English    Türkçe    فارسی   

1
292-341

  • میم و واو و میم و نون تشریف نیست ** لفظ مومن جز پی تعریف نیست‌‌
  • (The four letters) mím and wáw and mím and nún do not confer honour: the word múmin (true believer) is only for the sake of denotation.

  • گر منافق خوانی‌‌اش این نام دون ** همچو کژدم می‌‌خلد در اندرون‌‌
  • If you call him (the true believer) hypocrite, this vile name is stinging (him) within like a scorpion.

  • گرنه این نام اشتقاق دوزخ است ** پس چرا در وی مذاق دوزخ است‌‌
  • If this name is not derived from Hell, then why is there the taste of Hell in it?

  • زشتی آن نام بد از حرف نیست ** تلخی آن آب بحر از ظرف نیست‌‌ 295
  • The foulness of that ill name is not from the letters; the bitterness of that sea-water is not from the vessel (containing it).

  • حرف ظرف آمد در او معنی چو آب ** بحر معنی عنده أم الکتاب‌‌
  • The letters are the vessel: therein the meaning is (contained) like water; (but) the sea of the meaning is (with God)—with Him is the Ummu ’l-Kitáb.

  • بحر تلخ و بحر شیرین در جهان ** در میانشان برزخ لا یبغیان‌‌
  • In this world the bitter sea and the sweet sea (are divided)— between them is a barrier which they do not seek to cross.

  • وانگه این هر دو ز یک اصلی روان ** بر گذر زین هر دو رو تا اصل آن‌‌
  • Know that both these flow from one origin. Pass on from them both, go (all the way) to their origin!

  • زر قلب و زر نیکو در عیار ** بی‌‌محک هرگز ندانی ز اعتبار
  • Without the touchstone you will never know in the assay adulterated gold and fine gold by (using your own) judgement.

  • هر که را در جان خدا بنهد محک ** هر یقین را باز داند او ز شک‌‌ 300
  • Any one in whose soul God shall put the touchstone, he will distinguish every certainty from doubt.

  • در دهان زنده خاشاکی جهد ** آن گه آرامد که بیرونش نهد
  • A piece of rubbish jumps into the mouth of a living man, and only when he ejects it is he at ease.

  • در هزاران لقمه یک خاشاک خرد ** چون در آمد حس زنده پی ببرد
  • When, amongst thousands of morsels (of food), one little piece of rubbish entered (his mouth), the living man's sense (of touch or taste) tracked it down.

  • حس دنیا نردبان این جهان ** حس دینی نردبان آسمان‌‌
  • The worldly sense is the ladder to this world; the religious sense is the ladder to Heaven.

  • صحت این حس بجویید از طبیب ** صحت آن حس بخواهید از حبیب‌‌
  • Seek ye the well-being of the former sense from the physician; beg ye the well-being of the latter sense from the Beloved.

  • صحت این حس ز معموری تن ** صحت آن حس ز تخریب بدن‌‌ 305
  • The health of the former arises from the flourishing state of the body; the health of the latter arises from the ruin of the body.

  • راه جان مر جسم را ویران کند ** بعد از آن ویرانی آبادان کند
  • The spiritual way ruins the body and, after having ruined it, restores it to prosperity:

  • کرد ویران خانه بهر گنج زر ** وز همان گنجش کند معمورتر
  • Ruined the house for the sake of the golden treasure, and with that same treasure builds it better (than before);

  • آب را ببرید و جو را پاک کرد ** بعد از آن در جو روان کرد آب خورد
  • Cut off the water and cleansed the river-bed, then caused drinking-water to flow in the river-bed;

  • پوست را بشکافت و پیکان را کشید ** پوست تازه بعد از آتش بردمید
  • Cleft the skin and drew out the iron point (of the arrow or spear)—then fresh skin grew over it (the wound);

  • قلعه ویران کرد و از کافر ستد ** بعد از آن بر ساختش صد برج و سد 310
  • Rased the fortress and took it from the infidel, then reared thereon a hundred towers and ramparts.

  • کار بی‌‌چون را که کیفیت نهد ** این که گفتم هم ضرورت می‌‌دهد
  • Who shall describe the action of Him who hath no like? This that I have said (is what) the present necessity is affording.

  • گه چنین بنماید و گه ضد این ** جز که حیرانی نباشد کار دین‌‌
  • Sometimes it (the action of God) appears like this and sometimes the contrary of this: the work of religion is naught but bewilderment.

  • نی چنان حیران که پشتش سوی اوست ** بل چنین حیران و غرق و مست دوست‌‌
  • (I mean) not one bewildered in such wise that his back is (turned) towards Him; nay, but one bewildered (with ecstasy) like this and drowned (in God) and intoxicated with the Beloved.

  • آن یکی را روی او شد سوی دوست ** و آن یکی را روی او خود روی دوست‌‌
  • The face of the one is set towards the Beloved, (while) the face of the other is just his own face (he is facing himself).

  • روی هر یک می‌‌نگر می‌‌دار پاس ** بو که گردی تو ز خدمت رو شناس‌‌ 315
  • Look long on the face of every one, keep watch attentively: it may be that by doing service (to Súfís) you will come to know the face (of the true saint).

