ای بسا شیرین که چون شکر بود ** لیک زهر اندر شکر مضمر بود

آن که زیرک‌‌تر به بو بشناسدش ** و آن دگر چون بر لب و دندان زدش‌‌ 2585

پس لبش ردش کند پیش از گلو ** گر چه نعره می‌‌زند شیطان کلوا

و آن دگر را در گلو پیدا کند ** و آن دگر را در بدن رسوا کند

و آن دگر را در حدث سوزش دهد ** ذوق آن زخم جگر دوزش دهد

و آن دگر را بعد ایام و شهور ** و آن دگر را بعد مرگ از قعر گور

ور دهندش مهلت اندر قعر گور ** لا بد آن پیدا شود یوم النشور 2590

هر نبات و شکری را در جهان ** مهلتی پیداست از دور زمان‌‌

سالها باید که اندر آفتاب ** لعل یابد رنگ و رخشانی و تاب‌‌

باز تره در دو ماه اندر رسد ** باز تا سالی گل احمر رسد

بهر این فرمود حق عز و جل ** سوره الانعام در ذکر اجل‌‌

این شنیدی مو به مویت گوش باد ** آب حیوان است خوردی نوش باد 2595

آب حیوان خوان مخوان این را سخن ** روح نو بین در تن حرف کهن‌‌

نکته‌‌ی دیگر تو بشنو ای رفیق ** همچو جان او سخت پیدا و دقیق‌‌

در مقامی هست هم این زهر مار ** از تصاریف خدایی خوش گوار

در مقامی زهر و در جایی دوا ** در مقامی کفر و در جایی روا

گر چه آن جا او گزند جان بود ** چون بدین جا در رسد درمان بود 2600

آب در غوره ترش باشد و لیک ** چون به انگوری رسد شیرین و نیک‌‌

باز در خم او شود تلخ و حرام ** در مقام سرکگی نعم الادام‌‌

در معنی آن که آن چه ولی کند مرید را نشاید گستاخی کردن و همان فعل کردن که حلوا طبیب را زیان ندارد اما بیمار را زیان دارد و سرما و برف انگور را زیان ندارد اما غوره را زیان دارد که در راهست که ليغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تأخر

گر ولی زهری خورد نوشی شود ** ور خورد طالب سیه هوشی شود

رب هب لی از سلیمان آمده ست ** که مده غیر مرا این ملک و دست‌‌

تو مکن با غیر من این لطف و جود ** این حسد را ماند اما آن نبود 2605

نکته‌‌ی لا ينبغی می‌‌خوان به جان ** سر من بعدی ز بخل او مدان‌‌

بلکه اندر ملک دید او صد خطر ** مو به مو ملک جهان بد بیم سر

بیم سر با بیم سر با بیم دین ** امتحانی نیست ما را مثل این‌‌

پس سلیمان همتی باید که او ** بگذرد زین صد هزاران رنگ و بو

با چنان قوت که او را بود هم ** موج آن ملکش فرومی‌‌بست دم‌‌ 2610

چون بر او بنشست زین اندوه گرد ** بر همه شاهان عالم رحم کرد

شد شفیع و گفت این ملک و لوا ** با کمالی ده که دادی مر مرا

هر که را بدهی و بکنی آن کرم ** او سلیمان است و آن کس هم منم‌‌

او نباشد بعدی او باشد معی ** خود معی چه بود منم بی‌‌مدعی‌‌

شرح این فرض است گفتن لیک من ** باز می‌‌گردم به قصه‌‌ی مرد و زن‌‌ 2615

مخلص ماجرای عرب و جفت او

ماجرای مرد و زن را مخلصی ** باز می‌‌جوید درون مخلصی‌‌

ماجرای مرد و زن افتاد نقل ** آن مثال نفس خود می‌‌دان و عقل‌‌

این زن و مردی که نفس است و خرد ** نیک بایسته ست بهر نیک و بد

وین دو بایسته در این خاکی سرا ** روز و شب در جنگ و اندر ماجرا

زن همی‌‌خواهد هویج خانگاه ** یعنی آب رو و نان و خوان و جاه‌‌ 2620

نفس همچون زن پی چاره‌‌گری ** گاه خاکی گاه جوید سروری‌‌

عقل خود زین فکرها آگاه نیست ** در دماغش جز غم الله نیست‌‌

گر چه سر قصه این دانه ست و دام ** صورت قصه شنو اکنون تمام‌‌

گر بیان معنوی کافی شدی ** خلق عالم عاطل و باطل بدی‌‌

گر محبت فکرت و معنیستی ** صورت روزه و نمازت نیستی‌‌ 2625

هدیه‌‌های دوستان با همدیگر ** نیست اندر دوستی الا صور

تا گواهی داده باشد هدیه‌ها ** بر محبتهای مضمر در خفا

ز آن که احسانهای ظاهر شاهدند ** بر محبتهای سر ای ارجمند

شاهدت گه راست باشد گه دروغ ** مست گاهی از می و گاهی ز دوغ‌‌

دوغ خورده مستیی پیدا کند ** های و هوی و سر گرانیها کند 2630

آن مرایی در صیام و در صلاست ** تا گمان آید که او مست ولاست‌‌

حاصل افعال برونی دیگر است ** تا نشان باشد بر آن چه مضمر است‌‌

یا رب آن تمییز ده ما را به خواست ** تا شناسیم آن نشان کژ ز راست‌‌