English    Türkçe    فارسی   

6
807-856

  • می‌کشد آن دانه را با حرص و بیم  ** که نمی‌بیند چنان چاش کریم 
  • O taneyi hırsla, korkuyla çeker durur da onca yığını görmez.

  • صاحب خرمن همی‌گوید که هی  ** ای ز کوری پیش تو معدوم شی 
  • Harman sahibi de ey körlüğünden hiçbir şey görmeyen der;

  • تو ز خرمنهای ما آن دیده‌ای  ** که در آن دانه به جان پیچیده‌ای 
  • Harmanlarımızdan ancak o bir tek taneyi gördün de ona canla başla sarıldın.

  • ای به صورت ذره کیوان را ببین  ** مور لنگی رو سلیمان را ببین  810
  • Ey surette zerre olan, Zuhal yıldızını gör. Sen bir topal karıncasın, yürü, Süleyman’a bak.

  • تو نه‌ای این جسم تو آن دیده‌ای  ** وا رهی از جسم گر جان دیده‌ای 
  • Sen bu cisimden ibaret değilsin, gözden ibaretsin. Canı görsen cisimden vazgeçersin.

  • آدمی دیده‌ست باقی گوشت و پوست  ** هرچه چشمش دیده است آن چیز اوست 
  • İnsan gözdür, öte yanı deriden, etten başka bir şey değil. Gözü, neyi görürse değeri o kadardır insanın.

  • کوه را غرقه کند یک خم ز نم  ** منفذش چون باز باشد سوی یم 
  • Bir küp, boyuna deniz suyu ile doldurulsa koca bir dağı sele verir.

  • چون به دریا راه شد از جان خم  ** خم با جیحون برآرد اشتلم 
  • Küpün canından denize bir yol açılırsa küp, ırmaktan üstün olur.

  • زان سبب قل گفته‌ی دریا بود  ** هرچه نطق احمدی گویا بود  815
  • Onun için “Söyle” sözü, denizin sözüdür. Ahmed, neyi söylerse hakikatte o söz hakikat denizinindir.

  • گفته‌ی او جمله در بحر بود  ** که دلش را بود در دریا نفوذ 
  • Onun sözleri denizin incileridir. Çünkü gönlü denizle birdir onun.

  • داد دریا چون ز خم ما بود  ** چه عجب در ماهیی دریا بود 
  • Deniz daima küpümüze yardım edip durursa artık bir balıkta denizin bulunmasına şaşılır mı?

  • چشم حس افسرد بر نقش ممر  ** تش ممر می‌بینی و او مستقر 
  • Duygu gözü şu geçip gidici suretlere düşmüş, donup kalmıştır. Sen, o sureti geçip gidici görürsün ama hakikatte geçip gitmez o.

  • این دوی اوصاف دید احولست  ** ورنه اول آخر آخر اولست 
  • Bu ikilik şaşı gözün görüşüdür. Yoksa evvel, âhirdir, âhir de evvel.

  • هی ز چه معلوم گردد این ز بعث  ** بعث را جو کم کن اندر بعث بحث  820
  • Bu nereden bilinir? Öldükten sonra dirilmeden. Öldükten sonra dirilmeyi ara da bundan az bahset.

  • شرط روز بعث اول مردنست  ** زانک بعث از مرده زنده کردنست 
  • Dirilme gününün gelmesine şart önce ölmektir. Çünkü dirilme, ölümden sonradır.

  • جمله عالم زین غلط کردند راه  ** کز عدم ترسند و آن آمد پناه 
  • Herkes yokluktan korkar, işte bütün âlem, bu yüzden yol sapıtmıştır. Halbuki yokluk, asıl sığınılacak yerdir.

  • از کجا جوییم علم از ترک علم  ** از کجا جوییم سلم از ترک سلم 
  • Bilgiyi nerede arayalım? Bilgiyi terk etmede. Barışı nerede umalım? Barıştan vazgeçmeden.

  • از کجا جوییم هست از ترک هست  ** از کجا جوییم سیب از ترک دست 
  • Varlığı nerede arayalım? Varlığı terk etmede. Elmayı nereden umalım? Elden vazgeçmeden!

  • هم تو تانی کرد یا نعم المعین  ** دیده‌ی معدوم‌بین را هست بین  825
  • Ey güzel yardımcı, yok gören gözü varlığı görür bir hale getirmeye de kaadirsin sen.

  • دیده‌ای کو از عدم آمد پدید  ** ذات هستی را همه معدوم دید 
  • Yokluktan meydana gelen göz, varlığı tamamı ile yok gördü.

  • این جهان منتظم محشر شود  ** گر دو دیده مبدل و انور شود 
  • Fakat şu iki göz, değişti de nurlandı mı bu düzgün cihan mahşer olur.

  • زان نماید این حقایق ناتمام  ** که برین خامان بود فهمش حرام 
  • Bu hamlara anlamak haram oldu da onun için bu hakikatler noksan göründü.

  • نعمت جنات خوش بر دوزخمی  ** شد محرم گرچه حق آمد سخی 
  • Allah cömerttir ama güzelim cennetin nimetleri cehennemliğe haramdır.

  • در دهانش تلخ آید شهد خلد  ** چون نبود از وافیان در عهد خلد  830
  • O, ebedî ahde vefa edenlerden değildir, onun için de cennet balı, ağzına acı gelir.

  • مر شما را نیز در سوداگری  ** دست کی جنبد چو نبود مشتری 
  • Müşteri olmadıkça alış veriş etmeye eliniz oynar mı?

  • کی نظاره اهل بخریدن بود  ** آن نظاره گول گردیدن بود 
  • Birisi gelir, mallara bakar, fakat bakmakla alıcı olmaz ki. O ahmak bakış ancak alay içindir.

