English    Türkçe    فارسی   

1
792-841

  • چون بزادم رستم از زندان تنگ ** در جهان خوش هوای خوب رنگ‌‌
  • (But) when I was born, I escaped from the narrow prison (of the womb) into a world of pleasant air and beautiful colour.

  • من جهان را چون رحم دیدم کنون ** چون در این آتش بدیدم این سکون‌‌
  • Now I deem the (earthly) world to be like the womb, since in this fire I have seen such rest:

  • اندر این آتش بدیدم عالمی ** ذره ذره اندر او عیسی دمی‌‌
  • In this fire I have seen a world wherein every atom possesses the (life-giving) breath of Jesus.

  • نک جهان نیست شکل هست ذات ** و آن جهان هست شکل بی‌‌ثبات‌‌ 795
  • Lo, (it is) a world apparently non-existent (but) essentially existent, while that (other) world is apparently existent (but) has no permanence.

  • اندر آ مادر به حق مادری ** بین که این آذر ندارد آذری‌‌
  • Come in, mother, (I beseech thee) by the right of motherhood: see this fire, how it hath no fieriness.

  • اندر آ مادر که اقبال آمده ست ** اندر آ مادر مده دولت ز دست‌‌
  • Come in, mother, for felicity is come; come in, mother, do not let fortune slip from thy hand.

  • قدرت آن سگ بدیدی اندر آ ** تا ببینی قدرت و لطف خدا
  • Thou hast seen the power of that (Jewish) cur: come in, that thou mayst see the power and the grace of God.

  • من ز رحمت می‌‌کشانم پای تو ** کز طرب خود نیستم پروای تو
  • ’Tis (only) out of pity that I am drawing thy feet (hither), for indeed such is my rapture that I have no care for thee.

  • اندر آ و دیگران را هم بخوان ** کاندر آتش شاه بنهاده ست خوان‌‌ 800
  • Come in and call the others also, for the King has spread a (festal) table within the fire.

  • اندر آیید ای مسلمانان همه ** غیر عذب دین عذاب است آن همه‌‌
  • O true believers, come in, all of you: except the sweetness (‘adhbí) of (the true) religion all is torment (‘adháb).

  • اندر آیید ای همه پروانه‌‌وار ** اندر این بهره که دارد صد بهار
  • Oh, come in, all of you, like moths; (come) into this fortune which hath a hundred springtimes.”

  • بانگ می‌‌زد در میان آن گروه ** پر همی‌‌شد جان خلقان از شکوه‌‌
  • (Thus) he was crying amidst that multitude: the souls of the people were filled with awe.

  • خلق خود را بعد از آن بی‌‌خویشتن ** می‌‌فگندند اندر آتش مرد و زن‌‌
  • After that, the folk, men and women (alike), cast themselves unwittingly into the fire—

  • بی‌‌موکل بی‌‌کشش از عشق دوست ** ز آن که شیرین کردن هر تلخ از اوست‌‌ 805
  • Without custodian, without being dragged, for love of the Friend, because from Him is the sweetening of every bitterness—

  • تا چنان شد کان عوانان خلق را ** منع می‌‌کردند کاتش در میا
  • Until it came to pass that the (king's) myrmidons were holding back the people, saying, “Do not enter the fire!”

  • آن یهودی شد سیه رو و خجل ** شد پشیمان زین سبب بیمار دل‌‌
  • The Jew became black-faced (covered with shame) and dismayed; he became sorry and sick at heart,

  • کاندر ایمان خلق عاشق‌‌تر شدند ** در فنای جسم صادق‌‌تر شدند
  • Because the people grew more loving (ardent) in their Faith and more firm in mortification (faná) of the body.

  • مکر شیطان هم در او پیچید شکر ** دیو هم خود را سیه رو دید شکر
  • Thanks (be to God), the Devil's plot caught him in its toils; thanks (be to God), the Devil saw himself disgraced.

  • آن چه می‌‌مالید در روی کسان ** جمع شد در چهره‌‌ی آن ناکس آن‌‌ 810
  • That which he was rubbing (the shame he was inflicting) on the faces of those persons (the Christians) was all accumulated on the visage of that vile wretch.

  • آن که می‌‌درید جامه‌‌ی خلق چست ** شد دریده آن او ایشان درست‌‌
  • He who was busy rending the garment (honour and integrity) of the people—his own (garment) was rent, (while) they were unhurt.

  • کج ماندن دهان آن مرد که نام محمد را علیه السلام به تسخر خواند
  • How the mouth remained awry of a man who pronounced the name of Mohammed, on whom be peace, derisively.

  • آن دهان کژ کرد و از تسخر بخواند ** مر محمد را دهانش کژ بماند
  • He made his mouth wry and called (the name of) Mohammed in derision: his mouth remained awry.

  • باز آمد کای محمد عفو کن ** ای ترا الطاف و علم من لدن‌‌
  • He came back, saying, “Pardon me, O Mohammed, O thou to whom belong the (Divine) favours and knowledge (derived) immediately from God.

  • من ترا افسوس می‌‌کردم ز جهل ** من بدم افسوس را منسوب و اهل‌‌
  • In my folly I was ridiculing thee, (but) I myself was related to ridicule and deserving it.”

  • چون خدا خواهد که پرده‌‌ی کس درد ** میلش اندر طعنه‌‌ی پاکان برد 815
  • When God wishes to rend the veil of any one (expose him to shame), He turns his inclination towards reviling holy men.

