English    Türkçe    فارسی   

1
1311-1360

  • ای که تو از ظلم چاهی می‌‌کنی ** دان که بهر خویش دامی می‌‌کنی‌‌
  • O you who on account of (your) high estate are committing an act of injustice, know that you are digging a well (pit) for yourself.

  • گرد خود چون کرم پیله بر متن ** بهر خود چه می‌‌کنی اندازه کن‌‌
  • Do not weave (a cocoon) round yourself, like the silkworm. You are digging a well for yourself (to fall in): dig with moderation (not too deep).

  • مر ضعیفان را تو بی‌‌خصمی مدان ** از نبی ذا جاء نصر الله خوان‌‌
  • Deem not the weak to be without a champion: recite from the Qur’án (the words), When the help of God shall come.

  • گر تو پیلی خصم تو از تو رمید ** نک جزا طیرا ابابیلت رسید
  • If you are an elephant and your foe fled from you, lo, the retribution came upon you, birds in flocks.

  • گر ضعیفی در زمین خواهد امان ** غلغل افتد در سپاه آسمان‌‌ 1315
  • If any poor man on the earth beg for mercy, a loud tumult falls on (arises among) the Host of Heaven.

  • گر بدندانش گزی پر خون کنی ** درد دندانت بگیرد چون کنی‌‌
  • If you bite him with your teeth and make him bleed, toothache will attack you—how will you do (then)?

  • شیر خود را دید در چه وز غلو ** خویش را نشناخت آن دم از عدو
  • The lion saw himself in the well, and in his fury he did not know himself at that moment from the enemy.

  • عکس خود را او عدوی خویش دید ** لا جرم بر خویش شمشیری کشید
  • He regarded his own reflexion as his enemy: necessarily he drew a sword against himself.

  • ای بسا ظلمی که بینی از کسان ** خوی تو باشد در ایشان ای فلان‌‌
  • Oh, many an iniquity that you see in others is your own nature (reflected) in them, O reader!

  • اندر ایشان تافته هستی تو ** از نفاق و ظلم و بد مستی تو 1320
  • In them shone forth all that you are in your hypocrisy and iniquity and insolence.

  • آن تویی و آن زخم بر خود می‌‌زنی ** بر خود آن دم تار لعنت می‌‌تنی‌‌
  • You are that (evil-doer), and you are striking those blows at yourself: you are weaving a curse upon yourself at that moment.

  • در خود آن بد را نمی‌‌بینی عیان ** ور نه دشمن بودیی خود را به جان‌‌
  • You do not see clearly the evil in yourself, else you would hate yourself with (all) your soul.

  • حمله بر خود می‌‌کنی ای ساده مرد ** همچو آن شیری که بر خود حمله کرد
  • You are assaulting yourself, O simpleton, like the lion who made a rush at himself.

  • چون به قعر خوی خود اندر رسی ** پس بدانی کز تو بود آن ناکسی‌‌
  • When you reach the bottom of your own nature, then you will know that that vileness was from yourself.

  • شیر را در قعر پیدا شد که بود ** نقش او آن کش دگر کس می‌‌نمود 1325
  • At the bottom (of the well) it became manifest to the lion that he who seemed to him to be another was (really) his own image.

  • هر که دندان ضعیفی می‌‌کند ** کار آن شیر غلط بین می‌‌کند
  • Whoever tears out the teeth of a poor wretch is doing what the falsely-seeing lion did.

  • ای بدیده عکس بد بر روی عم ** بد نه عم است آن تویی از خود مرم‌‌
  • O you who see the bad reflexion on the face of your uncle, it is not your uncle that is bad, it is you: do not run away from yourself!

  • مومنان آیینه‌‌ی همدیگرند ** این خبر می‌‌از پیمبر آورند
  • The Faithful are mirrors to one another: this saying is related from the Prophet.

  • پیش چشمت داشتی شیشه‌‌ی کبود ** ز آن سبب عالم کبودت می‌‌نمود
  • You held a blue glass before your eye: for that reason the world seemed to you to be blue.

  • گر نه کوری این کبودی دان ز خویش ** خویش را بد گو، مگو کس را تو بیش‌‌ 1330
  • Unless you are blind, know that this blueness comes from yourself: speak ill of yourself, speak no more ill of any one (else).

  • مومن ار ینظر بنور الله نبود ** غیب مومن را برهنه چون نمود
  • If the true believer was not seeing by the Light of God, how did things unseen appear naked (plainly revealed) to the true believer?

  • چون که تو ینظر بنار الله بدی ** در بدی از نیکویی غافل شدی‌‌
  • Inasmuch as you were seeing by the Fire of God, in (your) badness you became forgetful of goodness.

  • اندک اندک آب بر آتش بزن ** تا شود نار تو نور ای بو الحزن‌‌
  • Little by little throw water on the fire, that your fire may become light, O man of sorrow!

  • تو بزن یا ربنا آب طهور ** تا شود این نار عالم جمله نور
  • Throw Thou, O Lord, the purifying water, that this world-fire may become wholly light.

  • آب دریا جمله در فرمان تست ** آب و آتش ای خداوند آن تست‌‌ 1335
  • All the water of the sea is under Thy command; water and fire, O Lord, are Thine.

  • گر تو خواهی آتش آب خوش شود ** ور نخواهی آب هم آتش شود
  • If Thou willest, fire becomes sweet water; and if Thou willest not, even water becomes fire.

