گر توهم می‌‌کند او عشق ذات ** ذات نبود وهم اسما و صفات‌‌

Tanrının zatına âşık olduğunu vehmetse bile sevdiği zat değildir; vehmi, esma ve sıfâtın verdiği vehimdir.

وهم مخلوق است و مولود آمده ست ** حق نزاییده ست او لم یولد است‌‌

Vehim; vasıflardan, hadlerden doğar. Hak ise doğmamıştır, doğurmaz.

عاشق تصویر و وهم خویشتن ** کی بود از عاشقان ذو المنن‌‌

Kendi tasvir ettiği şeye, kendi vehmine aşık olan kişi, nereden nimet ve ihsan sahibi Tanrı âşıklarından olacak?

عاشق آن وهم اگر صادق بود ** آن مجاز او حقیقت کش شود 2760

O vehme âşık olan, doğrucuysa mecazi sevgisi, kendisini nihayet hakikate çeker, götürür.

شرح می‌‌خواهد بیان این سخن ** لیک می‌‌ترسم ز افهام کهن‌‌

Bu sözü iyice anlatmak, açmak lâzım; fakat eski düşüncelilerden, onların köhne anlayışlarından korkuyorum.

فهم‌‌های کهنه‌‌ی کوته نظر ** صد خیال بد در آرد در فکر

Kısa görüşlü köhne anlayışlar, fikre yüz türlü kötü hayaller getirirler.

بر سماع راست هر کس چیر نیست ** لقمه‌‌ی هر مرغکی انجیر نیست‌‌

Herkesin doğru işitmeye kudreti yoktur. Her kuşcağız, bir inciri bütün olarak yutamaz.

خاصه مرغی مرده‌‌ای پوسیده‌‌ای ** پر خیالی اعمیی بی‌‌دیده‌‌ای‌‌

Hele ölmüş, çürümüş, hayallere dalmış kör bir kuş olursa...

نقش ماهی را چه دریا و چه خاک ** رنگ هندو را چه صابون و چه زاک‌‌ 2765

Balık resmine ister deniz olmuş, ister toprak. Kara yüzlüye ha sabun, ha kara boya!

نقش اگر غمگین نگاری بر ورق ** او ندارد از غم و شادی سبق‌‌

Kâğıda gamlı bir adam resmi yaparsan o resmin ne gamla alışverişi vardır, ne neşeyle.