  • چون خدا خواهد که پوشد عیب کس ** کم زند در عیب معیوبان نفس‌‌
  • And if God wishes to hide the blame of any one, he (that person) does not breathe a word of blame against the blameworthy.

  • چون خدا خواهد که‌‌مان یاری کند ** میل ما را جانب زاری کند
  • When God wishes to help us, He turns our inclination towards humble lament.

  • ای خنک چشمی که آن گریان اوست ** وی همایون دل که آن بریان اوست‌‌
  • Oh, happy the eye that is weeping for His sake! Oh, fortunate the heart that is seared for His sake!

  • آخر هر گریه آخر خنده‌‌ای است ** مرد آخر بین مبارک بنده‌‌ای است‌‌
  • The end of every weeping is laughter at last; the man who foresees the end is a blessed servant (of God).

  • هر کجا آب روان سبزه بود ** هر کجا اشک روان رحمت شود 820
  • Wherever is flowing water, there is greenery: wherever are running tears, (the Divine) mercy is shown.

  • باش چون دولاب نالان چشم تر ** تا ز صحن جانت بر روید خضر
  • Be moaning and moist-eyed like the water-wheel, that green herbs may spring up from the courtyard of your soul.

  • اشک خواهی رحم کن بر اشک بار ** رحم خواهی بر ضعیفان رحم آر
  • If you desire tears, have mercy on one who sheds tears; if you desire mercy, show mercy to the weak.

  • عتاب کردن آتش را آن پادشاه جهود
  • How the fire reproached the Jewish king.

  • رو به آتش کرد شه کای تند خو ** آن جهان سوز طبیعی خوت کو
  • The king turned his face to the fire, saying, “O fierce-tempered one, where is thy world-consuming natural disposition?

  • چون نمی‌‌سوزی چه شد خاصیتت ** یا ز بخت ما دگر شد نیتت‌‌
  • How art thou not burning? What has become of thy specific property? Or has thy intention changed because of our fortune?

  • می‌‌نبخشایی تو بر آتش پرست ** آن که نپرستد ترا او چون برست‌‌ 825
  • Thou hast no pity (even) on the fire-worshipper: how (then) has he been saved who does not worship thee?

  • هرگز ای آتش تو صابر نیستی ** چون نسوزی چیست قادر نیستی‌‌
  • Never, O fire, art thou patient: how burnest thou not? What is it? Hast thou not the power?

  • چشم بند است این عجب یا هوش بند ** چون نسوزاند چنین شعله‌‌ی بلند
  • Is this a spell, I wonder, that binds the eye or the mind? How does such a lofty flame not burn?

  • جادویی کردت کسی یا سیمیاست ** یا خلاف طبع تو از بخت ماست‌‌
  • Has some one bewitched thee? Or is it magic, or is thy unnatural behaviour from our fortune?”

  • گفت آتش من همانم ای شمن ** اندر آ تو تا ببینی تاب من‌‌
  • The fire said: “I am the same, O idolator: come in, that thou mayst feel my heat.

  • طبع من دیگر نگشت و عنصرم ** تیغ حقم هم به دستوری برم‌‌ 830
  • My nature and element have not changed: I am the sword of God and by (His) leave I cut.

  • بر در خرگه سگان ترکمان ** چاپلوسی کرده پیش میهمان‌‌
  • The Turcoman dogs fawn at the tent-door before the guest,

  • ور به خرگه بگذرد بیگانه رو ** حمله بیند از سگان شیرانه او
  • But if any one having the face of a stranger pass by the tent, he will see the dogs rushing at him like lions.

  • من ز سگ کم نیستم در بندگی ** کم ز ترکی نیست حق در زندگی‌‌
  • I am not less than a dog in devotion, nor is God less than a Turcoman in life (living power).”

  • آتش طبعت اگر غمگین کند ** سوزش از امر ملیک دین کند
  • If the fire of your nature make you suffer pain, it burns by command of the Lord of religion;

  • آتش طبعت اگر شادی دهد ** اندر او شادی ملیک دین نهد 835
  • If the fire of your nature give you joy, (that is because) the Lord of the Judgment puts joy therein.

  • چون که غم بینی تو استغفار کن ** غم به امر خالق آمد کار کن‌‌
  • When you feel pain, ask pardon of God: pain, by command of the Creator, is efficacious.

  • چون بخواهد عین غم شادی شود ** عین بند پای، آزادی شود
  • When He pleases, pain itself becomes joy; bondage itself becomes freedom.

  • باد و خاک و آب و آتش بنده‌‌اند ** با من و تو مرده با حق زنده‌‌اند
  • Air and earth and water and fire are (His) slaves: with you and me they are dead, but with God they are alive.

  • پیش حق آتش همیشه در قیام ** همچو عاشق روز و شب پیچان مدام‌‌
  • Before God, fire is always standing (ready to do His behest), writhing continually day and night, like a lover.

  • سنگ بر آهن زنی بیرون جهد ** هم به امر حق قدم بیرون نهد 840
  • If you strike stone on iron, it (the fire) leaps out: ’tis by God's command that it puts forth its foot.

  • آهن و سنگ ستم بر هم مزن ** کاین دو می‌‌زایند همچون مرد و زن‌‌
  • Do not strike together the iron and stone of injustice, for these two generate like man and woman.