-
عقل عقلت مغز و عقل تست پوست ** معده‌ی حیوان همیشه پوست‌جوست
- Aklının aklı içtir, senin aklınsa kabuk. Hayvan midesi daima kabuk arar.
-
مغزجوی از پوست دارد صد ملال ** مغز نغزان را حلال آمد حلال
- İç arayan, kabuğu sevmez, ondan usanır, bıkar. İç temiz kişilere helâldir, temiz kişilere.
-
چونک قشر عقل صد برهان دهد ** عقل کل کی گام بی ایقان نهد 2530
- Kabuktan ibaret olan akıl, bir işi yüzlerce delille ancak anlayabilir. Fakat Akl-ı Kül, doğru olduğunu bilmediği yola adımını atar mı hiç?
-
عقل دفترها کند یکسر سیاه ** عقل عقل آفاق دارد پر ز ماه
- Akıl, defterleri baştanbaşa karalar durur. Aklın aklıysa bütün âlemi ayla, doldurur, nurlandırır.
-
از سیاهی و سپیدی فارغست ** نور ماهش بر دل و جان بازغست
- O, karadan da kurtulmuştur, aktan da. Onun ayının nuru, gönle de yayılmıştır, sana da.
-
این سیاه و این سپید ار قدر یافت ** زان شب قدرست کاختروار تافت
- Cüz’i akıl bu karayla akı, yine kadirden, bir yıldız gibi parlayıp âlemi aydınlatan Kadir gecesinden elde etmiştir.
-
قیمت همیان و کیسه از زرست ** بی ز زر همیان و کیسه ابترست
- Keseyle dağarcığın değeri altındadır. İçinde altın olmayan keseyle dağarcığın ne kıymeti var?
-
همچنانک قدر تن از جان بود ** قدر جان از پرتو جانان بود 2535
- Nitekim tenin değeri de canla, fakat canın değeri de cananın ışığıyladır.
-
گر بدی جان زنده بی پرتو کنون ** هیچ گفتی کافران را میتون
- Can, ışıksız diri olsaydı hiç kâfirlere “Ölü” denir miydi?
-
هین بگو که ناطقه جو می‌کند ** تا به قرنی بعد ما آبی رسد
- Kendine gel, söyle, söyle ki söyleme kabiliyeti bizden sonraki zamanlarda aksın diye ırmak yolunu kazmakta.