حال چون جلوه ست ز آن زیبا عروس ** وین مقام آن خلوت آمد با عروس‌‌

حال چون جلوه ست ز آن زیبا عروس ** وین مقام آن خلوت آمد با عروس‌‌ 1435

جلوه بیند شاه و غیر شاه نیز ** وقت خلوت نیست جز شاه عزیز

جلوه کرده خاص و عامان را عروس ** خلوت اندر شاه باشد با عروس‌‌

هست بسیار اهل حال از صوفیان ** نادر است اهل مقام اندر میان‌‌

از منازلهای جانش یاد داد ** وز سفرهای روانش یاد داد

وز زمانی کز زمان خالی بده ست ** وز مقام قدس که اجلالی بده ست‌‌ 1440

وز هوایی کاندر او سیمرغ روح ** پیش از این دیده ست پرواز و فتوح‌‌

هر یکی پروازش از آفاق بیش ** وز امید و نهمت مشتاق بیش‌‌

چون عمر اغیار رو را یار یافت ** جان او را طالب اسرار یافت‌‌

شیخ کامل بود و طالب مشتهی ** مرد چابک بود و مرکب درگهی‌‌

دید آن مرشد که او ارشاد داشت ** تخم پاک اندر زمین پاک کاشت‌‌ 1445

سؤال کردن رسول روم از عمر

مرد گفتش کای امیر المؤمنین ** جان ز بالا چون در آمد در زمین‌‌

مرغ بی‌‌اندازه چون شد در قفص ** گفت حق بر جان فسون خواند و قصص‌‌

بر عدمها کان ندارد چشم و گوش ** چون فسون خواند همی‌‌آید به جوش‌‌

از فسون او عدمها زود زود ** خوش معلق می‌‌زند سوی وجود

باز بر موجود افسونی چو خواند ** زو دو اسبه در عدم موجود راند 1450

گفت در گوش گل و خندانش کرد ** گفت با سنگ و عقیق کانش کرد

گفت با جسم آیتی تا جان شد او ** گفت با خورشید تا رخشان شد او

باز در گوشش دمد نکته‌‌ی مخوف ** در رخ خورشید افتد صد کسوف‌‌

تا به گوش ابر آن گویا چه خواند ** کاو چو مشک از دیده‌‌ی خود اشک راند

تا به گوش خاک حق چه خوانده است ** کاو مراقب گشت و خامش مانده است‌‌ 1455

در تردد هر که او آشفته است ** حق به گوش او معما گفته است‌‌

تا کند محبوسش اندر دو گمان ** آن کنم کاو گفت یا خود ضد آن‌‌

هم ز حق ترجیح یابد یک طرف ** ز آن دو یک را بر گزیند ز آن کنف‌‌

گر نخواهی در تردد هوش جان ** کم فشار این پنبه اندر گوش جان‌‌

تا کنی فهم آن معماهاش را ** تا کنی ادراک رمز و فاش را 1460

پس محل وحی گردد گوش جان ** وحی چه بود گفتنی از حس نهان‌‌

گوش جان و چشم جان جز این حس است ** گوش عقل و گوش ظن زین مفلس است‌‌

لفظ جبرم عشق را بی‌‌صبر کرد ** و آن که عاشق نیست حبس جبر کرد

این معیت با حق است و جبر نیست ** این تجلی مه است این ابر نیست‌‌

ور بود این جبر جبر عامه نیست ** جبر آن اماره‌‌ی خودکامه نیست‌‌ 1465

جبر را ایشان شناسند ای پسر ** که خدا بگشادشان در دل بصر

غیب و آینده بر ایشان گشت فاش ** ذکر ماضی پیش ایشان گشت لاش‌‌

اختیار و جبر ایشان دیگر است ** قطره‌‌ها اندر صدفها گوهر است‌‌

هست بیرون قطره‌‌ی خرد و بزرگ ** در صدف آن در خرد است و سترگ‌‌

طبع ناف آهو است آن قوم را ** از برون خون و درونشان مشکها 1470

تو مگو کاین مایه بیرون خون بود ** چون رود در ناف مشکی چون شود

تو مگو کاین مس برون بد محتقر ** در دل اکسیر چون گیرد گهر

اختیار و جبر در تو بد خیال ** چون در ایشان رفت شد نور جلال‌‌

نان چو در سفره ست باشد آن جماد ** در تن مردم شود او روح شاد

در دل سفره نگردد مستحیل ** مستحیلش جان کند از سلسبیل‌‌ 1475

قوت جان است این ای راست خوان ** تا چه باشد قوت آن جان جان‌‌

گوشت پاره‌‌ی آدمی با عقل و جان ** می‌‌شکافد کوه را با بحر و کان‌‌

زور جان کوه کن شق حجر ** زور جان جان در انشق القمر

گر گشاید دل سر انبان راز ** جان به سوی عرش سازد ترک تاز

اضافت کردن آدم آن زلت را به خویشتن که ربنا ظلمناو اضافت کردن ابلیس گناه خود را به خدا که بما أغويتنی

کرد حق و کرد ما هر دو ببین ** کرد ما را هست دان پیداست این‌‌ 1480

گر نباشد فعل خلق اندر میان ** پس مگو کس را چرا کردی چنان‌‌

خلق حق افعال ما را موجد است ** فعل ما آثار خلق ایزد است‌‌

ناطقی یا حرف بیند یا غرض ** کی شود یک دم محیط دو عرض‌‌

گر به معنی رفت شد غافل ز حرف ** پیش و پس یک دم نبیند هیچ طرف‌‌