گفت دانستم که رنجت چیست زود ** در خلاصت سحرها خواهم نمود

شاد باش و فارغ و ایمن که من ** آن کنم با تو که باران با چمن‌‌

من غم تو می‌‌خورم تو غم مخور ** بر تو من مشفق‌‌ترم از صد پدر

هان و هان این راز را با کس مگو ** گر چه از تو شه کند بس جستجو

چون که اسرارت نهان در دل شود ** آن مرادت زودتر حاصل شود 175

گفت پیغمبر که هر که سر نهفت ** زود گردد با مراد خویش جفت‌‌

دانه چون اندر زمین پنهان شود ** سر آن سر سبزی بستان شود

زر و نقره گر نبودندی نهان ** پرورش کی یافتندی زیر کان‌‌

وعده‌‌ها و لطفهای آن حکیم ** کرد آن رنجور را ایمن ز بیم‌‌

وعده‌‌ها باشد حقیقی دل پذیر ** وعده‌‌ها باشد مجازی تاسه‌‌گیر 180

وعده‌‌ی اهل کرم گنج روان ** وعده‌‌ی نااهل شد رنج روان‌‌

دریافتن آن ولی رنج را و عرض کردن رنج او را پیش پادشاه

بعد از آن برخاست و عزم شاه کرد ** شاه را ز ان شمه‌‌ای آگاه کرد

گفت تدبیر آن بود کان مرد را ** حاضر آریم از پی این درد را

مرد زرگر را بخوان ز ان شهر دور ** با زر و خلعت بده او را غرور

فرستادن پادشاه رسولان به سمرقند به آوردن زرگر

شه فرستاد آن طرف یک دو رسول ** حاذقان و کافیان بس عدول‌‌ 185

تا سمرقند آمدند آن دو امیر ** پیش آن زرگر ز شاهنشه بشیر

کای لطیف استاد کامل معرفت ** فاش اندر شهرها از تو صفت‌‌

نک فلان شه از برای زرگری ** اختیارت کرد زیرا مهتری‌‌

اینک این خلعت بگیر و زر و سیم ** چون بیایی خاص باشی و ندیم‌‌

مرد مال و خلعت بسیار دید ** غره شد از شهر و فرزندان برید 190

اندر آمد شادمان در راه مرد ** بی‌‌خبر کان شاه قصد جانش کرد

اسب تازی بر نشست و شاد تاخت ** خونبهای خویش را خلعت شناخت‌‌

ای شده اندر سفر با صد رضا ** خود به پای خویش تا سوء القضا

در خیالش ملک و عز و مهتری ** گفت عزرائیل رو آری بری‌‌

چون رسید از راه آن مرد غریب ** اندر آوردش به پیش شه طبیب‌‌ 195

سوی شاهنشاه بردندش به ناز ** تا بسوزد بر سر شمع طراز

شاه دید او را بسی تعظیم کرد ** مخزن زر را بدو تسلیم کرد

پس حکیمش گفت کای سلطان مه ** آن کنیزک را بدین خواجه بده‌‌

تا کنیزک در وصالش خوش شود ** آب وصلش دفع آن آتش شود

شه بدو بخشید آن مه روی را ** جفت کرد آن هر دو صحبت جوی را 200

مدت شش ماه می‌‌راندند کام ** تا به صحت آمد آن دختر تمام‌‌

بعد از آن از بهر او شربت بساخت ** تا بخورد و پیش دختر می‌‌گداخت‌‌

چون ز رنجوری جمال او نماند ** جان دختر در وبال او نماند

چون که زشت و ناخوش و رخ زرد شد ** اندک اندک در دل او سرد شد

عشقهایی کز پی رنگی بود ** عشق نبود عاقبت ننگی بود 205

کاش کان هم ننگ بودی یک سری ** تا نرفتی بر وی آن بد داوری‌‌

خون دوید از چشم همچون جوی او ** دشمن جان وی آمد روی او

دشمن طاوس آمد پر او ** ای بسی شه را بکشته فر او

گفت من آن آهوم کز ناف من ** ریخت این صیاد خون صاف من‌‌

ای من آن روباه صحرا کز کمین ** سر بریدندش برای پوستین‌‌ 210

ای من آن پیلی که زخم پیل بان ** ریخت خونم از برای استخوان‌‌

آن که کشتستم پی مادون من ** می‌‌نداند که نخسبد خون من‌‌

بر من است امروز و فردا بر وی است ** خون چون من کس چنین ضایع کی است‌‌

گر چه دیوار افکند سایه‌‌ی دراز ** باز گردد سوی او آن سایه باز

این جهان کوه است و فعل ما ندا ** سوی ما آید نداها را صدا 215

این بگفت و رفت در دم زیر خاک ** آن کنیزک شد ز عشق و رنج پاک‌‌

ز انکه عشق مردگان پاینده نیست ** ز انکه مرده سوی ما آینده نیست‌‌

عشق زنده در روان و در بصر ** هر دمی باشد ز غنچه تازه‌‌تر

عشق آن زنده گزین کاو باقی است ** کز شراب جان فزایت ساقی است‌‌

عشق آن بگزین که جمله انبیا ** یافتند از عشق او کار و کیا 220