English    Türkçe    فارسی   

1
3742-3791

  • ز آن که تاویل است وا داد عطا ** چون که بیند آن حقیقت را خطا
  • Because interpretation (alteration of the meaning) is a rejection of the gift, since he (the interpreter) regards that real (original) meaning as faulty.

  • آن خطا دیدن ز ضعف عقل اوست ** عقل کل مغز است و عقل جزو پوست‌‌
  • The view that it is faulty arises from the weakness of his understanding: Universal Reason is the kernel, and the particular reason is (like) the rind.

  • خویش را تاویل کن نه اخبار را ** مغز را بد گوی نی گلزار را
  • Alter yourself, not the Traditions (of the Prophet): abuse your (dull) brain, not the rose garden (the true sense which you cannot apprehend).

  • ای علی که جمله عقل و دیده‌‌ای ** شمه ای واگو از آن چه دیده‌‌ای‌‌ 3745
  • “O ‘Alí, thou who art all mind and eye, relate a little of that which thou hast seen!

  • تیغ حلمت جان ما را چاک کرد ** آب علمت خاک ما را پاک کرد
  • The sword of thy forbearance hath rent my soul, the water of thy knowledge hath purified my earth.

  • باز گو دانم که این اسرار هوست ** ز آن که بی‌‌شمشیر کشتن کار اوست‌‌
  • Tell it forth! I know that these are His (God's) mysteries, because ’tis His work (way) to kill without sword.

  • صانع بی‌‌آلت و بی‌‌جارحه ** واهب این هدیه‌‌های رابحه‌‌
  • He that works without tools and without limbs, He that bestows these profitable gifts,

  • صد هزاران می‌‌چشاند هوش را ** که خبر نبود دو چشم و گوش را
  • Causes the intelligence to taste myriads of wines in such wise that eyes and ears are unaware.

  • باز گو ای باز عرش خوش شکار ** تا چه دیدی این زمان از کردگار 3750
  • Tell it forth, O falcon of the empyrean that findest goodly prey, that (I may know) what thou hast seen at this time from the Maker.

  • چشم تو ادراک غیب آموخته ** چشمهای حاضران بر دوخته‌‌
  • Thine eye has learned to perceive the Unseen, (while) the eyes of bystanders are sealed.”

  • آن یکی ماهی همی‌‌بیند عیان ** و آن یکی تاریک می‌‌بیند جهان‌‌
  • One man is beholding a moon plainly, while another sees the world dark,

  • و آن یکی سه ماه می‌‌بیند به هم ** این سه کس بنشسته یک موضع نعم‌‌
  • And another beholds three moons together. These three persons (beholders) are seated in one place, yea (verily).

  • چشم هر سه باز و گوش هر سه تیز ** در تو آویزان و از من در گریز
  • The eyes of all three are open, and the ears of all three are sharp (attentive); (they are) fastened on thee and in flight from me.

  • سحر عین است این عجب لطف خفی است ** بر تو نقش گرگ و بر من یوسفی است‌‌ 3755
  • Is this an enchantment of the eye? (Or) is it a marvellous hidden grace? On thee is the form of the wolf, and on me is the quality (beauty) of Joseph.

  • عالم ار هجده هزار است و فزون ** هر نظر را نیست این هجده زبون‌‌
  • If the worlds are eighteen thousand and more, these eighteen (thousand) are not subject (accessible) to every eye.

  • راز بگشا ای علی مرتضی ** ای پس سوء القضاء حسن القضاء
  • “Reveal the mystery, O ‘Alí, thou who art approved (by God), O thou who art (like) the goodliness of a wide expanse after (the oppressive confinement of) evil fate.

  • یا تو واگو آن چه عقلت یافته ست ** یا بگویم آن چه بر من تافته ست‌‌
  • Either do thou declare that which thy reason hath found, or I will tell that which hath shone forth on me.

  • از تو بر من تافت چون داری نهان ** می‌‌فشانی نور چون مه بی‌‌زبان‌‌
  • From thee it shone forth on me: how shouldst thou hide it? Without tongue thou art scattering light, like the moon.

  • لیک اگر در گفت آید قرص ماه ** شب روان را زودتر آرد به راه‌‌ 3760
  • But if the moon's orb come to speech, it more quickly leads the night-travellers into the (right) way.

  • از غلط ایمن شوند و از ذهول ** بانگ مه غالب شود بر بانگ غول‌‌
  • They become safe from error and heedlessness: the voice of the moon prevails over the voice of the ghoul.

  • ماه بی‌‌گفتن چو باشد رهنما ** چون بگوید شد ضیا اندر ضیا
  • Inasmuch as the moon (even) without speech is showing the way, when it speaks it becomes light upon light.

  • چون تو بابی آن مدینه‌‌ی علم را ** چون شعاعی آفتاب حلم را
  • Since thou art the gate of the city of Knowledge, since thou art the beams of the sun of Clemency,

  • باز باش ای باب بر جویای باب ** تا رسد از تو قشور اندر لباب‌‌
  • Be open, O Gate, to him that seeks the gate, so that by means of thee the husks may reach the core.

  • باز باش ای باب رحمت تا ابد ** بارگاه ما له کفوا أحد 3765
  • Be open unto everlasting, O Gate of Mercy, O Entrance-hall to None is like unto Him.”

  • هر هوا و ذره‌‌ای خود منظری است ** ناگشاده کی گود کانجا دری است‌‌
  • Every air and mote is indeed a place for vision (of God), (but so long as it is) unopened, who says “Yonder is a door”?

  • تا بنگشاید دری را ديدبان ** در درون هرگیز نجنبك این گمان
  • Unless the Watcher open a door, this idea never stirs within.

