حق تعالی عادل است و عادلان ** کی کنند استمگری بر بی‌‌دلان‌‌

آن یکی را نعمت و کالا دهند ** وین دگر را بر سر آتش نهند 2355

آتشش سوزا که دارد این گمان ** بر خدای خالق هر دو جهان‌‌

فقر فخری از گزاف است و مجاز ** نی هزاران عز پنهان است و ناز

از غضب بر من لقبها راندی ** یارگیر و مار گیرم خواندی‌‌

گر بگیرم بر کنم دندان مار ** تاش از سر کوفتن نبود ضرار

ز آن که آن دندان عدوی جان اوست ** من عدو را می‌‌کنم زین علم دوست‌‌ 2360

از طمع هرگز نخوانم من فسون ** این طمع را کرده‌‌ام من سر نگون‌‌

حاش لله طمع من از خلق نیست ** از قناعت در دل من عالمی است‌‌

بر سر امرودبن بینی چنان ** ز آن فرود آ تا نماند آن گمان‌‌

چون که بر گردی و سر گشته شوی ** خانه را گردنده بینی و آن توی‌‌

در بیان آن که جنبیدن هر کسی از آن جا که وی است هر کس را از چنبره‌‌ی وجود خود بیند، تابه‌‌ی کبود آفتاب را کبود نماید و سرخ سرخ نماید چون تابه از رنگها بیرون آید سپید شود از همه تابه‌‌های دیگر او راست‌‌گوتر باشد و امام باشد

دید احمد را ابو جهل و بگفت ** زشت نقشی کز بنی هاشم شگفت‌‌ 2365

گفت احمد مر و را که راستی ** راست گفتی گر چه کار افزاستی‌‌

دید صدیقش بگفت ای آفتاب ** نی ز شرقی نی ز غربی خوش بتاب‌‌

گفت احمد راست گفتی ای عزیز ** ای رهیده تو ز دنیای نه چیز

حاضران گفتند ای صدر الوری ** راست گو گفتی دو ضد گو را چرا

گفت من آیینه‌‌ام مصقول دست ** ترک و هندو در من آن بیند که هست‌‌ 2370

ای زن ار طماع می‌‌بینی مرا ** زین تحری زنانه برتر آ

این طمع را ماند و رحمت بود ** کو طمع آن جا که آن نعمت بود

امتحان کن فقر را روزی دو تو ** تا به فقر اندر غنا بینی دو تو

صبر کن با فقر و بگذار این ملال ** ز آن که در فقر است عز ذو الجلال‌‌

سرکه مفروش و هزاران جان ببین ** از قناعت غرق بحر انگبین‌‌ 2375

صد هزاران جان تلخی کش نگر ** همچو گل آغشته اندر گل شکر

ای دریغا مر ترا گنجا بدی ** تا ز جانم شرح دل پیدا شدی‌‌

این سخن شیر است در پستان جان ** بی‌‌کشنده خوش نمی‌‌گردد روان‌‌

مستمع چون تشنه و جوینده شد ** واعظ ار مرده بود گوینده شد

مستمع چون تازه آمد بی‌‌ملال ** صد زبان گردد به گفتن گنگ و لال‌‌ 2380

چون که نامحرم در آید از درم ** پرده در پنهان شوند اهل حرم‌‌

ور در آید محرمی دور از گزند ** بر گشایند آن ستیران روی‌‌بند

هر چه را خوب و خوش و زیبا کنند ** از برای دیده‌‌ی بینا کنند

کی بود آواز چنگ و زیر و بم ** از برای گوش بی‌‌حس اصم‌‌

مشک را بی‌‌هوده حق خوش دم نکرد ** بهر حس کرد او پی اخشم نکرد 2385

حق زمین و آسمان بر ساخته ست ** در میان بس نار و نور افراخته ست‌‌

این زمین را از برای خاکیان ** آسمان را مسکن افلاکیان‌‌

مرد سفلی دشمن بالا بود ** مشتری هر مکان پیدا بود

ای ستیره هیچ تو برخاستی ** خویشتن را بهر کور آراستی‌‌

گر جهان را پر در مکنون کنم ** روزی تو چون نباشد چون کنم‌‌ 2390

ترک جنگ و ره زنی ای زن بگو ** ور نمی‌‌گویی به ترک من بگو

مر مرا چه جای جنگ نیک و بد ** کاین دلم از صلحها هم می‌‌رمد

گر خمش کردی و گرنه آن کنم ** که همین دم ترک خان و مان کنم‌‌

مراعات کردن زن شوهر را و استغفار کردن از گفته‌‌ی خویش‌‌

زن چو دید او را که تند و توسن است ** گشت گریان گریه خود دام زن است‌‌

گفت از تو کی چنین پنداشتم ** از تو من اومید دیگر داشتم‌‌ 2395

زن در آمد از طریق نیستی ** گفت من خاک شمایم نه ستی‌‌

جسم و جان و هر چه هستم آن تست ** حکم و فرمان جملگی فرمان تست‌‌

گر ز درویشی دلم از صبر جست ** بهر خویشم نیست آن بهر تو است‌‌

تو مرا در دردها بودی دوا ** من نمی‌‌خواهم که باشی بی‌‌نوا

جان تو کز بهر خویشم نیست این ** از برای تستم این ناله و حنین‌‌ 2400

خویش من و الله که بهر خویش تو ** هر نفس خواهد که میرد پیش تو

کاش جانت کش روان من فدی ** از ضمیر جان من واقف بدی‌‌

چون تو با من این چنین بودی به ظن ** هم ز جان بیزار گشتم هم ز تن‌‌