نه غلط گفتم که نایب با منوب ** گر دو پنداری قبیح آید نه خوب‌‌

نه دو باشد تا تویی صورت پرست ** پیش او یک گشت کز صورت برست‌‌ 675

چون به صورت بنگری چشم تو دست ** تو به نورش درنگر کز چشم رست‌‌

نور هر دو چشم نتوان فرق کرد ** چون که در نورش نظر انداخت مرد

ده چراغ ار حاضر آید در مکان ** هر یکی باشد به صورت غیر آن‌‌

فرق نتوان کرد نور هر یکی ** چون به نورش روی آری بی‌‌شکی‌‌

گر تو صد سیب و صد آبی بشمری ** صد نماند یک شود چون بفشری‌‌ 680

در معانی قسمت و اعداد نیست ** در معانی تجزیه و افراد نیست‌‌

اتحاد یار با یاران خوش است ** پای معنی گیر صورت سرکش است‌‌

صورت سرکش گدازان کن به رنج ** تا ببینی زیر او وحدت چو گنج‌‌

ور تو نگذاری عنایتهای او ** خود گدازد ای دلم مولای او

او نماید هم به دلها خویش را ** او بدوزد خرقه‌‌ی درویش را 685

منبسط بودیم و یک جوهر همه ** بی‌‌سر و بی‌‌پا بدیم آن سر همه‌‌

یک گهر بودیم همچون آفتاب ** بی‌‌گره بودیم و صافی همچو آب‌‌

چون به صورت آمد آن نور سره ** شد عدد چون سایه‌‌های کنگره‌‌

کنگره ویران کنید از منجنیق ** تا رود فرق از میان این فریق‌‌

شرح این را گفتمی من از مری ** لیک ترسم تا نلغزد خاطری‌‌ 690

نکته‌‌ها چون تیغ پولاد است تیز ** گر نداری تو سپر واپس گریز

پیش این الماس بی‌‌اسپر میا ** کز بریدن تیغ را نبود حیا

زین سبب من تیغ کردم در غلاف ** تا که کج خوانی نخواند بر خلاف‌‌

آمدیم اندر تمامی داستان ** وز وفاداری جمع راستان‌‌

کز پس این پیشوا برخاستند ** بر مقامش نایبی می‌‌خواستند 695

منازعت امرا در ولیعهدی

یک امیری ز آن امیران پیش رفت ** پیش آن قوم وفا اندیش رفت‌‌

گفت اینک نایب آن مرد من ** نایب عیسی منم اندر زمن‌‌

اینک این طومار برهان من است ** کاین نیابت بعد از او آن من است‌‌

آن امیر دیگر آمد از کمین ** دعوی او در خلافت بد همین‌‌

از بغل او نیز طوماری نمود ** تا بر آمد هر دو را خشم جهود 700

آن امیران دگر یک یک قطار ** بر کشیده تیغهای آب دار

هر یکی را تیغ و طوماری به دست ** درهم‌‌افتادند چون پیلان مست‌‌

صد هزاران مرد ترسا کشته شد ** تا ز سرهای بریده پشته شد

خون روان شد همچو سیل از چپ و راست ** کوه کوه اندر هوا زین گرد خاست‌‌

تخمهای فتنه‌‌ها کاو کشته بود ** آفت سرهای ایشان گشته بود 705

جوزها بشکست و آن کان مغز داشت ** بعد کشتن روح پاک نغز داشت‌‌

کشتن و مردن که بر نقش تن است ** چون انار و سیب را بشکستن است‌‌

آن چه شیرین است او شد ناردانگ ** و آن که پوسیده ست نبود غیر بانگ‌‌

آن چه با معنی است خود پیدا شود ** و آن چه پوسیده ست او رسوا شود

رو به معنی کوش ای صورت پرست ** ز آن که معنی بر تن صورت پر است‌‌ 710

همنشین اهل معنی باش تا ** هم عطا یابی و هم باشی فتا

جان بی‌‌معنی در این تن بی‌‌خلاف ** هست همچون تیغ چوبین در غلاف‌‌

تا غلاف اندر بود با قیمت است ** چون برون شد سوختن را آلت است‌‌

تیغ چوبین را مبر در کارزار ** بنگر اول تا نگردد کار زار

گر بود چوبین برو دیگر طلب ** ور بود الماس پیش آ با طرب‌‌ 715

تیغ در زرادخانه‌‌ی اولیاست ** دیدن ایشان شما را کیمیاست‌‌

جمله دانایان همین گفته همین ** هست دانا رحمة للعالمین‌‌

گر اناری می‌‌خری خندان بخر ** تا دهد خنده ز دانه‌‌ی او خبر

ای مبارک خنده‌‌اش کاو از دهان ** می‌‌نماید دل چو در از درج جان‌‌

نامبارک خنده‌‌ی آن لاله بود ** کز دهان او سیاهی دل نمود 720

نار خندان باغ را خندان کند ** صحبت مردانت از مردان کند

گر تو سنگ صخره و مرمر شوی ** چون به صاحب دل رسی گوهر شوی‌‌

مهر پاکان در میان جان نشان ** دل مده الا به مهر دل خوشان‌‌