لب ببند و غور دریایی نگر ** بحر را حق کرد محکوم بشر

همچو چشمه‌‌ی سلسبیل و زنجبیل ** هست در حکم بهشتی جلیل‌‌

چار جوی جنت اندر حکم ماست ** این نه زور ما ز فرمان خداست‌‌ 3560

هر کجا خواهیم داریمش روان ** همچو سحر اندر مراد ساحران‌‌

همچو این دو چشمه‌‌ی چشم روان ** هست در حکم دل و فرمان جان‌‌

گر بخواهد رفت سوی زهر و مار ** ور بخواهد رفت سوی اعتبار

گر بخواهد سوی محسوسات رفت ** ور بخواهد سوی ملبوسات رفت‌‌

گر بخواهد سوی کلیات راند ** ور بخواهد حبس جزویات ماند 3565

همچنین هر پنج حس چون نایزه ** بر مراد و امر دل شد جایزه‌‌

هر طرف که دل اشارت کردشان ** می‌‌رود هر پنج حس دامن کشان‌‌

دست و پا در امر دل اندر ملا ** همچو اندر دست موسی آن عصا

دل بخواهد پا در آید زو به رقص ** یا گریزد سوی افزونی ز نقص‌‌

دل بخواهد دست آید در حساب ** با اصابع تا نویسد او کتاب‌‌ 3570

دست در دست نهانی مانده است ** او درون تن را برون بنشانده است‌‌

گر بخواهد بر عدو ماری شود ** ور بخواهد بر ولی یاری شود

ور بخواهد کفچه‌‌ای در خوردنی ** ور بخواهد همچو گرز ده منی‌‌

دل چه می‌‌گوید بدیشان ای عجب ** طرفه وصلت طرفه پنهانی سبب‌‌

دل مگر مهر سلیمان یافته ست ** که مهار پنج حس بر تافته ست‌‌ 3575

پنج حسی از برون میسور او ** پنج حسی از درون مأمور او

ده حس است و هفت اندام و دگر ** آن چه اندر گفت ناید می‌‌شمر

چون سلیمانی دلا در مهتری ** بر پری و دیو زن انگشتری‌‌

گر در این ملکت بری باشی ز ریو ** خاتم از دست تو نستاند سه دیو

بعد از آن عالم بگیرد اسم تو ** دو جهان محکوم تو چون جسم تو 3580

ور ز دستت دیو خاتم را ببرد ** پادشاهی فوت شد بختت بمرد

بعد از آن یا حسرتا شد یا عباد ** بر شما محتوم تا یوم التناد

مکر خود را گر تو انکار آوری ** از ترازو و آینه کی جان بری‌‌

متهم کردن غلامان و خواجه‌‌تاشان مر لقمان را که آن میوه‌‌های ترونده که می‌‌آوردیم او خورده است‌‌

بود لقمان پیش خواجه‌‌ی خویشتن ** در میان بندگانش خوار تن‌‌

می‌‌فرستاد او غلامان را به باغ ** تا که میوه آیدش بهر فراغ‌‌ 3585

بود لقمان در غلامان چون طفیل ** پر معانی تیره صورت همچو لیل‌‌

آن غلامان میوه‌‌های جمع را ** خوش بخوردند از نهیب طمع را

خواجه را گفتند لقمان خورد آن ** خواجه بر لقمان ترش گشت و گران‌‌

چون تفحص کرد لقمان از سبب ** در عتاب خواجه‌‌اش بگشاد لب‌‌

گفت لقمان سیدا پیش خدا ** بنده‌‌ی خاین نباشد مرتضا 3590

امتحان کن جمله‌‌مان را ای کریم ** سیرمان در ده تو از آب حمیم‌‌

بعد از آن ما را به صحرایی کلان ** تو سواره ما پیاده می‌‌دوان‌‌

آن گهان بنگر تو بد کردار را ** صنعهای کاشف الاسرار را

گشت ساقی خواجه از آب حمیم ** مر غلامان را و خوردند آن ز بیم‌‌

بعد از آن می‌‌راندشان در دشتها ** می‌‌دویدندی میان کشتها 3595

قی در افتادند ایشان از عنا ** آب می‌‌آورد ز یشان میوه‌‌ها

چون که لقمان را در آمد قی ز ناف ** می‌‌برآمد از درونش آب صاف‌‌

حکمت لقمان چو داند این نمود ** پس چه باشد حکمت رب الوجود

يوم تبلی، السرائر کلها ** بان منکم کامن لا یشتهی‌‌

چون سقوا ماء حمیما قطعت ** جملة الأستار مما أفظعت‌‌ 3600

نار از آن آمد عذاب کافران ** که حجر را نار باشد امتحان‌‌

آن دل چون سنگ را ما چند چند ** نرم گفتیم و نمی‌‌پذرفت پند

ریش بد را داروی بد یافت رگ ** مر سر خر را سزد دندان سگ‌‌

الخبیثات الخبیثین حکمت است ** زشت را هم زشت جفت و بابت است‌‌

پس تو هر جفتی که می‌‌خواهی برو ** محو و هم شکل و صفات او بشو 3605

نور خواهی مستعد نور شو ** دور خواهی خویش بین و دور شو

ور رهی خواهی ازین سجن خرب ** سر مکش از دوست و اسجد و اقترب‌‌

بقیه‌‌ی قصه‌‌ی زید در جواب رسول علیه السلام‌‌