English    Türkçe    فارسی   

1
1876-1925

  • چون شدی در خوی دیوی استوار ** می‌‌گریزد از تو دیو نابکار
  • Since you have become confirmed in devilry, the good-for-nothing Devil is fleeing from you!

  • آن که اندر دامنت آویخت او ** چون چنین گشتی ز تو بگریخت او
  • He who (formerly) clung to your skirt fled from you when you became like this.

  • تفسیر ما شاء الله کان‌‌
  • Explanation of (the Tradition) “Whatsoever God wills cometh to pass.”

  • این همه گفتیم لیک اندر بسیچ ** بی‌‌عنایات خدا هیچیم هیچ‌‌
  • We have spoken all these words, but in preparing ourselves (for the journey before us) we are naught, naught without the favours of God.

  • بی‌‌عنایات حق و خاصان حق ** گر ملک باشد سیاه استش ورق‌‌
  • Without the favours of God and God's elect ones, angel though he be, his page is black.

  • ای خدا ای فضل تو حاجت روا ** با تو یاد هیچ کس نبود روا 1880
  • O God, O Thou whose bounty fulfils (every) need, it is not allowable to mention any one beside Thee.

  • این قدر ارشاد تو بخشیده‌‌ای ** تا بدین بس عیب ما پوشیده‌‌ای‌‌
  • This amount of guidance Thou hast bestowed (upon us); till this (present time) Thou hast covered up many a fault of ours.

  • قطره‌‌ای دانش که بخشیدی ز پیش ** متصل گردان به دریاهای خویش‌‌
  • Cause the drop of knowledge which Thou gavest (us) heretofore to become united with Thy seas.

  • قطره‌‌ای علم است اندر جان من ** وارهانش از هوا وز خاک تن‌‌
  • In my soul there is a drop of knowledge: deliver it from sensuality and from the body's clay,

  • پیش از آن کاین خاکها خسفش کنند ** پیش از آن کاین بادها نشفش کنند
  • Before these clays drink it up, before these winds absorb it,

  • گر چه چون نشفش کند تو قادری ** کش از ایشان واستانی واخری‌‌ 1885
  • Although, when they absorb it, Thou art able to take it back from them and redeem it.

  • قطره‌‌ای کاو در هوا شد یا که ریخت ** از خزینه‌‌ی قدرت تو کی گریخت‌‌
  • The drop that vanished in the air or was spilled (on the earth)—when did it flee (escape) from the storehouse of Thy omnipotence?

  • گر در آید در عدم یا صد عدم ** چون بخوانیش او کند از سر قدم‌‌
  • If it enter into non-existence or a hundred non-existences, it will make a foot of its head (will return in headlong haste) when Thou callest it.

  • صد هزاران ضد ضد را می‌‌کشد ** بازشان حکم تو بیرون می‌‌کشد
  • Hundreds of thousands of opposites are killing their opposites: Thy decree is drawing them forth again (from non-existence).

  • از عدمها سوی هستی هر زمان ** هست یا رب کاروان در کاروان‌‌
  • There is caravan on caravan, O Lord, (speeding) continually from non-existence towards existence.

  • خاصه هر شب جمله افکار و عقول ** نیست گردد غرق در بحر نغول‌‌ 1890
  • In particular, every night all thoughts and understandings become naught, plunged in the deep Sea;

  • باز وقت صبح آن اللهیان ** بر زنند از بحر سر چون ماهیان‌‌
  • Again at the time of dawn those Divine ones lift up their heads from the Sea, like fishes.

  • در خزان آن صد هزاران شاخ و برگ ** از هزیمت رفته در دریای مرگ‌‌
  • In autumn the myriads of boughs and leaves go in rout into the sea of Death,

  • زاغ پوشیده سیه چون نوحه‌‌گر ** در گلستان نوحه کرده بر خضر
  • (While) in the garden the crow clothed in black like a mourner makes lament over the (withered) greenery.

  • باز فرمان آید از سالار ده ** مر عدم را کانچه خوردی باز ده‌‌
  • Again from the Lord of the land comes the edict (saying) to Non-existence, “Give back what thou hast devoured!

  • آن چه خوردی واده ای مرگ سیاه ** از نبات و دارو و برگ و گیاه‌‌ 1895
  • Give up, O black Death, what thou hast devoured of plants and healing herbs and leaves and grass!”

  • ای برادر عقل یک دم با خود آر ** دم به دم در تو خزان است و بهار
  • O brother, collect thy wits for an instant (and think): from moment to moment (incessantly) there is autumn and spring within thee.

  • باغ دل را سبز و تر و تازه بین ** پر ز غنچه‌‌ی ورد و سرو و یاسمین‌‌
  • Behold the garden of the heart, green and moist and fresh, full f buds and roses and ctpresses and jasmines;

  • ز انبهی برگ پنهان گشته شاخ ** ز انبهی گل نهان صحرا و کاخ‌‌
  • Boughs hidden by the multitude of leaves, vast plain and high palace hidden by the multitude of flowers.

  • این سخنهایی که از عقل کل است ** بوی آن گلزار و سرو و سنبل است‌‌
  • These words, which are from Universal Reason, are the scent of those flowers and cypresses and hyacinths.

  • بوی گل دیدی که آن جا گل نبود ** جوش مل دیدی که آن جا مل نبود 1900
  • Didst thou (ever) smell the scent of a rose where no rose was? Didst thou (ever) see the foaming of wine where no wine was?

