گوش جان و چشم جان جز این حس است ** گوش عقل و گوش ظن زین مفلس است‌‌

Can kulağı ile can gözü, zahirî duyguya yabancıdır; o duygu, bu duygudan bambaşkadır. Akıl ve duygu kulağı, bu hususta müflistir.

لفظ جبرم عشق را بی‌‌صبر کرد ** و آن که عاشق نیست حبس جبر کرد

Cebir meselesi, aşkımı ihtiyarsız bir hale getirdi, sabrımı elden aldı. Âşık olmayansa cebri hapsetti, onu inkâr yahut takyit eyledi.

این معیت با حق است و جبر نیست ** این تجلی مه است این ابر نیست‌‌

Hâlbuki bu, Hak’la beraberlik ve birliktir, cebir değil... Bu, ayın tecellisidir bulut değil.

ور بود این جبر جبر عامه نیست ** جبر آن اماره‌‌ی خودکامه نیست‌‌ 1465

Cebir bile olsa, herkesin bildiği cebir; yalnız kendi menfaatini gözeten Nefsi Emmarenin cebri değildir.

جبر را ایشان شناسند ای پسر ** که خدا بگشادشان در دل بصر

Ey oğul! Tanrı, kimlerin gönül gözünü açtıysa bu cebri onlar anlar.

غیب و آینده بر ایشان گشت فاش ** ذکر ماضی پیش ایشان گشت لاش‌‌

Gayb ve istikbal onlara apaçık görünmektedir. Maziyi anış onlarca değersiz bir şeydir.

اختیار و جبر ایشان دیگر است ** قطره‌‌ها اندر صدفها گوهر است‌‌

Onların ihtiyarı da başka türlüdür, cebri de. Yağmur damlaları sedeflerin içinde inci olur.

هست بیرون قطره‌‌ی خرد و بزرگ ** در صدف آن در خرد است و سترگ‌‌

Sedeften dışarıda küçük, büyük damlalar var, sedefin içinde ise küçük, büyük inciler.

طبع ناف آهو است آن قوم را ** از برون خون و درونشان مشکها 1470

Onlarda misk ahusunun göbeğindeki kabiliyet vardır. Dışarıdaki kan damlaları, bunların içlerinde misktir.

تو مگو کاین مایه بیرون خون بود ** چون رود در ناف مشکی چون شود

Sen, dışarıdaki kan, göbeğin içinde nasıl misk olur? Deme!