عاشق آن وهم اگر صادق بود ** آن مجاز او حقیقت کش شود

عاشق آن وهم اگر صادق بود ** آن مجاز او حقیقت کش شود 2760

O vehme âşık olan, doğrucuysa mecazi sevgisi, kendisini nihayet hakikate çeker, götürür.

شرح می‌‌خواهد بیان این سخن ** لیک می‌‌ترسم ز افهام کهن‌‌

Bu sözü iyice anlatmak, açmak lâzım; fakat eski düşüncelilerden, onların köhne anlayışlarından korkuyorum.

فهم‌‌های کهنه‌‌ی کوته نظر ** صد خیال بد در آرد در فکر

Kısa görüşlü köhne anlayışlar, fikre yüz türlü kötü hayaller getirirler.

بر سماع راست هر کس چیر نیست ** لقمه‌‌ی هر مرغکی انجیر نیست‌‌

Herkesin doğru işitmeye kudreti yoktur. Her kuşcağız, bir inciri bütün olarak yutamaz.

خاصه مرغی مرده‌‌ای پوسیده‌‌ای ** پر خیالی اعمیی بی‌‌دیده‌‌ای‌‌

Hele ölmüş, çürümüş, hayallere dalmış kör bir kuş olursa...

نقش ماهی را چه دریا و چه خاک ** رنگ هندو را چه صابون و چه زاک‌‌ 2765

Balık resmine ister deniz olmuş, ister toprak. Kara yüzlüye ha sabun, ha kara boya!

نقش اگر غمگین نگاری بر ورق ** او ندارد از غم و شادی سبق‌‌

Kâğıda gamlı bir adam resmi yaparsan o resmin ne gamla alışverişi vardır, ne neşeyle.

صورتش غمگین و او فارغ از آن ** صورتش خندان و او ز آن بی‌‌نشان‌‌

Resim, görünüşte gamlıdır ama, kendisi gamla alâkasızdır. Görünüşte gülen bir resmin de neşeyle münasebeti yoktur.

وین غم و شادی که اندر دل خفی است ** پیش آن شادی و غم جز نقش نیست‌‌

Gönülde bir haletten başka bir şey olmayan bu dünya gamı bu dünya neşesi; hakiki neşeye hakiki gama nispetle resimden ibarettir.

صورت خندان نقش از بهر تست ** تا از آن صورت شود معنی درست‌‌

Resmin mütebessim bir surette olması senin içindir ki, o resim sayesinde mânanın doğrulur.