  • بو قلاووز است و رهبر مر ترا ** می‌‌برد تا خلد و کوثر مر ترا
  • The scent is thy guide and conducts thee on thy way: it will bring thee to Eden and Kawthar.

  • بو دوای چشم باشد نور ساز ** شد ز بویی دیده‌‌ی یعقوب باز
  • The scent is a remedy for the (sightless) eye; (it is) light-making: the eye of Jacob was opened by a scent.

  • بوی بد مر دیده را تاری کند ** بوی یوسف دیده را یاری کند
  • The foul scent darkens the eye, the scent of Joseph succours the eye.

  • تو که یوسف نیستی یعقوب باش ** همچو او با گریه و آشوب باش‌‌
  • Thou who art not a Joseph, be a Jacob: be (familiar), like him, with weeping and sore distress.

  • بشنو این پند از حکیم غزنوی ** تا بیابی در تن کهنه نوی‌‌ 1905
  • Hearken to this counsel from the Sage of Ghazna, that thou mayst feel freshness in thy old body:

  • ناز را رویی بباید همچو ورد ** چون نداری گرد بد خویی مگرد
  • “Disdain needs a face like the rose; when thou hast not (such a face), do not indulge in ill-temper.

  • زشت باشد روی نازیبا و ناز ** سخت باشد چشم نابینا و درد
  • Ugly is disdain in an uncomely face, grievous is eye-ache in an unseeing eye.”

  • پیش یوسف نازش و خوبی مکن ** جز نیاز و آه یعقوبی مکن‌‌
  • In the presence of Joseph do not give thyself airs and behave like a beauty: offer nothing but the supplication and sighs of Jacob.

  • معنی مردن ز طوطی بد نیاز ** در نیاز و فقر خود را مرده ساز
  • The meaning of dying (as conveyed) by the parrot was supplication (self-abasement): make thyself dead in supplication and poverty (of spirit),

  • تا دم عیسی ترا زنده کند ** همچو خویشت خوب و فرخنده کند 1910
  • That the breath of Jesus may revive thee and make thee fair and blessed as itself.

  • از بهاران کی شود سر سبز سنگ ** خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ‌‌
  • How should a rock be covered with verdure by the Spring? Become earth, that thou mayst display flowers of many a hue.

  • سالها تو سنگ بودی دل خراش ** آزمون را یک زمانی خاک باش‌‌
  • Years hast thou been a heart-jagging rock: once, for the sake of experiment, be earth!

  • داستان پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا روز بی‌‌نوایی چنگ زد میان گورستان‌‌
  • The story of the old harper who in the time of ‘Umar, may God be well-pleased with him, on a day when he was starving played the harp for God's sake in the graveyard.

  • آن شنیده ستی که در عهد عمر ** بود چنگی مطربی با کر و فر
  • Hast thou heard that in the time of ‘Umar there was a harper, a fine and glorious minstrel?

  • بلبل از آواز او بی‌‌خود شدی ** یک طرب ز آواز خوبش صد شدی‌‌
  • The nightingale would be made beside herself by his voice: by his beautiful voice one rapture would be turned into a hundred.

  • مجلس و مجمع دمش آراستی ** وز نوای او قیامت خاستی‌‌ 1915
  • His breath was an ornament to assembly and congregation, and at his song the dead would arise.

  • همچو اسرافیل کاوازش به فن ** مردگان را جان در آرد در بدن‌‌
  • (He was) like Isráfíl (Seraphiel), whose voice will cunningly bring the souls of the dead into their bodies,

  • یا رسیلی بود اسرافیل را ** کز سماعش پر برستی فیل را
  • Or he was (like) an accompanist to Isráfíl, for his music would make the elephant grow wings.

  • سازد اسرافیل روزی ناله را ** جان دهد پوسیده‌‌ی صد ساله را
  • One day Isráfíl will make a shrill sound and will give life to him that has been rotten for a hundred years.

  • انبیا را در درون هم نغمه‌‌هاست ** طالبان را ز آن حیات بی‌‌بهاست‌‌
  • The prophets also have (spiritual) notes within, whence there comes life beyond price to them that seek (God).

  • نشنود آن نغمه‌‌ها را گوش حس ** کز ستمها گوش حس باشد نجس‌‌ 1920
  • The sensual ear does not hear those notes, for the sensual ear is defiled by iniquities.

  • نشنود نغمه‌‌ی پری را آدمی ** کاو بود ز اسرار پریان اعجمی‌‌
  • The note of the peri is not heard by man, for he is unable to apprehend the mysteries of the peris,

  • گر چه هم نغمه‌‌ی پری زین عالم است ** نغمه‌‌ی دل برتر از هر دو دم است‌‌
  • Although the note of the peri too belongs to this world. The note of the heart is higher than both breaths (notes),

  • که پری و آدمی زندانی‌‌اند ** هر دو در زندان این نادانی‌‌اند
  • For peri and man (alike) are prisoners: both are (captive) in the prison of this ignorance.

  • معشر الجن سوره‌‌ی رحمان بخوان ** تستطیعوا تنفذوا را باز دان‌‌
  • Recite O community of Jinn (and men) in the Súratu l’-Rahmán; recognise (the meaning of) if ye be able to pass forth.

  • نغمه‌‌های اندرون اولیا ** اولا گوید که ای اجزای لا 1925
  • The inward notes of the saints say, at first, “O ye particles of lá (not = not-being),