هل مرا تا پرده‌‌ها را بر درم ** تا چو خورشیدی بتابد گوهرم‌‌

Let me be, that I may rend the curtains asunder, that my (spiritual) substance may shine forth like a sun;

تا کسوف آید ز من خورشید را ** تا نمایم نخل را و بید را 3530

That the sun may be eclipsed by me, that I may show (the difference between) the (fruitful) date-palm and the (barren) willow.

وا نمایم راز رستاخیز را ** نقد را و نقد قلب آمیز را

I will show forth the mystery of Resurrection, the sterling coin and the coin mixed with alloy,

دستها ببریده اصحاب شمال ** وانمایم رنگ کفر و رنگ آل‌‌

The people of the left with their hands cut off; I will show forth the colour of infidelity and the colour of the (Prophet's) folk.

واگشایم هفت سوراخ نفاق ** در ضیای ماه بی‌‌خسف و محاق‌‌

I will lay bare the seven rifts (sins) of hypocrisy in the light of the moon that suffers no eclipse or waning.

وانمایم من پلاس اشقیا ** بشنوانم طبل و کوس انبیا

I will display the woollen frocks of the damned, I will cause the drums and kettledrums of the prophets to be heard.

دوزخ و جنات و برزخ در میان ** پیش چشم کافران آرم عیان‌‌ 3535

Hell and the Gardens (of Paradise) and the intermediate state I will bring clearly before the eyes of the infidels.

وانمایم حوض کوثر را به جوش ** کآب بر روشان زند بانگش به گوش‌‌

I will display the pond of Kawthar heaving (with waves), which dashes water on their (the blessed ones') faces, (while) its sound (rings) in their ears;

و آن کسان که تشنه بر گردش دوان ** گشته‌‌اند این دم نمایم من عیان‌‌

And those who have been made to run athirst round it I will show clearly at this moment.

می‌‌بساید دوششان بر دوش من ** نعره‌‌هاشان می‌‌رسد در گوش من‌‌

Their shoulders are rubbing against my shoulder, their cries are piercing my ears.

اهل جنت پیش چشمم ز اختیار ** در کشیده یکدگر را در کنار

Before my eyes the people of Paradise, from free choice, clasp each other to their bosoms,

دست همدیگر زیارت می‌‌کنند ** از لبان هم بوسه غارت می‌‌کنند 3540

Visiting one another's high places of honour and snatching kisses from the lips (of the houris).

کر شد این گوشم ز بانگ آه آه ** از خسان و نعره‌‌ی وا حسرتاه‌‌

This ear of mine has become deafened by the cries of ‘Alas, Alas!’ (uttered) by the vile wretches (in Hell) and by the screams of ‘O sorrow!’

این اشارتهاست گویم از نغول ** لیک می‌‌ترسم ز آزار رسول‌‌

These are (only) hints. I would speak from the depth (of my knowledge), but I fear to offend the Messenger (of Allah).”

همچنین می‌‌گفت سر مست و خراب ** داد پیغمبر گریبانش به تاب‌‌

He was speaking in this wise, intoxicated and distraught: the Prophet twitched his collar

گفت هین در کش که اسبت گرم شد ** عکس حق لا يستحيی زد شرم شد

And said, “Beware! Draw (rein), for thy horse has become hot. (When) the reflexion of God is not ashamed (to speak the truth) strikes (on the heart), shame is gone.

آینه‌‌ی تو جست بیرون از غلاف ** آینه و میزان کجا گوید خلاف‌‌ 3545

Thy mirror has shot out of the case: how shall mirror and balance speak falsehood?

آینه و میزان کجا بندد نفس ** بهر آزار و حیای هیچ کس‌‌

How shall mirror and balance stop their breath (suppress the truth) for fear of hurting and shaming any one?

آینه و میزان محکهای سنی ** گر دو صد سالش تو خدمتها کنی‌‌

Mirror and balance are noble touchstones: if thou do service (sue) to them for two hundred years,

کز برای من بپوشان راستی ** بر فزون بنما و منما کاستی‌‌

Saying, ‘Conceal the truth for my sake, display the surplus and do not display the deficiency,’

اوت گوید ریش و سبلت بر مخند ** آینه و میزان و آن گه ریو و پند

They will say to thee, ‘Do not laugh at thy beard and moustache: mirror and balance, and then deceit and (hypocritical) advice!

چون خدا ما را برای آن فراخت ** که به ما بتوان حقیقت را شناخت‌‌ 3550

Since God has raised us up in order that by means of us it may be possible to know the truth,

این نباشد ما چه ارزیم ای جوان ** کی شویم آیین روی نیکوان‌‌

If this do not happen (if we fail to display the truth), what worth have we, O young man? How shall we become a standard for the face of the fair?’

لیک در کش در نمد آیینه را ** گر تجلی کرد سینا سینه را

But (said the Prophet) slip the mirror (back) into the cloth, if (Divine) illumination has made thy breast a Sinai.”

گفت آخر هیچ گنجد در بغل ** آفتاب حق و خورشید ازل‌‌

He (Zayd) said, “Why, shall the Sun of the Truth and the Sun of Eternity be contained any wise under the armpit?

