گرد می‏گشتی که اندر شهر کیست ** کاو بر ارکان بصیرت متکی‏است‏

گرد می‏گشتی که اندر شهر کیست ** کاو بر ارکان بصیرت متکی‏است‏ 2220

گفت حق اندر سفر هر جا روی ** باید اول طالب مردی شوی‏

قصد گنجی کن که این سود و زیان ** در تبع آید تو آن را فرع دان‏

هر که کارد قصد گندم باشدش ** کاه خود اندر تبع می‏آیدش‏

که بکاری بر نیاید گندمی ** مردمی جو مردمی جو مردمی‏

قصد کعبه کن چو وقت حج بود ** چون که رفتی مکه هم دیده شود 2225

قصد در معراج دید دوست بود ** در تبع عرش و ملایک هم نمود

حکایت‏

خانه‏ی نو ساخت روزی نو مرید ** پیر آمد خانه‏ی او را بدید

گفت شیخ آن نو مرید خویش را ** امتحان کرد آن نکو اندیش را

روزن از بهر چه کردی ای رفیق ** گفت تا نور اندر آید زین طریق‏

گفت آن فرع است این باید نیاز ** تا از این ره بشنوی بانگ نماز 2230

بایزید اندر سفر جستی بسی ** تا بیابد خضر وقت خود کسی‏

دید پیری با قدی همچون هلال ** دید در وی فر و گفتار رجال‏

دیده نابینا و دل چون آفتاب ** همچو پیلی دیده هندستان به خواب‏

چشم بسته خفته بیند صد طرب ** چون گشاید آن نبیند ای عجب‏

بس عجب در خواب روشن می‏شود ** دل درون خواب روزن می‏شود 2235

آن که بیدار است و بیند خواب خوش ** عارف است او خاک او در دیده کش‏

پیش او بنشست و می‏پرسید حال ** یافتش درویش و هم صاحب عیال‏

گفت عزم تو کجا ای بایزید ** رخت غربت را کجا خواهی کشید

گفت قصد کعبه دارم از پگه ** گفت هین با خود چه داری زاد ره‏

گفت دارم از درم نقره دویست ** نک ببسته سخت در گوشه‏ی ردی است‏ 2240

گفت طوفی کن به گردم هفت بار ** وین نکوتر از طواف حج شمار

و آن درمها پیش من نه‏ای جواد ** دان که حج کردی و حاصل شد مراد

عمره کردی عمر باقی یافتی ** صاف گشتی بر صفا بشتافتی‏

حق آن حقی که جانت دیده است ** که مرا بر بیت خود بگزیده است‏

کعبه هر چندی که خانه‏ی بر اوست ** خلقت من نیز خانه‏ی سر اوست‏ 2245

تا بکرد آن کعبه را در وی نرفت ** و اندر این خانه بجز آن حی نرفت‏

چون مرا دیدی خدا را دیده‏ای ** گرد کعبه‏ی صدق بر گردیده‏ای‏

خدمت من طاعت و حمد خداست ** تا نپنداری که حق از من جداست‏

چشم نیکو باز کن در من نگر ** تا ببینی نور حق اندر بشر

بایزید آن نکته‏ها را هوش داشت ** همچو زرین حلقه‏اش در گوش داشت‏ 2250

آمد از وی بایزید اندر مزید ** منتهی در منتها آخر رسید

دانستن پیغامبر صلی الله علیه و آله که سبب رنجوری آن شخص گستاخی بوده است در دعا

چون پیمبر دید آن بیمار را ** خوش نوازش کرد یار غار را

زنده شد او چون پیمبر را بدید ** گوییا آن دم مر او را آفرید

گفت بیماری مرا این بخت داد ** کامد این سلطان بر من بامداد

تا مرا صحت رسید و عاقبت ** از قدوم این شه بی‏حاشیت‏ 2255

ای خجسته رنج و بیماری و تب ** ای مبارک درد و بیداری شب‏

نک مرا در پیری از لطف و کرم ** حق چنین رنجوریی داد و سقم‏

درد پشتم داد هم تا من ز خواب ** بر جهم هر نیم شب لا بد شتاب‏

تا نخسبم جمله شب چون گاومیش ** دردها بخشید حق از لطف خویش‏

زین شکست آن رحم شاهان جوش کرد ** دوزخ از تهدید من خاموش کرد 2260

رنج گنج آمد که رحمتها در اوست ** مغز تازه شد چو بخراشید پوست‏

ای برادر موضع تاریک و سرد ** صبر کردن بر غم و سستی و درد

چشمه‏ی حیوان و جام مستی است ** کان بلندیها همه در پستی است‏

آن بهاران مضمر است اندر خزان ** در بهار است آن خزان مگریز از آن‏

همره غم باش و با وحشت بساز ** می‏طلب در مرگ خود عمر دراز 2265

آن چه گوید نفس تو کاینجا بد است ** مشنوش چون کار او ضد آمده ست‏

تو خلافش کن که از پیغمبران ** این چنین آمد وصیت در جهان‏

مشورت در کارها واجب شود ** تا پشیمانی در آخر کم بود

گفت امت مشورت با کی کنیم ** انبیا گفتند با عقل امیم‏