  • پرس پرسان کین به چند و آن به چند  ** از پی تعبیر وقت و ریش‌خند 
  • Bu kaça? Şu kaça? Diye sorar, dolaşır. Fakat vakit geçirmek, içinden de gülüp eğlenmek için.

  • از ملولی کاله می‌خواهد ز تو  ** نیست آن کس مشتری و کاله‌جو 
  • Usancından gelir, senden kumaş ister. Fakat ne müşteridir ne de kumaş arar.

  • کاله را صد بار دید و باز داد  ** جامه کی پیمود او پیمود باد  835
  • Kumaşı yüz kere görür, yüz kere geri verir. O nerede kumaş ölçecek? Yel ölçer poyraz biçer!

  • کو قدوم و کر و فر مشتری  ** کو مزاح گنگلی سرسری 
  • Nerede müşterinin gelişi, alışverişi, nerede bir serserinin alayı, gönül eğleyişi?

  • چونک در ملکش نباشد حبه‌ای  ** جز پی گنگل چه جوید جبه‌ای 
  • Cebinde bir habbe bile yoktur. Ancak gevezelik eder, yoksa nereden cüppe alacak?

  • در تجارت نیستش سرمایه‌ای  ** پس چه شخص زشت او چه سایه‌ای 
  • Alışveriş için sermaye yoktur; artık onun çirkin suratı nedir, alayı, gevezeliği ne oluyor?

  • مایه در بازار این دنیا زرست  ** مایه آنجا عشق و دو چشم ترست 
  • Bu dünya pazarında sermaye altındır, orada da aşk ve iki ıslak göz.

  • هر که او بی‌مایه‌ی بازار رفت  ** عمر رفت و بازگشت او خام تفت  840
  • Kim eli boş pazara giderse ömrü geçer, tamamı ile ham ve eli boş olarak geri döner.

  • هی کجا بودی برادر هیچ جا  ** هی چه پختی بهر خوردن هیچ با 
  • Kardeş neredeydin? Hiçbir yerde. Ne pişirdin? Hiçbir şey!

  • مشتری شو تا بجنبد دست من  ** لعل زاید معدن آبست من 
  • Müşteri ol da elim oynasın, gebe olan madenimden lâl doğsun.

  • مشتری گرچه که سست و باردست  ** دعوت دین کن که دعوت واردست 
  • Fakat müşteri, gevşek ve soğuk bile olsa yine sen onu çağır. Çünkü böyle emredilmiştir.

  • باز پران کن حمام روح گیر  ** در ره دعوت طریق نوح گیر 
  • Doğan kuşunu uçur, ruh güvercinini tut. Dâvet yolunda Nuh’un yolunda yürü.

  • خدمتی می‌کن برای کردگار  ** با قبول و رد خلقانت چه کار  845
  • Allah için hizmette bulun. Halkın kabul etmesiyle, ret etmesiyle ne işin var senin.

  • داستان آن شخص کی بر در سرایی نیم‌شب سحوری می‌زد همسایه او را گفت کی آخر نیم‌شبست سحر نیست و دیگر آنک درین سرا کسی نیست بهر کی می‌زنی و جواب گفتن مطرب او را 
  • Birisinin , gece yarısı bir evin kapısı önünde sahur davulu çalması, komşunun “ Daha gece yarısı, sahur vakti değil. Bir de bu evde kimse yok, kimin için davul çalıyorsun” demesi, davulcunun cevabı

  • آن یکی می‌زد سحوری بر دری  ** درگهی بود و رواق مهتری 
  • Birisi, büyük bir zatın evinin kapısında sahur davulu çalmakta idi.

  • نیم‌شب می‌زد سحوری را به جد  ** گفت او را قایلی کای مستمد 
  • Gece yarısı aşk ile şevk ile davul çalıyordu. Ona kabiliyetli birisi dedi ki:

  • اولا وقت سحر زن این سحور  ** نیم‌شب نبود گه این شر و شور 
  • Evvelâ bu davulu, seher vakti çal, gece yarısı bu kepazelik olmaz.

  • دیگر آنک فهم کن ای بوالهوس  ** که درین خانه درون خود هست کس 
  • Bir de ey hevesli adam, şunu da bil ki bu evde hiç kimse yok.

  • کس درینجا نیست جز دیو و پری  ** روزگار خود چه یاوه می‌بری  850
  • Burada şeytandan, periden başka kimse yokken ne diye vaktini zayediyorsun?

  • بهر گوشی می‌زنی دف گوش کو  ** هوش باید تا بداند هوش کو 
  • Tefi, davulu birisi duysun diye çalıyorsan duyacak kulak nerede? Bunu anlamak için akıl lâzım, fakat akıl hani?

  • گفت گفتی بشنو از چاکر جواب  ** تا نمانی در تحیر و اضطراب 
  • Davulcu dedi ki: Sen sözünü bitirdin şimdi cevabımı dinle de şaşırıp kalma.

  • گرچه هست این دم بر تو نیم‌شب  ** نزد من نزدیک شد صبح طرب 
  • Sence şimdi gece yarısı ama bence neşe sabahı yaklaştı.

  • هر شکستی پیش من پیروز شد  ** جمله شبها پیش چشمم روز شد 
  • Her sınıklık bence kutlu bir hale geldi. Bütün geceler, gözüme gündüz kesildi.

  • پیش تو خونست آب رود نیل  ** نزد من خون نیست آبست ای نبیل  855
  • Nil ırmağı sana kandır ama bence kan değil, sudur ey akıllı kişi.

  • در حق تو آهنست آن و رخام  ** پیش داود نبی مومست و رام 
  • Sence o demirdir, tunçtur ama Davut peygambere mumdur.