denizinden kaçışın neden? O denizden oltana yüz binlerce av düştü.

  • از چه نام برگ را کردی تو مرگ  ** جادوی بین که نمودت مرگ برگ 
  • Neden kârın adını ölüm taktın? Büyüye bak ki kâr sana ölüm görünmede.

  • هر دو چشمت بست سحر صنعتش  ** تا که جان را در چه آمد رغبتش 
  • Onun büyüsündeki sanat, iki gözünü de bağladı da canlar, kuyuya rağbet ettiler.

  • در خیال او ز مکر کردگار  ** جمله صحرا فوق چه زهرست و مار  1380
  • Allah hilesiyle hayaline kuyunun üstündeki ova tamamı ile yılan zehrinden ibaret görünür.

  • لاجرم چه را پناهی ساختست  ** تا که مرگ او را به چاه انداختست 
  • Hâsılı kuyuyu, sığınılacak yer sanır, nihayet ölüm de onu kuyuya atar.

  • اینچ گفتم از غلطهات ای عزیز  ** هم برین بشنو دم عطار نیز 
  • Söylediğim bu çeşit yanlışları Attar’ın sözlerinden dinle azizim!

  • قصه‌ی سلطان محمود و غلام هندو 
  • Sultan Mahmutla Hintli köle

  • رحمة الله علیه گفته است  ** ذکر شه محمود غازی سفته است 
  • Allah rahmet etsin, hikâye etmiş, Gazi padişah Mahmud’u anarak inciler delmiştir.

  • کز غزای هند پیش آن همام  ** در غنیمت اوفتادش یک غلام 
  • Hint savaşında o ulu ve temiz kişi bir köle elde etti.

  • پس خلیفه‌ش کرد و بر تختش نشاند  ** بر سپه بگزیدش و فرزند خواند  1385
  • Onu halife yaptı, tahta oturttu. Ona ordu verdi, onu kendisine oğul edindi.

  • طول و عرض و وصف قصه تو به تو  ** در کلام آن بزرگ دین بجو 
  • Bu hikâyeyi uzun boylu ve etraflı olarak o din büyüğünün kitabında bul oku.

  • حاصل آن کودک برین تخت نضار  ** شسته پهلوی قباد شهریار 
  • Hâsılı o çocuk, o güzelim tahtın üzerinde o büyük padişahın yanı başında otururdu.

  • گریه کردی اشک می‌راندی بسوز  ** گفت شه او را کای پیروز روز 
  • Daima yanar yakılır, ağlar dururdu. Padişah dedi ki: Ey bahtı kutlu!

  • از چه گریی دولتت شد ناگوار  ** فوق املاکی قرین شهریار 
  • Neden ağlıyorsun? Devletin mi bozuldu? Padişahlardan üstünsün, padişahlar padişahıyla düşüp kalkmadasın.

  • تو برین تخت و وزیران و سپاه  ** پیش تختت صف زده چون نجم و ماه  1390
  • Sen şu tahtın üstünde oturuyorsun. Vezirlerle asker, tahtının önünde ay ve yıldızlar gibi saf saf duruyorlar.

  • گفت کودک گریه‌ام زانست زار  ** که مرا مادر در آن شهر و دیار 
  • Çocuk, şundan ağlıyorum dedi; Anam memleketimizde.

  • از توم تهدید کردی هر زمان  ** بینمت در دست محمود ارسلان 
  • Beni daimi seninle korkutur, seni aslan Mahmud’un elinde göreyim derdi.

  • پس پدر مر مادرم را در جواب  ** جنگ کردی کین چه خشمست و عذاب 
  • Babam, anama sıkılır, bu ne kızgınlık, bu ne kötü dilek.

  • می‌نیابی هیچ نفرینی دگر  ** زین چنین نفرین مهلک سهلتر 
  • Bundan başka bir beddua bulamıyor musun da böyle kötü ve öldürücü bedduada bulunuyorsun.

  • سخت بی‌رحمی و بس سنگین‌دلی  ** که به صد شمشیر او را قاتلی  1395
  • Ne merhametsiz, ne taş yürekli anasın, onu âdeta yüzlerce kılıçla kesip öldürmedesin diye kızar, savaşırdı.

  • من ز گفت هر دو حیران گشتمی  ** در دل افتادی مرا بیم و غمی 
  • Ben ikisinin sözüne şaşardım, gönlüme bir korkudur, bir derttir düşerdi.

  • تا چه دوزخ‌خوست محمود ای عجب  ** که مثل گشتست در ویل و کرب 
  • Mahmud acaba ne cehennem adamki derdim, helâke, felâketlere örnek olmada.

  • من همی‌لرزیدمی از بیم تو  ** غافل از اکرام و از تعظیم تو 
  • Senin korkundan titrer dururdum, keremlerinden, ağırlamalarından tamamıyla gafildim.

  • مادرم کو تا ببیند این زمان  ** مر مرا بر تخت ای شاه جهان 
  • Neden anan şimdi gelsin de beni taht üstünde görsün ey cihan padişahı!

  • فقر آن محمود تست ای بی‌سعت  ** طبع ازو دایم همی ترساندت  1400
  • İşte yoksulluk da ey daralmış adam, o Mahmud’a benzer, tıpkısıdır. Tabiatın, seni yoksullukla korkutur durur.

  • گر بدانی رحم این محمود راد  ** خوش بگویی عاقبت محمود باد 
  • Fakat bu yüce ve adalet sahibi Mahmud’un merhametini bilsen sonu hayır olsun, Mahmut olsun dersin.