  • چون بسی ابلیس آدم روی هست ** پس به هر دستی نشاید داد دست‌‌
  • Since there is many a devil who hath the face of Adam, it is not well to give your hand to every hand,

  • ز انکه صیاد آورد بانگ صفیر ** تا فریبد مرغ را آن مرغ گیر
  • Because the fowler produces a whistling sound in order to decoy the bird,

  • بشنود آن مرغ بانگ جنس خویش ** از هوا آید بیابد دام و نیش‌‌
  • (So that) the bird may hear the note of its congener and come down from the air and find trap and knife-point.

  • حرف درویشان بدزدد مرد دون ** تا بخواند بر سلیمی ز ان فسون‌‌
  • The vile man will steal the language of dervishes, that he may thereby chant a spell over (fascinate and deceive) one who is simple.

  • کار مردان روشنی و گرمی است ** کار دونان حیله و بی‌‌شرمی است‌‌ 320
  • The work of (holy) men is (as) light and heat; the work of vile men is trickery and shamelessness.

  • شیر پشمین از برای کد کنند ** بو مسیلم را لقب احمد کنند
  • They make a woollen lion for the purpose of begging; they give the title of Ahmad (Mohammed) to Bú Musaylim;

  • بو مسیلم را لقب کذاب ماند ** مر محمد را اولو الالباب ماند
  • (But) to Bú Musaylim remained the title of Kadhdháb (Liar), to Mohammed remained (the title of) Ulu ’l-albáb (Endowed with understanding).

  • آن شراب حق ختامش مشک ناب ** باده را ختمش بود گند و عذاب‌‌
  • The wine of God, its seal (last result) is pure musk, (but) as for (the other) wine, its seal is stench and torment

  • داستان آن پادشاه جهود که نصرانیان را می‌‌کشت از بهر تعصب
  • Story of the Jewish king who for bigotry's sake used to slay the Christians.

  • بود شاهی در جهودان ظلم ساز ** دشمن عیسی و نصرانی گداز
  • Amongst the Jews there was a king who wrought oppression, an enemy of Jesus and a destroyer of Christians.

  • عهد عیسی بود و نوبت آن او ** جان موسی او و موسی جان او 325
  • ’Twas the epoch of Jesus and the turn was his: he was the soul of Moses, and Moses the soul of him;

  • شاه احول کرد در راه خدا ** آن دو دمساز خدایی را جدا
  • (But) the squint-eyed (double-seeing) king separated in the way of God those two Divine (prophets) who were (really) in accord (with each other).

  • گفت استاد احولی را کاندر آ ** رو برون آر از وثاق آن شیشه را
  • The master said to a squint-eyed (pupil), “Come on; go, fetch that bottle out of the room.”

  • گفت احول ز ان دو شیشه من کدام ** پیش تو آرم بکن شرح تمام‌‌
  • Said the squint-eyed one: “Which of the two bottles shall I bring to you? Explain fully.”

  • گفت استاد آن دو شیشه نیست رو ** احولی بگذار و افزون بین مشو
  • “There are not two bottles,” replied the master; “go, leave off squinting and do not be seeing more (than one).”

  • گفت ای استا مرا طعنه مزن ** گفت استا ز ان دو یک را در شکن‌‌ 330
  • “O master,” said he, “don't chide me.” Said the master, “Smash one of those two.”

  • شیشه یک بود و به چشمش دو نمود ** چون شکست او شیشه را دیگر نبود
  • The bottle was one, though in his eyes it seemed two; when he broke the bottle, there was no other.

  • چون یکی بشکست هر دو شد ز چشم ** مردم احول گردد از میلان و خشم‌‌
  • When one was broken, both vanished from sight: a man is made squint-eyed by (evil) propensity and anger.

  • خشم و شهوت مرد را احول کند ** ز استقامت روح را مبدل کند
  • Anger and lust make a man squint-eyed, they change the spirit (so that it departs) from rectitude.

  • چون غرض آمد هنر پوشیده شد ** صد حجاب از دل به سوی دیده شد
  • When self-interest appears, virtue becomes hidden: a hundred veils rise from the heart to the eye.

  • چون دهد قاضی به دل رشوت قرار ** کی شناسد ظالم از مظلوم زار 335
  • When the cadi lets bribery gain hold of his heart, how should he know the wronger from the wretched victim of wrong?

  • شاه از حقد جهودانه چنان ** گشت احول کالامان یا رب امان‌‌
  • The king, from Jewish rancour, became so squint-eyed that (we cry), “Mercy, O Lord, mercy (save us from such an affliction)!”

  • صد هزاران مومن مظلوم کشت ** که پناهم دین موسی را و پشت‌‌
  • He slew hundreds of thousands of wronged (innocent) believers, saying, “I am the protection and support of the religion of Moses.”

  • آموختن وزیر مکر پادشاه را
  • How the vizier instructed the king to plot.

  • او وزیری داشت گبر و عشوه‌‌ده ** کاو بر آب از مکر بر بستی گره‌‌
  • He had a vizier, a miscreant and ogler (deceiver), who by reason of (his exceeding) guile would tie knots on water.

  • گفت ترسایان پناه جان کنند ** دین خود را از ملک پنهان کنند
  • “The Christians,” said he, “seek to save their lives; they hide their religion from the king.

  • کم کش ایشان را که کشتن سود نیست ** دین ندارد بوی، مشک و عود نیست‌‌ 340
  • Slay them not, for slaying (them) is useless: religion hath no smell, it is not musk and aloes-wood.

  • سر پنهان است اندر صد غلاف ** ظاهرش با تست و باطن بر خلاف‌‌
  • The secret is concealed in a hundred coverings: its outward form is (in agreement) with thee, (but) the inward (reality) is (in) disagreement.”