کاو تحدث جهرة أخبارها ** در سخن آید زمین و خاره‌‌ها

فلسفی منکر شود در فکر و ظن ** گو برو سر را بر آن دیوار زن‌‌

نطق آب و نطق خاک و نطق گل ** هست محسوس حواس اهل دل‌‌

فلسفی کاو منکر حنانه است ** از حواس اولیا بیگانه است‌‌ 3280

گوید او که پرتو سودای خلق ** بس خیالات آورد در رای خلق‌‌

بلکه عکس آن فساد و کفر او ** این خیال منکری را زد بر او

فلسفی مر دیو را منکر شود ** در همان دم سخره‌‌ی دیوی بود

گر ندیدی دیو را خود را ببین ** بی‌‌جنون نبود کبودی بر جبین‌‌

هر که را در دل شک و پیچانی است ** در جهان او فلسفی پنهانی است‌‌ 3285

می‌‌نماید اعتقاد و گاه گاه ** آن رگ فلسف کند رویش سیاه‌‌

الحذر ای مومنان کان در شماست ** در شما بس عالم بی‌‌منتهاست‌‌

جمله هفتاد و دو ملت در تو است ** وه که روزی آن بر آرد از تو دست‌‌

هر که او را برگ آن ایمان بود ** همچو برگ از بیم این لرزان بود

بر بلیس و دیو از آن خندیده‌‌ای ** که تو خود را نیک مردم دیده‌‌ای‌‌ 3290

چون کند جان باژگونه پوستین ** چند واویلا بر آید اهل دین

بر دکان هر زرنما خندان شده ست ** ز آنکه سنگ امتحان پنهان شده ست‌‌

پرده ای ستار از ما بر مگیر ** باش اندر امتحان ما مجیر

قلب پهلو می‌‌زند با زر به شب ** انتظار روز می‌‌دارد ذهب‌‌

با زبان حال زر گوید که باش ** ای مزور تا بر آید روز فاش‌‌ 3295

صد هزاران سال ابلیس لعین ** بود ز ابدال و امیر المؤمنین‌‌

پنجه زد با آدم از نازی که داشت ** گشت رسوا همچو سرگین وقت چاشت‌‌

دعا کردن بلعم باعور که موسی و قومش را از این شهر که حصار داده‌‌اند بی‌‌مراد باز گردان‌‌

بلعم باعور را خلق جهان ** سغبه شد مانند عیسای زمان‌‌

سجده ناوردند کس را دون او ** صحت رنجور بود افسون او

پنجه زد با موسی از کبر و کمال ** آن چنان شد که شنیده ستی تو حال‌‌ 3300

صد هزار ابلیس و بلعم در جهان ** همچنین بوده ست پیدا و نهان‌‌

این دو را مشهور گردانید اله ** تا که باشد این دو بر باقی گواه‌‌

این دو دزد آویخت از دار بلند ** ور نه اندر قهر بس دزدان بدند

این دو را پرچم به سوی شهر برد ** کشتگان قهر را نتوان شمرد

نازنینی تو ولی در حد خویش ** الله الله پا منه از حد خویش‌‌ 3305

گر زنی بر نازنین تر از خودت ** در تگ هفتم زمین زیر آردت‌‌

قصه‌‌ی عاد و ثمود از بهر چیست ** تا بدانی کانبیا را نازکی است‌‌

این نشان خسف و قذف و صاعقه ** شد بیان عز نفس ناطقه‌‌

جمله حیوان را پی انسان بکش ** جمله انسان را بکش از بهر هش‌‌

هش چه باشد عقل کل هوشمند ** هوش جزوی هش بود اما نژند 3310

جمله حیوانات وحشی ز آدمی ** باشد از حیوان انسی در کمی‌‌

خون آنها خلق را باشد سبیل ** ز انکه وحشی‌‌اند از عقل جلیل‌‌

عزت وحشی بدین افتاد پست ** که مر انسان را مخالف آمده ست‌‌

پس چه عزت باشدت ای نادره ** چون شدی تو حمر مستنفرة

خر نشاید کشت از بهر صلاح ** چون شود وحشی شود خونش مباح‌‌ 3315

گر چه خر را دانش زاجر نبود ** هیچ معذورش نمی‌‌دارد ودود

پس چو وحشی شد از آن دم آدمی ** کی بود معذور ای یار سمی‌‌

لاجرم کفار را شد خون مباح ** همچو وحشی پیش نشاب و رماح‌‌

جفت و فرزندانشان جمله سبیل ** ز آنکه بی‌‌عقلند و مردود و ذلیل‌‌

باز عقلی کاو رمد از عقل عقل ** کرد از عقلی به حیوانات نقل‌‌ 3320

اعتماد کردن هاروت و ماروت بر عصمت خویش و آمیزی اهل دنیا خواستن و در فتنه افتادن‌‌

همچو هاروت و چو ماروت شهیر ** از بطر خوردند زهر آلود تیر

اعتمادی بودشان بر قدس خویش ** چیست بر شیر اعتماد گاومیش‌‌

گر چه او با شاخ صد چاره کند ** شاخ شاخش شیر نر پاره کند

گر شود پر شاخ همچون خار پشت ** شیر خواهد گاو را ناچار کشت‌‌

گر چه صرصر بس درختان می‌‌کند ** با گیاه تر وی احسان می‌‌کند 3325

بر ضعیفی گیاه آن باد تند ** رحم کرد ای دل تو از قوت ملند