ای که چون تو در زمانه نیست کس ** الله الله خلق را فریاد رس‌‌

دفع گفتن وزیر مریدان را

گفت هان ای سخرگان گفت‌‌وگو ** وعظ و گفتار زبان و گوش جو 565

پنبه اندر گوش حس دون کنید ** بند حس از چشم خود بیرون کنید

پنبه‌‌ی آن گوش سر گوش سر است ** تا نگردد این کر آن باطن کر است‌‌

بی‌‌حس و بی‌‌گوش و بی‌‌فکرت شوید ** تا خطاب ارجعی را بشنوید

تا به گفت‌‌وگوی بیداری دری ** تو ز گفت خواب بویی کی بری‌‌

سیر بیرونی است قول و فعل ما ** سیر باطن هست بالای سما 570

حس خشکی دید کز خشکی بزاد ** عیسی جان پای بر دریا نهاد

سیر جسم خشک بر خشکی فتاد ** سیر جان پا در دل دریا نهاد

چون که عمر اندر ره خشکی گذشت ** گاه کوه و گاه صحرا گاه دشت‌‌

آب حیوان از کجا خواهی تو یافت ** موج دریا را کجا خواهی شکافت‌‌

موج خاکی وهم و فهم و فکر ماست ** موج آبی محو و سکر است و فناست‌‌ 575

تا در این سکری از آن سکری تو دور ** تا از این مستی از آن جامی تو دور

گفت‌‌وگوی ظاهر آمد چون غبار ** مدتی خاموش خو کن هوش دار

مکرر کردن مریدان که خلوت را بشکن

جمله گفتند ای حکیم رخنه جو ** این فریب و این جفا با ما مگو

چار پا را قدر طاقت بار نه ** بر ضعیفان قدر قوت کار نه‌‌

دانه‌‌ی هر مرغ اندازه‌‌ی وی است ** طعمه‌‌ی هر مرغ انجیری کی است‌‌ 580

طفل را گر نان دهی بر جای شیر ** طفل مسکین را از آن نان مرده گیر

چون که دندانها بر آرد بعد از آن ** هم بخود گردد دلش جویای نان‌‌

مرغ پر نارسته چون پران شود ** لقمه‌‌ی هر گربه‌‌ی دران شود

چون بر آرد پر بپرد او به خود ** بی‌‌تکلف بی‌‌صفیر نیک و بد

دیو را نطق تو خامش می‌‌کند ** گوش ما را گفت تو هش می‌‌کند 585

گوش ما هوش است چون گویا تویی ** خشک ما بحر است چون دریا تویی‌‌

با تو ما را خاک بهتر از فلک ** ای سماک از تو منور تا سمک‌‌

بی‌‌تو ما را بر فلک تاریکی است ** با تو ای ماه این فلک باری کی است‌‌

صورت رفعت بود افلاک را ** معنی رفعت روان پاک را

صورت رفعت برای جسمهاست ** جسمها در پیش معنی اسمهاست‌‌ 590

جواب گفتن وزیر که خلوت را نمی‌‌شکنم

گفت حجتهای خود کوته کنید ** پند را در جان و در دل ره کنید

گر امینم متهم نبود امین ** گر بگویم آسمان را من زمین‌‌

گر کمالم با کمال انکار چیست ** ور نیم این زحمت و آزار چیست‌‌

من نخواهم شد از این خلوت برون ** ز آن که مشغولم به احوال درون‌‌

اعتراض مریدان در خلوت وزیر

جمله گفتند ای وزیر انکار نیست ** گفت ما چون گفتن اغیار نیست‌‌ 595

اشک دیده‌‌ست از فراق تو دوان ** آه آه است از میان جان روان‌‌

طفل با دایه نه استیزد و لیک ** گرید او گر چه نه بد داند نه نیک‌‌

ما چون چنگیم و تو زخمه می‌‌زنی ** زاری از ما نی تو زاری می‌‌کنی‌‌

ما چو ناییم و نوا در ما ز تست ** ما چو کوهیم و صدا در ما ز تست‌‌

ما چو شطرنجیم اندر برد و مات ** برد و مات ما ز تست ای خوش صفات‌‌ 600

ما که باشیم ای تو ما را جان جان ** تا که ما باشیم با تو در میان‌‌

ما عدمهاییم و هستیهای ما ** تو وجود مطلقی فانی نما

ما همه شیران ولی شیر علم ** حمله‌‌شان از باد باشد دم‌‌به‌‌دم‌‌

حمله شان پیدا و ناپیداست باد ** آن که ناپیداست هرگز کم مباد

باد ما و بود ما از داد تست ** هستی ما جمله از ایجاد تست‌‌ 605

لذت هستی نمودی نیست را ** عاشق خود کرده بودی نیست را

لذت انعام خود را وامگیر ** نقل و باده و جام خود را وامگیر

ور بگیری کیت جستجو کند ** نقش با نقاش چون نیرو کند

منگر اندر ما، مکن در ما نظر ** اندر اکرام و سخای خود نگر

ما نبودیم و تقاضامان نبود ** لطف تو ناگفته‌‌ی ما می‌‌شنود 610

نقش باشد پیش نقاش و قلم ** عاجز و بسته چو کودک در شکم‌‌

پیش قدرت خلق جمله بارگه ** عاجزان چون پیش سوزن کارگه‌‌

گاه نقشش دیو و گه آدم کند ** گاه نقشش شادی و گه غم کند