هم دغل را هم بغل را بر درد ** نه جنون ماند به پیشش نه خرد

It bursts asunder both imposture (daghal) and armpit (baghal); in its presence neither madness nor (soundness of) understanding remains.”

گفت یک اصبع چو بر چشمی نهی ** بیند از خورشید عالم را تهی‌‌ 3555

He (the Prophet) said, “When thou layest one finger on an eye, thou seest the world empty of the sun.

یک سر انگشت پرده‌‌ی ماه شد ** وین نشان ساتری الله شد

One finger-tip becomes a veil over the moon—and this is a symbol of the King's covering—

تا بپوشاند جهان را نقطه‌‌ای ** مهر گردد منکسف از سقطه‌‌ای‌‌

So that the (whole) world may be covered (hidden from view) by a single point, and the sun be eclipsed by a splinter.”

لب ببند و غور دریایی نگر ** بحر را حق کرد محکوم بشر

Close thy lips and gaze on the depth of the sea (within thee): God made the sea subject to man,

همچو چشمه‌‌ی سلسبیل و زنجبیل ** هست در حکم بهشتی جلیل‌‌

Even as the fountains of Salsabíl and Zanjabíl are under the control of the exalted ones of Paradise.

چار جوی جنت اندر حکم ماست ** این نه زور ما ز فرمان خداست‌‌ 3560

The four rivers of Paradise are under our control; this is not (by) our might, ’tis (by) the command of God:

هر کجا خواهیم داریمش روان ** همچو سحر اندر مراد ساحران‌‌

We keep them flowing wheresoever we will, like magic (which takes its course) according to the desire of the magicians,

همچو این دو چشمه‌‌ی چشم روان ** هست در حکم دل و فرمان جان‌‌

Just as these two flowing eye-fountains (the two eyes) are under the control of the heart and subject to the command of the spirit.

گر بخواهد رفت سوی زهر و مار ** ور بخواهد رفت سوی اعتبار

If it (the heart) will, they turn towards poison and the snake, and if it will, they turn to (edifying) consideration.

گر بخواهد سوی محسوسات رفت ** ور بخواهد سوی ملبوسات رفت‌‌

If it will, they turn to sensuous things, and if it will, they turn to things clothed (in the forms of thought and phantasy).

گر بخواهد سوی کلیات راند ** ور بخواهد حبس جزویات ماند 3565

If it will, they advance towards universals, and if it will, they remain in bondage to particulars.

همچنین هر پنج حس چون نایزه ** بر مراد و امر دل شد جایزه‌‌

Similarly all the five senses are passing (in movement) according to the will and command of the heart, like the spool (in the hand of a weaver).

هر طرف که دل اشارت کردشان ** می‌‌رود هر پنج حس دامن کشان‌‌

All the five senses are moving and trailing their skirts (sweeping along) in whatever direction the heart indicates to them.

دست و پا در امر دل اندر ملا ** همچو اندر دست موسی آن عصا

Hand and foot are plainly under command of the heart, like the staff in the hand of Moses.

دل بخواهد پا در آید زو به رقص ** یا گریزد سوی افزونی ز نقص‌‌

If the heart will, at once the foot begins to dance, or flees from defect towards increase.

دل بخواهد دست آید در حساب ** با اصابع تا نویسد او کتاب‌‌ 3570

If the heart will, the hand comes to terms with the fingers to write a book.

دست در دست نهانی مانده است ** او درون تن را برون بنشانده است‌‌

The hand remains in (the grasp of) a hidden hand: it (the hidden hand) within has set the body outside (as its instrument).

گر بخواهد بر عدو ماری شود ** ور بخواهد بر ولی یاری شود

If it (the hidden hand) will, it (the external hand) becomes a snake to the enemy; and if it will, it becomes a helper to the friend;

ور بخواهد کفچه‌‌ای در خوردنی ** ور بخواهد همچو گرز ده منی‌‌

And if it will, a spoon in food; and if it will, a mace weighing ten maunds.

دل چه می‌‌گوید بدیشان ای عجب ** طرفه وصلت طرفه پنهانی سبب‌‌

I wonder what the heart is saying to them (the members of the body). ’Tis a marvelous connexion, a marvellous hidden link.

دل مگر مهر سلیمان یافته ست ** که مهار پنج حس بر تافته ست‌‌ 3575

Surely the heart has gotten the seal of Solomon, so that it has pulled the reins of (exerted control over) the five senses.

پنج حسی از برون میسور او ** پنج حسی از درون مأمور او

Five external senses are easy for it to manage, five internal senses (faculties) are under its command.

ده حس است و هفت اندام و دگر ** آن چه اندر گفت ناید می‌‌شمر

There are ten senses and seven limbs (of the body) et cetera: count over (to yourself) what is not mentioned (here).

چون سلیمانی دلا در مهتری ** بر پری و دیو زن انگشتری‌‌

O heart, since thou art a Solomon in empire, cast thy seal-ring (powerful spell) upon peri and demon.