عاقل آن باشد که او با مشعله‌ست ** او دلیل و پیشوای قافله‌ست

Akıllı ona derler ki elinde meşalesi vardır... Kafilenin önünde gider, onlara kılavuzluk eder.

پیرو نور خودست آن پیش‌رو ** تابع خویشست آن بی‌خویش‌رو

O önde giden kendi nuruna uymuş, onun ardına düşmüştür... O kendinden geçmiş bir halde yola düşüp giden, kendisine tabidir.

مومن خویشست و ایمان آورید ** هم بدان نوری که جانش زو چرید 2190

O kendisine inanmıştır... Sizde onun canının yayıldığı nura, o nur âlemince inanın.

دیگری که نیم‌عاقل آمد او ** عاقلی را دیده‌ی خود داند او

Yarım akıllıda kendisine bir akıllıyı göz etmiş, göz diye bu akıllıyı bilmiş tanımıştır.

دست در وی زد چو کور اندر دلیل ** تا بدو بینا شد و چست و جلیل

Körün kendisini yedene sarılması gibi ona el atmıştır... Bu suretle onunla göz sahibi olmuş, çevikleşmiş ululaşmıştır.

وآن خری کز عقل جوسنگی نداشت ** خود نبودش عقل و عاقل را گذاشت

Bir arpa ağırlığınca bile aklı olmayan eşeğe gelince: Hem aklı yoktur, hem akıllıyı terk etmiştir.

ره نداند نه کثیر و نه قلیل ** ننگش آید آمدن خلف دلیل

Az, çok... Bir yol da bilmez. Fakat yine de bir kılavuzun ardına düşmekten sıkılır, arlanıp utanır.

می‌رود اندر بیابان دراز ** گاه لنگان آیس و گاهی بتاز 2195

Upuzun, uçsuz bucaksız çöllerde gâh topallayıp meyus olarak, gâh koşup yortarak gider durur.

شمع نه تا پیشوای خود کند ** نیم شمعی نه که نوری کد کند

Bir kandil yoktur ki önünde tutsun, önünü görsün... Hatta yarım bir ışık bile bulamaz ki ondan bir nur dilensin.

نیست عقلش تا دم زنده زند ** نیم‌عقلی نه که خود مرده کند

Aklı yoktur ki dirilikten dem vursun, yarım aklı bile yoktur ki ölsün, kendisini ölü bilsin.