  • این طلب در ما هم از ایجاد تست ** رستن از بی‌‌داد یا رب داد تست‌‌
  • This search (aspiration) in us is also brought into existence by Thee; deliverance from iniquity is Thy gift, O Lord.

  • بی‌‌طلب تو این طلب‌‌مان داده‌‌ای ** گنج احسان بر همه بگشاده‌‌ای‌‌
  • Without (our) seeking Thou hast given us this search, Thou hast opened to all the treasure of (Thy) beneficence.

  • مژده بردن خرگوش سوی نخجیران که شیر در چاه افتاد
  • How the hare brought to the beasts of chase the news that the lion had fallen into the well.

  • چون که خرگوش از رهایی شاد گشت ** سوی نخجیران دوان شد تا به دشت‌‌
  • When the hare was gladdened by deliverance (from the lion), he began to run towards the beasts until (he came to) the desert.

  • شیر را چون دید در چه کشته زار ** چرخ می‌‌زد شادمان تا مرغزار 1340
  • Having seen the lion miserably slain in the well, he was skipping joyously all the way to the meadow,

  • دست می‌‌زد چون رهید از دست مرگ ** سبز و رقصان در هوا چون شاخ و برگ‌‌
  • Clapping his hands because he had escaped from the hand of Death; fresh and dancing in the air, like bough and leaf.

  • شاخ و برگ از حبس خاک آزاد شد ** سر بر آورد و حریف باد شد
  • Bough and leaf were set free from the prison of earth, lifted their heads, and became comrades of the wind;

  • برگها چون شاخ را بشکافتند ** تا به بالای درخت اشتافتند
  • The leaves, when they had burst (forth from) the bough, made haste to reach the top of the tree;

  • با زبان شطاه شکر خدا ** می‌‌سراید هر بر و برگی جدا
  • With the tongue of (seed that put forth) its sprouts each fruit and tree severally is singing thanks to God,

  • که بپرورد اصل ما را ذو العطا ** تا درخت استغلظ آمد و استوی‌‌ 1345
  • Saying, “The Bounteous Giver nourished our root until the tree grew big and stood upright.”

  • جانهای بسته اندر آب و گل ** چون رهند از آب و گلها شاد دل‌‌
  • (Even so) the spirits bound in clay, when they escape glad at heart from their (prisons of) clay,

  • در هوای عشق حق رقصان شوند ** همچو قرص بدر بی‌‌نقصان شوند
  • Begin to dance in the air of Divine Love and become flawless like the full moon's orb,

  • جسمشان در رقص و جانها خود مپرس ** و آن که گرد جان از آنها خود مپرس‌‌
  • Their bodies dancing, and their souls—nay, do not ask (how their souls fare); and of that which surrounds the soul—nay, do not ask of those things!

  • شیر را خرگوش در زندان نشاند ** ننگ شیری کاو ز خرگوشی بماند
  • The hare lodged the lion in prison. Shame on a lion who was discomfited by a hare!

  • در چنان ننگی و آن گه این عجب ** فخر دین خواهد که گویندش لقب‌‌ 1350
  • He is in such a disgrace, and still—this is a wonder—he would fain be addressed by the title of Fakhr-i Dín.

  • ای تو شیری در تک این چاه فرد ** نفس چون خرگوش خونت ریخت و خورد
  • O thou lion that liest alone at the bottom of this well, thy fleshly soul, like the hare, has shed and drunk thy blood;

  • نفس خرگوشت به صحرا در چرا ** تو به قعر این چه چون و چرا
  • Thy hare-soul is feeding in the desert, (whilst) thou art (lying) at the bottom of this well of “How?” and “Why?”

  • سوی نخجیران دوید آن شیر گیر ** کابشروا یا قوم إذ جاء البشیر
  • That lion-catcher (the hare) ran towards the beasts, crying, “Rejoice, O my people, since the announcer of joy is come.

  • مژده مژده ای گروه عیش‌‌ساز ** کان سگ دوزخ به دوزخ رفت باز
  • Glad news! Glad news, O company of merry-makers! That hell-hound has gone back to Hell.

  • مژده مژده کان عدوی جانها ** کند قهر خالقش دندانها 1355
  • Glad news! Glad news! The enemy of your lives—his teeth have been torn out by the vengeance of his Creator.

  • آن که از پنجه بسی سرها بکوفت ** همچو خس جاروب مرگش هم بروفت‌‌
  • He who smote many heads with his claws—him too the broom of Death has swept away like rubbish.”

  • جمع شدن نخجیران گرد خرگوش و ثنا گفتن او را
  • How the beasts gathered round the hare and spoke in praise of him.

  • جمع گشتند آن زمان جمله وحوش ** شاد و خندان از طرب در ذوق و جوش‌‌
  • Then all the wild beasts assembled, joyous and laughing gleefully in rapture and excitement.

  • حلقه کردند او چو شمعی در میان ** سجده آوردند و گفتندش که هان‌‌
  • They formed a ring, he (the hare) in the midst like a candle: they bowed (in homage) and said to him, "Hark!"

  • تو فرشته‌‌ی آسمانی یا پری ** نی تو عزراییل شیران نری‌‌
  • “Art thou a heavenly angel or a peri? No, thou art the Azrael of fierce lions.

  • هر چه هستی جان ما قربان تست ** دست بردی دست و بازویت درست‌‌ 1360
  • Whatever thou art, our souls are offered in sacrifice to thee. Thou hast prevailed. Health to thy hand and arm!