تا به پای خویش باشند آمده ** آن فلیوان جانب آتش‏کده‏

کاه برگی می‏نماید تا تو زود ** پف کنی کاو را برانی از وجود

هین که آن که کوهها بر کنده است ** زو جهان گریان و او در خنده است‏

می‏نماید تا به کعب این آب جو ** صد چو عاج ابن عنق شد غرق او 2305

می‏نماید موج خونش تل مشک ** می‏نماید قعر دریا خاک خشک‏

خشک دید آن بحر را فرعون کور ** تا در او راند از سر مردی و زور

چون در آید در تگ دریا بود ** دیده‏ی فرعون کی بینا بود

دیده بینا از لقای حق شود ** حق کجا هم راز هر احمق شود

قند بیند خود شود زهر قتول ** راه بیند خود بود آن بانگ غول‏ 2310

ای فلک در فتنه‏ی آخر زمان ** تیز می‏گردی بده آخر زمان‏

خنجر تیزی تو اندر قصد ما ** نیش زهر آلوده‏ای در فصد ما

ای فلک از رحم حق آموز رحم ** بر دل موران مزن چون مار زخم‏

حق آن که چرخه‏ی چرخ ترا ** کرد گردان بر فراز این سرا

که دگرگون گردی و رحمت کنی ** پیش از آن که بیخ ما را بر کنی‏ 2315

حق آن که دایگی کردی نخست ** تا نهال ما ز آب و خاک رست‏

حق آن شه که ترا صاف آفرید ** کرد چندان مشعله در تو پدید

آن چنان معمور و باقی داشتت ** تا که دهری از ازل پنداشتت‏

شکر دانستیم آغاز ترا ** انبیا گفتند آن راز ترا

آدمی داند که خانه حادث است ** عنکبوتی نه که در وی عابث است‏ 2320

پشه کی داند که این باغ از کی است ** کاو بهاران زاد و مرگش در دی است‏

کرم کاندر چوب زاید سست حال ** کی بداند چوب را وقت نهال‏

ور بداند کرم از ماهیتش ** عقل باشد کرم باشد صورتش‏

عقل خود را می‏نماید رنگها ** چون پری دور است از آن فرسنگ‏ها

از ملک بالاست چه جای پری ** تو مگس پری به پستی می‏پری‏ 2325

گر چه عقلت سوی بالا می‏پرد ** مرغ تقلیدت به پستی می‏چرد

علم تقلیدی وبال جان ماست ** عاریه ست و ما نشسته کان ماست‏

زین خرد جاهل همی باید شدن ** دست در دیوانگی باید زدن‏

هر چه بینی سود خود ز آن می‏گریز ** زهر نوش و آب حیوان را بریز

هر که بستاند ترا دشنام ده ** سود و سرمایه به مفلس وام ده‏ 2330

ایمنی بگذار و جای خوف باش ** بگذر از ناموس و رسوا باش و فاش‏

آزمودم عقل دور اندیش را ** بعد از این دیوانه سازم خویش را

عذر گفتن دلقک با سید که چرا فاحشه را نکاح کرد

گفت با دلقک شبی سید اجل ** قحبه‏ای را خواستی تو از عجل‏

با من این را باز می‏بایست گفت ** تا یکی مستور کردیمیت جفت‏

گفت نه مستور صالح خواستم ** قحبه گشتند و ز غم تن کاستم‏ 2335

خواستم این قحبه را بی‏معرفت ** تا ببینم چون شود این عاقبت‏

عقل را من آزمودم هم بسی ** زین سپس جویم جنون را مغرسی‏

به حیلت در سخن آوردن سائل آن بزرگ را که خود را دیوانه ساخته بود

آن یکی می‏گفت خواهم عاقلی ** مشورت آرم بدو در مشکلی‏

آن یکی گفتش که اندر شهر ما ** نیست عاقل جز که آن مجنون‏نما

بر نیی گشته سواره نک فلان ** می‏دواند در میان کودکان‏ 2340

صاحب رای است و آتش پاره‏ای ** آسمان قدر است و اختر باره‏ای‏

فر او کروبیان را جان شده ست ** او در این دیوانگی پنهان شده ست‏

لیک هر دیوانه را جان نشمری ** سر منه گوساله را چون سامری‏

چون ولیی آشکارا با تو گفت ** صد هزاران غیب و اسرار نهفت‏

مر ترا آن فهم و آن دانش نبود ** واندانستی تو سرگین را ز عود 2345

از جنون خود را ولی چون پرده ساخت ** مر و را ای کور کی خواهی شناخت‏

گر ترا باز است آن دیده‏ی یقین ** زیر هر سنگی یکی سرهنگ بین‏

پیش آن چشمی که باز و رهبر است ** هر گلیمی را کلیمی در بر است‏

مر ولی را هم ولی شهره کند ** هر که را او خواست با بهره کند

کس نداند از خرد او را شناخت ** چون که او مر خویش را دیوانه ساخت‏ 2350

چون بدزدد دزد بینایی ز کور ** هیچ یابد دزد را او در عبور