با سلیمان یک به یک وامی‌‌نمود ** از برای عرضه خود را می‌‌ستود

با سلیمان یک به یک وامی‌‌نمود ** از برای عرضه خود را می‌‌ستود 1210

از تکبر نی و از هستی خویش ** بهر آن تا ره دهد او را به پیش‌‌

چون بباید برده‌‌ای را خواجه‌‌ای ** عرضه دارد از هنر دیباجه‌‌ای‌‌

چون که دارد از خریداریش ننگ ** خود کند بیمار و کر و شل و لنگ‌‌

نوبت هدهد رسید و پیشه‌‌اش ** و آن بیان صنعت و اندیشه‌‌اش‌‌

گفت ای شه یک هنر کان کهتر است ** باز گویم گفت کوته بهتر است‌‌ 1215

گفت بر گو تا کدام است آن هنر ** گفت من آن گه که باشم اوج بر

بنگرم از اوج با چشم یقین ** من ببینم آب در قعر زمین‌‌

تا کجایست و چه عمق استش چه رنگ ** از چه می‌‌جوشد ز خاکی یا ز سنگ‌‌

ای سلیمان بهر لشکرگاه را ** در سفر می‌‌دار این آگاه را

پس سلیمان گفت ای نیکو رفیق ** در بیابانهای بی‌‌آب عمیق‌‌ 1220

طعنه‌‌ی زاغ در دعوی هدهد

زاغ چون بشنود آمد از حسد ** با سلیمان گفت کاو کژ گفت و بد

از ادب نبود به پیش شه مقال ** خاصه خود لاف دروغین و محال‌‌

گر مر او را این نظر بودی مدام ** چون ندیدی زیر مشتی خاک دام‌‌

چون گرفتار آمدی در دام او ** چون قفس اندر شدی ناکام او

پس سلیمان گفت ای هدهد رواست ** کز تو در اول قدح این درد خاست‌‌ 1225

چون نمایی مستی ای خورده تو دوغ ** پیش من لافی زنی آن گه دروغ‌‌

جواب گفتن هدهد طعنه‌‌ی زاغ را

گفت ای شه بر من عور گدای ** قول دشمن مشنو از بهر خدای‌‌

گر به بطلان است دعوی کردنم ** من نهادم سر ببر این گردنم‌‌

زاغ کاو حکم قضا را منکر است ** گر هزاران عقل دارد کافر است‌‌

در تو تا کافی بود از کافران ** جای گند و شهوتی چون کاف ران‌‌ 1230

من ببینم دام را اندر هوا ** گر نپوشد چشم عقلم را قضا

چون قضا آید شود دانش به خواب ** مه سیه گردد بگیرد آفتاب‌‌

از قضا این تعبیه کی نادر است ** از قضا دان کاو قضا را منکر است‌‌

قصه‌‌ی آدم علیه السلام و بستن قضا نظر او را از مراعات صریح نهی و ترک تاویل‌‌

بو البشر کاو علم الاسما بگ است ** صد هزاران علمش اندر هر رگ است‌‌

اسم هر چیزی چنان کان چیز هست ** تا به پایان جان او را داد دست‌‌ 1235

هر لقب کاو داد آن مبدل نشد ** آن که چستش خواند او کاهل نشد

هر که آخر مومن است اول بدید ** هر که آخر کافر او را شد پدید

اسم هر چیزی تو از دانا شنو ** سر رمز علم الاسما شنو

اسم هر چیزی بر ما ظاهرش ** اسم هر چیزی بر خالق سرش‌‌

نزد موسی نام چوبش بد عصا ** نزد خالق بود نامش اژدها 1240

بد عمر را نام اینجا بت پرست ** لیک مومن بود نامش در الست‌‌

آن که بد نزدیک ما نامش منی ** پیش حق این نقش بد که با منی‌‌

صورتی بود این منی اندر عدم ** پیش حق موجود نه بیش و نه کم‌‌

حاصل آن آمد حقیقت نام ما ** پیش حضرت کان بود انجام ما

مرد را بر عاقبت نامی نهد ** نه بر آن کاو عاریت نامی نهد 1245

چشم آدم چون به نور پاک دید ** جان و سر نامها گشتش پدید

چون ملک انوار حق در وی بیافت ** در سجود افتاد و در خدمت شتافت‌‌

مدح این آدم که نامش می‌‌برم ** قاصرم گر تا قیامت بشمرم‌‌

این همه دانست و چون آمد قضا ** دانش یک نهی شد بر وی خطا

کای عجب نهی از پی تحریم بود ** یا به تاویلی بد و توهیم بود 1250

در دلش تاویل چون ترجیح یافت ** طبع در حیرت سوی گندم شتافت‌‌

باغبان را خار چون در پای رفت ** دزد فرصت یافت، کالا برد تفت‌‌

چون ز حیرت رست باز آمد به راه ** دید برده دزد رخت از کارگاه‌‌

ربنا إنا ظلمنا گفت و آه ** یعنی آمد ظلمت و گم گشت راه‌‌

پس قضا ابری بود خورشید پوش ** شیر و اژدرها شود زو همچو موش‌‌ 1255

من اگر دامی نبینم گاه حکم ** من نه تنها جاهلم در راه حکم‌‌

ای خنک آن کاو نکو کاری گرفت ** زور را بگذاشت او زاری گرفت‌‌

گر قضا پوشد سیه همچون شبت ** هم قضا دستت بگیرد عاقبت‌‌

گر قضا صد بار قصد جان کند ** هم قضا جانت دهد درمان کند