  • چون گشاه شد دری حیران شود ** مرغ اومید و طمع پُران شود
  • When a door is opened, he (on whom this idea has dawned) becomes amazed, the bird of hope and desire begins to fly.

  • غافلی ناگه به ویران گنج یافت ** سوی هر ویران از آن پس می‌‌شتافت‌‌
  • A careless man suddenly found the treasure in the ruin: after that, he was hastening to (search in) every ruin.

  • تا ز درویشی نیابی تو گهر ** کی گهر جویی ز درویشی دگر 3770
  • Till you gain the pearl from one dervish, how should you seek the pearl from another dervish?

  • سالها گر ظن دود با پای خویش ** نگذرد ز اشکاف بینیهای خویش‌‌
  • Though opinion run with its own feet for (many) years, it will not pass beyond the cleft of its own nostrils.

  • تا به بینی نایدت از غیب بو ** غیر بینی هیچ می‌‌بینی بگو
  • Until the scent from the Unseen shall come to your nose, say, will you see anything except your nose?

  • سوال کردن آن کافر از امیر المومنین علی علیه السلام که بر چون منی مظفر شدی شمشیر را از دست چون انداختی // پس بگفت آن نومسلمان ولی ** از سر مستی و لذت با علی
  • How that infidel asked 'Ali, may God honour his person, saying, "Since thou wert victorious over such a man,as I am, how didst thou drop the sword from thy hand?" // Then that devoted friend, who had been newly converted to Islam, in his enthusiasm and delight said to 'Ali,

  • که بفرما یا امیر المومنین.** تا بجنبد جان به تن در چون جنین
  • He said, "Speak, O Prince of the Faithful, that my soul may stir within my body, like the embryo."

  • هفت اختر هر جنین را مدتی ** می‌‌کنند ای جان به نوبت خدمتی‌‌
  • O (dear) soul, the seven planets, (each) in turn, do a (particular) service for a time to every embryo.

  • چون که وقت آید که جان گیرد جنین ** آفتابش آن زمان گردد معین‌‌ 3775
  • When the time comes for the embryo to receive the (vital) spirit, at that time the sun becomes its helper.

  • این جنین در جنبش آید ز آفتاب ** کافتابش جان همی‌‌بخشد شتاب‌‌
  • This embryo is brought into movement by the sun, for the sun is quickly endowing it with spirit.

  • از دگر انجم بجز نقشی نیافت ** این جنین تا آفتابش بر نتافت‌‌
  • From the other stars this embryo received only an impression, until the sun shone upon it.

  • از کدامین ره تعلق یافت او ** در رحم با آفتاب خوب رو
  • By which way did it become connected in the womb with the beauteous sun?

  • از ره پنهان که دور از حس ماست ** آفتاب چرخ را بس راههاست‌‌
  • By the hidden way that is remote from our sense-perception. The sun in heaven hath many ways:

  • آن رهی که زر بیابد قوت از او ** و آن رهی که سنگ شد یاقوت از او 3780
  • The way whereby gold receives nourishment, and the way whereby the (common) stone is made a jacinth,

  • آن رهی که سرخ سازد لعل را ** و آن رهی که برق بخشد نعل را
  • And the way whereby it makes the ruby red, and the way whereby it gives the lightning-flash to the (iron) horse-shoe,

  • آن رهی که پخته سازد میوه را ** و آن رهی که دل دهد کالیوه را
  • And the way whereby it ripens the fruit, and the way whereby it gives heart to one distraught (with fear).

  • باز گو ای باز پر افروخته ** با شه و با ساعدش آموخته‌‌
  • “Say it forth, O falcon with shining wings who hast learned (to be familiar) with the King and with his fore-arm.

  • باز گو ای باز عنقا گیر شاه ** ای سپاه اشکن به خود نی با سپاه‌‌
  • Say it forth, O royal falcon that dost catch the ‘Anqá, O thou that dost vanquish an army by thyself, not with (the aid of) an army.

  • امت وحدی یکی و صد هزار ** باز گو ای بنده بازت را شکار 3785
  • Thou alone art the (whole) community, thou art one and a hundred thousand. Say it forth, O thou to whose falcon thy slave has fallen a prey.

  • در محل قهر این رحمت ز چیست ** اژدها را دست‌‌دادن راه کیست‌‌
  • Wherefore this mercy in the place of vengeance? Whose way is it to give the hand to a dragon?”

  • جواب گفتن امیر المؤمنین که سبب افکندن شمشیر از دست چه بود در آن حالت‌‌
  • How the Prince of the Faithful made answer (and explained) what was the reason of his dropping the sword from his hand on that occasion.

  • گفت من تیغ از پی حق می‌‌زنم ** بنده‌‌ی حقم نه مأمور تنم‌‌
  • He said, “I am wielding the sword for God's sake, I am the servant of God, I am not under the command of the body.

  • شیر حقم نیستم شیر هوا ** فعل من بر دین من باشد گوا
  • I am the Lion of God, I am not the lion of passion: my deed bears witness to my religion.

  • ما رمیت إذ رمیتم در حراب ** من چو تیغم و آن زننده آفتاب‌‌
  • In war I am (manifesting the truth of) thou didst not throw when thou threwest: I am (but) as the sword, and the wielder is the (Divine) Sun.

  • رخت خود را من ز ره برداشتم ** غیر حق را من عدم انگاشتم‌‌ 3790
  • I have removed the baggage of self out of the way, I have deemed (what is) other than God to be non-existence.

  • سایه‌‌ام من کدخدایم آفتاب ** حاجبم من نیستم او را حجاب‌‌
  • I am a shadow, the Sun is my lord; I am the chamberlain, I am not the curtain (which prevents approach) to Him.