حلم ایشان کف بحر حلم ماست ** کف رود آید ولی دریا به جاست‌‌

خود چه گویم پیش آن در این صدف ** نیست الا کف کف کف کف‌‌

حق آن کف حق آن دریای صاف ** که امتحانی نیست این گفت و نه لاف‌‌

از سر مهر و صفاء است و خضوع ** حق آن کس که بدو دارم رجوع‌‌

گر به پیشت امتحان است این هوس ** امتحان را امتحان کن یک نفس‌‌ 2680

سر مپوشان تا پدید آید سرم ** امر کن تو هر چه بر وی قادرم‌‌

دل مپوشان تا پدید آید دلم ** تا قبول آرم هر آن چه قابلم‌‌

چون کنم در دست من چه چاره است ** در نگر تا جان من چه کاره است‌‌

تعیین کردن زن طریق طلب روزی کدخدای خود را و قبول کردن او

گفت زن یک آفتابی تافته ست ** عالمی زو روشنایی یافته ست‌‌

نایب رحمان خلیفه‌‌ی کردگار ** شهر بغداد است از وی چون بهار 2685

گر بپیوندی بدان شه شه شوی ** سوی هر ادبار تا کی می‌‌روی‌‌

همنشینی مقبلان چون کیمیاست ** چون نظرشان کیمیایی خود کجاست‌‌

چشم احمد بر ابو بکری زده ** او ز یک تصدیق صدیق آمده‌‌

گفت من شه را پذیرا چون شوم ** بی‌‌بهانه سوی او من چون روم‌‌

نسبتی باید مرا یا حیلتی ** هیچ پیشه راست شد بی‌‌آلتی‌‌ 2690

همچو آن مجنون که بشنید از یکی ** که مرض آمد به لیلی اندکی‌‌

گفت آوه بی‌‌بهانه چون روم ** ور بمانم از عیادت چون شوم‌‌

لیتنی کنت طبیبا حاذقا ** کنت أمشی نحو لیلی سابقا

قل تعالوا گفت حق ما را بدان ** تا بود شرم اشکنی ما را نشان‌‌

شب پران را گر نظر و آلت بدی ** روزشان جولان و خوش حالت بدی‌‌ 2695

گفت چون شاه کرم میدان رود ** عین هر بی‌‌آلتی آلت شود

ز آن که آلت دعوی است و هستی است ** کار در بی‌‌آلتی و پستی است‌‌

گفت کی بی‌‌آلتی سودا کنم ** تا نه من بی‌‌آلتی پیدا کنم‌‌

پس گواهی بایدم بر مفلسی ** تا شهم رحمی کند یا مونسی‌‌

تو گواهی غیر گفت‌‌وگو و رنگ ** وانما تا رحم آرد شاه شنگ‌‌ 2700

کاین گواهی که ز گفت و رنگ بد ** نزد آن قاضی القضاة آن جرح شد

صدق می‌‌خواهد گواه حال او ** تا بتابد نور او بی‌‌قال او

هدیه بردن عرب سبوی آب باران از میان بادیه سوی بغداد به نزد خلیفه بر پنداشت آن که آن جا هم قحط آب است‌‌

گفت زن صدق آن بود کز بود خویش ** پاک برخیزی تو از مجهود خویش‌‌

آب باران است ما را در سبو ** ملکت و سرمایه و اسباب تو

این سبوی آب را بردار و رو ** هدیه ساز و پیش شاهنشاه شو 2705

گو که ما را غیر این اسباب نیست ** در مفازه هیچ به زین آب نیست‌‌

گر خزینه‌‌ش پر متاع فاخر است ** این چنین آبش نباشد نادر است‌‌

چیست آن کوزه تن محصور ما ** اندر او آب حواس شور ما

ای خداوند این خم و کوزه‌‌ی مرا ** در پذیر از فضل الله اشتری‌‌

کوزه‌‌ای با پنج لوله‌‌ی پنج حس ** پاک دار این آب را از هر نجس‌‌ 2710

تا شود زین کوزه منفذ سوی بحر ** تا بگیرد کوزه‌‌ی من خوی بحر

تا چو هدیه پیش سلطانش بری ** پاک بیند باشدش شه مشتری‌‌

بی‌‌نهایت گردد آبش بعد از آن ** پر شود از کوزه‌‌ی من صد جهان‌‌

لوله‌‌ها بر بند و پر دارش ز خم ** گفت غضوا عن هوا ابصارکم‌‌

ریش او پر باد کاین هدیه کراست ** لایق چون او شهی این است راست‌‌ 2715

زن نمی‌‌دانست کانجا بر گذر ** هست جاری دجله‌‌ی همچون شکر

در میان شهر چون دریا روان ** پر ز کشتیها و شست ماهیان‌‌

رو بر سلطان و کار و بار بین ** حس تجری تحتها الأنهار بین‌‌

این چنین حسها و ادراکات ما ** قطره‌‌ای باشد در آن نهر صفا

در نمد دوختن زن عرب سبوی آب باران را و مهر نهادن بر وی از غایت اعتقاد عرب‌‌

مرد گفت آری سبو را سر ببند ** هین که این هدیه ست ما را سودمند 2720

در نمد در دوز تو این کوزه را ** تا گشاید شه به هدیه روزه را

کاین چنین اندر همه آفاق نیست ** جز رحیق و مایه‌‌ی اذواق نیست‌‌

ز آن که ایشان ز آبهای تلخ و شور ** دایما پر علت‌‌اند و نیم کور

مرغ کآب شور باشد مسکنش ** او چه داند جای آب روشنش‌‌

ای که اندر چشمه‌ی شورست جان ** تو چه دانی شط و جیحون و فرات 2725